VOCI
VALENCIANA
QUAR POEMI TRADUKITA
DA
PARTAKA
Editerio Sudo
2019
VOCI VALENCIANA
Quar poemi tradukita
da
Partaka
Poemi da J. Rois de Corella, Teodor Llorente e
Partaka. Bilingua edituro ilustrita.
Detaloza introdukto da Goncalo Neves.
Editerio Sudo
val
Espinho, Portugal
decembro 2019
Voci Valenciana
Autori: J. Rois de Corella, Teodor Llorente, Partaka
Originala tituli: Moura 's corrent la tramuntana ferma (c. 1458), Vora el
barranc dels Algadins (1904), Jo sóc lo teuladí (1885),' Són eixes
nits (1985)
Tradukita da Partaka
Unesma edituro: decembro di 2019 (pdf-libro)
Espinho, Portugal
Todos os direitos reservados / Omna yuri rezervita
Verko en Ido (Idolinguo, Linguo Internaciona di la Delegitaro)
© Partaka (omna tradukuri e la originalajo di Son eixes nits)
( Editerio Sudo — Goncalo Neves (introdukto e generala aranjuro)
editerio.sudo O gmail.com
Imajo sur la kovrilo: pikturo da O Alex Alemany (n. 1943), Valenciana
artisto apartenanta al movemento “magiala realismo”.?
Imajo sur la dopa kovrilo: pikturo da © José Royo (n. 1941), Valenciana
impresionista artisto.”
! Pri la titulo, vd. noto 57 (p. 47); pri la dato, vd. noto 58 (p. 48).
2 Biografiala detali e galerio de lua verki trovebla ye:
http://ermundodemanue.blogspot.com/2013/08/alex-alemany-obras.html
(hispane)
www.rogallery.com/Alemany_Alex/Alemany-bio.htm (angle)
3 Biografiala detali e galerio de lua verki trovebla ye:
https://www.tuttartpitturasculturapoesiamusica.com/201 1/09/jose-royo-
1941-valencia-spain.html (angle)
TABELO DI KONTENAJO
Introdukto
1. La Valenciana
2. Valencia
3. Partaka, la misteriozo...
3.1. La unesma renkontro
3.2. La duesma renkontro
3.3. La triesma renkontro
3.4. La quaresma renkontro
4. La misterioza kantisto...
Ilustruri
Vorto a Couturat
J. Roís de Corella
Movos krulant la stelo tramontana
Moura 's corrent la tramuntana ferma
Teodor Llorente
Apud Ravino di Algadins
Vora el barranc dels Algadins
Me esas la paser”
Jo sóc lo teuladí
Partaka
Esas ti nokt”
Son eixes nits
Glosario
18
20
23
24
26
33
35
36
37
39
41
42
44.
46
48
50
51
53
55
INTRODUKTO
Goncalo Neves
Ica kelke popurita ma espereble interesiva libro kontenas
quar poemi originale kompozita en la Valenciana linguo, da tri
divers-epoka bardi, e la rispektiva Ido-tradukuri. Pluse, kom
uverturo, ol ofras anke homajeto a Couturat, dal tradukinto ipsa,
la konocata Ido-skriptero Partaka.
1. La Valenciana
Ka Valenciana? Kad existas tala linguo? Ube on parolas
ol? Nu, existas ne nur la Valenciana linguo, ma anke la t.n.
Academia Valenciana de la Llengua (“Valenciana Akademio di
la Linguo”), di qua la fondeso oficale (t.e. per lego koncernanta)
aprobesis en 1998, ma qua konstitucesis erste en 2001. Ica
Akademio recente (en 2016) publikigis Gramàtica Valenciana
Bàsica (“Bazala Valenciana Gramatiko”), quaza simpligita
versiono di Gramàtica Normativa Valenciana (“Valenciana
Normiziva Gramatiko”), quan olta publikigabis dek yari ante
lore (do, en 2006). Inter la du dati (en 2014) I Akademio lansis
la importanta e detaloza Diccionari Normatiu Valencià
(“Valenciana Normiziva Dicionario”), qua esas konsultebla nur
en Interreto.“
Nu, esas interesiva konstatar ke ica dicionario ofras du
defini pri valencià (“Valenciana”): l'una es ampla, l’altra es
strikta. Yen la defino ampla:
Romanala linguo parolata en la Valenciana
Komunitato, e anke en Katalunia, Baleari, la Franca
departmento Orientala Pirenei, Princio Andora, la
oriental bendo di Aragon e la Sardiniana urbo Alghero,
loki ube ol recevas la nomo Kataluniana.”
E yen la defino strikta:
Varianto di ica linguo, parolata en la Valenciana
Komunitato.?
Do, segun la unesma defino, la Valenciana esas lokala
nomo di plu ampla linguo, qua en altra loki (precipue en
“ www.avl.gva.es/lexicval/
5 Originale: Llengua romanica parlada a la Comunitat Valenciana,
aixi com a Catalunya, les Illes Balears, el departament frances dels
Pirineus Orientals, el Principat d'Andorra, la franja oriental
d'Aragó i la ciutat sarda de l'Alguer, llocs on rep el nom de català.
é Originale: Varietat d'esta llengua parlada a la Comunitat
Valenciana.
Katalunia) recevas altra nomo (Kataluniana o Kataluna).” Segun
la duesma defino, la Valenciana esas lokala varianto di ta plu
ampla linguo. Nu, la afero semblas esar konfuza e konfundigiva,
e mem polemikal, ma esas anke vera ke, segun la Statuto pri
Autonomeso dil Valenciana Komunitato, la Valenciana
judikesas kom propra linguo, e, segun inquesti, ol reputesas kom
tala anke da cirkume duimo del habitantaro di ta regiono. Irge,
mem se on judiRus la Valenciana e la Kataluna kom aparta
lingui, lia extrema intersimileso esas evidenta e mem frapanta.
Ton pruvas i.a. yena tre amuzanta e mem kelke instruktiva
naraco da Partaka ipsa:
Olim, dum mea sejorno en London, me eniris
autobuso du-etaja, qua esis haltigita che sua unesma e
chefa halteyo... Nokteskabis, e me renkontris mem
plusa obskureso interne dil vehilo, ube me apen vidis
kin o sis personi... On anke haltigabis la motoro dil
autobuso, ed omno ibe esis quieteso, silenco ed
obskureso... Me questionis Angla-lingue al konduktoro
ulo tre kurta, pri ulo relatanta “Trafalgar Square”... Me
rezolvis acensar l'eskalero duktant al supra etaĵo, e
sideskar maxim ad-avane, ad-sinistre... Esis nulu ibe, e
La formo Kataluna (abreviuro di Kataluniana) ne ja es oficala, ma
ol esas plene justifikebla e justifikinda per la exempli en la fonto-
lingui di Ido (vd. mea Suplementa Ido-Lexiko, 2008, p. 76).
me nur renkontris plusa obskureso, se posibla... Ulu
enirabis l'autobuso jus pos me... Ye kelka sekundi plu
tarde, de mea du-etaja poziciono, me audis pazi
acensanta l'eskalero... Ulu ne nur atingabis “mea
teritorio”, ma mem audacabis sideskar anke maxim
adavane, ma ad-dextre, apud me... Ton me nule prizis,
e me pensis: “Ho! Granda esas la mondo! Pro quo ico
eventas?! Pro quo?!”... ‘Subte’, meze dil silenco e
l'obskureso, me audis la voco di mea vicino, qua
questionis direte e vortope lo yena: “Que ets catala?”
(Ka tu esas Kataluno?)... Tote surprizita, me ne povis
kredar to quon me audabis, ma, pos eterna sekundo,
me respondis: “Mo exactament” (Ne exakte). Hike, me
pozis aparta emfazo dum pronuncar la lasta “t”, quan
Kataluni ne pronuncas... “Ah, valencia...!” (Ha,
Valenciano...!), klamis l'altru, qua quik komprenis mea
intenco...
Plu tarde, me questionis mea vicino (yuna e
simpatioza Katalunulo laboranta en farmo-domo, norde
di Katalunia): “Ma... quale' tu sucesis tante fidinde
deskovrar mea matro-linguo nur per mea kurta
questiono al konduktoro?”... "Oh! Això es nota!” (Ho,
ton on perceptas!), ilu respondis kun plena konvinkeso.
Ka vere? ;-)$
$ “Olim en autobuso du-etaja”. Posta Mundi, 2012, n-ro 15, p. 14.
2. Valencia
La regiono ube on parolas la Valenciana (segun la supera
strikta senco) nomesas oficale Comunitat Valenciana
(“Valenciana Komunitato”) e anke, neoficale ma tre ofte, Pais
Valencia (“Valencia-lando”).” Ol situesas alonge la estala litoro
dil Iberiana Peninsulo, an Mediteraneo, en la teritorio dil
Hispana stato. Ol esas Hispana autonoma komunitato,
konstitucita en 1982, kande aprobesis olua Statuto pri
Autonomeso, e de pos 2006 ol judikesas kom historiala
nacioneso, segun la duesma artiklo dil Konstituco. En olua chef-
urbo, Valencia (o València, segun la Valenciana ortografio),
eventis la Internaciona Ido-renkontro 2016, de la 18ma til la
21ma di agosto, kun ok asistanti de sep landi, dum qua José
Garcia, ancien Idisto ed ULI-reprezentero en Hispania dum
multa yari, prizentis emociganta diskurso pri sua Ido-agado. Per
ol on saveskis 1.a. ke 1l komencis lernar Ido en 1958, precize en
Valencia, ube lua docero, Patricio Martinez, formacabis t. n.
Barraca-Ido-grupo.! Fakte, dum la 50a yari la movemento esis
2 Tale nomas olun Partaka, exemple, en “Stranja paroli ekiras mea
boko” (Posta Mundi 2012, n-ro 12, p. 8).
19 Pri la renkontro on povas lektar fotografurizita raporto (nesignatita,
do atribuebla al redaktero, Hans Stuifbergen, ilqua asistis olta) en
Progreso 2016, n-ro 365, p. 24-26. En la sama numero (p. 27-28)
publikigesis anke la diskurso da José Garcia. Altra raporto es trovebla
ye: http://idorenkontrovalencia2016.blogspot.com/
ankore sat aktiva en Katalunia, precipue en Barcelona — ube
lore situesis la sideyo di Sociedad Idista Espafiola (“Hispana
Ido-Societo”), qua en 1957 recevis 282 ed expediis 388 postaji
(“inter letri, postkarti ed imprimuri”)“ — ed en Sabadell — ube
exemple, en 1955, on brodkastis Ido-kurso omna-mardie per
Radio Juventud de Sabadell (“Yunesala Radio di Sabadell”),
lokala radio-staciono di qua la redaktero joyis recevar gratulanta
letri de stranjera Idisti!?, e la kurso esis sucesoza, malgre la
konduto dil Esperantisti di Sabadell, qui “probis intrigar” por
15
impedar ol'” — e la eki di tal suceso certe ne faliis atingar anke
Valencia, ube “importanta persono Esperantista” rezolvis
transirar de Esperanto ad Ido'“, ed ube ancien Idisto, Amadeo
Leonor, riadheris al movemento.” Pos du yari aparis en
Progreso yena anunco, qua atestas la kresko dil movemento en
Valencia:
Nia sdo Patricio Martinez aranjis ed editis Mikra
Kurso dil LI Ido.!º Ica broshuro es interesanta e bona
por ti qui komencas la studio di Ido.
!! Progreso 1958, n-ro 186, p. 23.
12 Progreso 1956, n-ro 180, p. 14.
B Progreso 1956, n-ro 183, p. 14.
14 Progreso 1956, n-ro 180, p. 9.
15 Progreso 1956, n-ro 183, p. 14.
16 Originala titulo: Pequeño curso de la lengua internacional IDO
(19 p., sen dato).
Samtempe, il komunikis, de Valencia, lo sequanta a
nia prezidanto sdo de Nadal: “Ni fondis Ido-grupo en
Manises (Valencia). Ni nomizis olu 'SEMERO'. Ol ja
kontas 8 membri. Omna grupano devas esar membro
dil Hispana Ido-Societo. Ni korespondos en Ido e certe
respondizos omna Idaji qui arivos a la grupo "SEMERO".
Calle Cueva Santa, 18-19, Manises (Valencia)”.!”
Uldie, espereble, ulu povos parexplorar e kompozar la
historio di Ido en Hispania, kun partikular emfazo pri Katalunia
e Valencia-lando. Segun mea rapida (tote neexhaustiva) exploro,
Ido esis unesmafoye prezenta en Valencia ja en 1910, lor la
famoza Nacional Expozo, ube la Suisa pastoro e stenografisto
Friedrich Schneeberger (1875-1926) recevis diplomo pro sua
Mikra Kurso di Ido, en Hispana tradukuro da Manuel Escuder, 8
quo kompreneble entuziasmigis la redaktero di Progreso (do,
Couturat ipsa): “Nia gratuli pro ta suceso, qua montras, ke Ido
facas tranquile sua voyo tra la mondo, malgre omna
klamachi” 1?
17 Progreso 1958, n-ro 186, p. 23.
18 Originala titulo. Breve curso de la lengua internacional “Ido”
(propuesta como: Esperanto reformado). Curso completo en 10
lecciones. Traducido por Manuel Escuder. Lússlingen: 1909. 48 p.
(aparis anke Franca ed Italiana tradukuri di ca kurso).
!° Progreso IV, p. 724.
10
3. Partaka, la misteriozo...
Pos tre kurta expozo pri lua matro-linguo e lua nask-urbo,
oportas nun parolar pri la homo, pri la tradukinto di omna quar
poemi qui konstitucas ica libro, de qui un kompozesis da lu ipsa
en la Valenciana. Oportas do parolar pri Partaka, un del maxim
konocata Idisti nuna, ma anke la maxim misterioza...
Misterioza, unesme, pro la nomo. Quankam Partaka
existas ya kom reala familio-nomo en Usa,” me trovis nula traco
pri ol en la Iberiana Peninsulo. On darfas do konjektar ke ol es
pseudonimo, od artistala nomo. Interesive, ol konsistas ek tri
Ido-morfemi (par-, tak-!, -a), quankam la uzesko di ca
pseudonimo, segun semblo, longe preiras la Ido-lerno dal
pseudonimiero. Quon signifikas ica nomo? De ube ol venas?
Nulu savas lo... Tamen, se esas vera lo rakontita (do, naracita)
da Partaka ipsa en lua duesma romano, lua astoniva nomo venas
de evo sat frua:
2 vd. www.ancestry.com/name-origin?surname=partaka (vd. anke
imaji 1 e 2 sur p. 33).
2! tako esas peco, ordinare T-forma, fixigita per la bazo dil T, an qua
on ligas la amaro di navo o batelo, por senmovigar olca. Defino
segun Dyer ek Progreso VI-603 (la plura defini di fako che Pesch
korespondas a taketo, anke segun P. VI-603). [A cleat, F taquet, G
Klampe, H cornamusa (anke Valenciana, segun Vocabulari Náutic
de Academia Valenciana de la Llengua, 2018, p. 46), I galloccia,
R vra: Portugalana cunho, Nederlandana klamp, kikker, Sueda
knap]. Tre interesive, en la Baska, ica objekto nomesas pataska!
11
Ma, exkuzez me! Ka me ne ja introduktabas me? Ho,
me regretas lo! Pardonez a me! Me nomesas Partaka.
Par-ta-ka. Ho, yes, me savas lo! Me ja savas, ke mea
nomo esas, od adminime semblas esar, kelke rara;
tamen, kand on fine sucesas lernar ol, on ne plus
oblivias ol, nek konfundas ol ad irg altra nomo
apartenant a persono vivanta o mortinta. Yen ke mea
nomo klare montras mea personaleso.
Omna to memorigas da me lo dicita da mea santa
matro, kand el saveskis la “nomacho” quan me ipsa
rezolvabis krear ed adoptar: “Yen ke inter amaso de
bela nomi, quin tu povis selektar, tu selektabas tal
nomacho! Pro quo tu ne selektis nomo qual Yakaro o
Brayo, por exemplo, qui esas bela nomi?”.??
Misterioza anke pro ke lua nasko-yaro es nesavata e, segun
semblo, nesavebla. Kande me preparis mea verko Esperanto ed
Ido: diferanta voyi adsur Parnaso, me pregis plura mencionita
skripteri informar me pri sua nasko-yaro. Anke Partaka pregesis,
ma il respondis yeno, per privata e-postal mesajo ye 2018-02-09:
E pri me ipsa, yen ke, pro personal motivi, me ne
darfas savigar mea nasko-yaro, sed nur mea nasko-
22 Habemus LIA. Original Ido-verko cienco-fiktiva. Barcelona 2010.
159 p. [p. 40]
12
yarcento: me naskis en la 20ma yarcento, quankam on
asertas, ke me fakte naskis en la 19ma yarcento, e ke
me havas pakto kun la diablo :-) Omno posiblesas, ka
no? Sioro Martignon konvinkesas, ke me esas
exterterano: Valenciana exterterano.
E do mea verko aparis (la unesma edituro en novembro, la
duesma, en decembro di 2018) sen irga menciono pri lua nasko-
yaro... Nu, se ni savas nulo pri la yaro, ni tamen savas lua preciza
nasko-dio, pro yena publika mesajo a Martyn, en qua Partaka (ka
pro ne-atenco od instantala distrakteso? ka pro subita aceso di
entuziasmo?) kelke levas la velo:
Yen ke “La Festaro Partakala” (anke “La Santaro
Partakala”) esas nula rakonto, ma realajo pri olqua me
raportabas nur kelkete. Por exemplo, se me juste
memoras lo, me recente skribis hike, ke, singla 10ma
di oktobro, me celebras Santa Barcelona, pro ke ta-die,
multa yari ante nun, me arivis en Barcelona vizanta
habitar ol. E me sucesis prie. Me anke raportabas ul-
foye, ke, quoniam ne existas Santa Partaka (adminime
kanonizita :-), me celebras simbolale “La Festaro
Partakala” dum la tota monato septembro. La Festaro
finas ye l' 30ma, dio di mea adveno en la Tero.3
23 Mesajo 15430 en la Yahoo-grupo IdoCatalàOccitan (2015-12-06).
13
Quon plusa ni savas pri nia prizata misteriozo? Apene
irgo. Partaka aparis en Idia en 2003 per yena publika mesajo, sub
la titulo “Introdukto”:
Quale vi standas, kara idolistani?
Me deziras introduktar me:
Me nomesas Partaka ed ica es mea unesma mesajo
e mem komunikado en Ido.
Sincere, me ne konocabis ica linguo ante un monato,
ma certe ja me lernis Esperanto ante multa yari e me
praktikis ol kelkete.
Tamen nune forsan me bezonus lerneskar la linguo
Ido. Me regretas la breveso di ca letro, predankas via
jentileso e sendas a vi omna kordialega saluto.
Til riskribo!! 1124
Balde pose, responde a James Chandler, Partaka revelas
anke sua nasko- e habito-urbi:
Respektinda e kompreneble kurioza idolistestro
James:
24 Mesajo 8699 en la Yahoo-grupo Idolisto (2003-05-25). Balde pose
(2003-06-18) il introduktis su anke en la Yahoo-grupo Idoespanyol
(mesajo 802).
14
Me naskis en Valencia, ma me habitas en Barcelona
ante multa yari. [...]
Danko pro vua rapidega komunikado e pardonez
mea povra savo pri la parolado ed anke la skribado di
ca bela linguo.
Til nexta, James. 75
Tale debutis Partaka. Unesme quaze timide, per mesaji
neofta, mem rara, pose sempre plu ofte, sempre plu interveneme,
sempre plu vervoze, til ke il divenis un del maxim aktiva
membri. E balde il sentis mem la bezono krear propra grupo: ye
2004-05-13 naskis ya la Yahoo-grupo Ido-Català-Occitan, quan
il surprize fondis e til nun animas ed entuziasmoze nutras per
bunta mesaji, senfatige stimulante olua membri, regretinde ne
sempre tre reaktema. Pos du yari, ye 2006-03-03, il kreis mem
duesma Yahoo-grupo, posta. Mundi, tote altra-sorta, en qua on
praktikas rara e pro to maxim dezirinda ed aplaudinda
interlingual ekumenikismo, nam ibe singlu darfas publikigar
mesaji en la auxiliara lingui qui maxim plezas a lu.
Tale Partaka, la misteriozo, divenis un del maxim
konocata ed importanta figuri dil nuna Ido-movemento. Tamen
il ne limitizis su per publikigado di mesaji en diversa Yahoo-
grupi. Il konsakris su anke a literaturo e divenis atencinda Ido-
25 Mesajo 8711 en la Yahoo-grupo Idolisto (2003-05-26).
15
skriptero. Libro-forme il debutis en 2007 per la tradukita
kolekturo Citaji. En 2010 aparis lua cienco-fiktiva romano
Habemus LIA, ulo senprecedenta en la interlingual panoramo,
nam la temo dil romano esas auxiliara lingui, ed en ol pleas rolon
konocata interlinguani. En 2013, il publikigis la Ido-proverbaro
Dicaji. En la sequanta yaro (2014) aparis lua duesma romano,
nun pri religiala temo (Evangelio segun Partakael) e pos tri yari
(do, en 2017) lua kolekturo Espritaji, tradukita precipue del
Hispana e Valenciana.
Pluse, 1l publikigis original e tradukita poemi en diversa
interretala forumi, precipue che ICO (IdoCatalàOccitan).
Partaka esas un del precipua kunlaboranti dil interesiva ed unika
pdf-revuo Posta Mundi, en qua publikigesas artikli en plura
auxiliara lingui e linguala projeti, e di qua aparis 31 numeri inter
2011 e 2019. En ica periodalo, Partaka til nun publikigis multa
poemi e prozaji, original e tradukita, ne nur en Ido, ma anke en
sua propra Ido-simila linguala projeto Populido. Inter oli certe
meritas emfazon lua kompleta Ido-tradukuro di The Prophet
(1923), konocata verko dal Libanan-Usana poeto, esayisto e
piktisto Khalil Gibran (1883-1931), olquan Partaka publikigis
chapitrope (o "sendajope ", quale il espritoze expresas lo) sub la
titulo Zla Profeto, en singla numero di ta revuo.
Partaka, per sua stilo vivaca e fluanta, per sua salutara
kreiveso ed astonanta explotemeso, pro sua kapableso uzar ed
16
utiligar omna potencialaji e virtualaji di Ido” e profitar de oli
por produktar efekti agreable surprizanta, kelke memorigas la
skripto-maniero di Louis Pascau (1913-1983), ilqua olim animis
la pagini di Progreso, ube lore regnis tono solen e profesoral.
Nu, yen do la homo e la skriptero, pri qua on savas tante
poke: Partaka, la misteriozo. Suspektemi povus mem dubitar ka
Partaka reale existas: ka lu ne povus esar altra samideano —
konocata Idisto — qua sub fiktiva nomo publikigas omna lua
(tamen sua) mesaji e libri nur por amuzar su, por eludar la
cirkonspektemeso di sua samskopani? Ka lu ne povus esar
avataro di Jean Martignon, di Tiberio Madonna o mem di me
ipsa? Nu, ulu sat kredem e bonvoloza povus alegar: “Ho, aparis
tamen lua portreto”' — ja dufoye, la sama portreto — unesme
26 Yen exempli, ek la poemi inkluzita en ca libro. En sua tradukuro de
Rois de Corella, Partaka uzas ne min multe kam 39 elizioni, tale
distributita: substantivi (15), adjektivi (8), artiklo (7), adverbi (6),
verbi (3). Ad ici il adjuntas, kom novajo, eliziono dil final vokalo
dil prepoziciono di avan ica: d'ica. Pluse, il anke rekursas al specal
artiklo le por pluraligar elizionita substantivo (novajo olim
enduktita da Andreas Juste), exemple: le ciel'. Anke en Apud
Ravino di Algadins, da Llorente, Partaka uzas du “le-aji”: le
mueley”; le paser’. Fine, la titulo ipsa di Esas ti nokt’ ja montras
plusa novajo, maxim probable enduktita da lu ipsa kom unesma (til
nun me ya ne renkontris ol en verki da altri): la pluraligo di
elizionita substantivo per avana plurala pronomo: ti nokt” vice ta
nokti. Tamen lua poemi — e le original e le tradukita — restas
komprenebla, fluante lektebla e facile kantebla!
27 Riproduktita en ca libro, sur p. 50.
17
en Adavane! ” e longe pose en Posta Mundi, do Partaka havas
reala vizajo, e lua traiti esas plene homala!” Nu, povus alegar
min kredema altru: “Fotografurin tamen irgu povas facile
falsigar! Qua povus garantiar ke ta vizajo apartenas al autoro
dil apokrifa evangelio publikigita en 2014?”
Tamen ja eventis adminime quarfoye ulo quo posibligas
eskartar irga dubiti: renkontri da Partaka kun konocata Idisti en
Barcelona, olquin nia skriptero espritoze nomizis “somito-
,
renkontri” e publike deskriptis kun admirinda vervo ed
entuziasmo. Or nulu del renkontriti publike dementiis ke la
fotografita vizajo korespondas ad olta dil homo quan li per sua
propra okuli vidis e per sua propra boko adparolis lor ta
rendevui. Do Partaka reale existas, karne-ed-oste, nefiktive, ed
il certe ne esas exterterano: on do ne plus spekulez pri to!
3.1. La unesma renkontro
La unesma renkontro eventis en mayo di 2006. Me
transskribos hike la tota naraco da Partala, malgre olua longeso,
ne nur pro ke ol esas saporoza literaturala peco per su ipsa, ma
anke pro ke ol amuzive e mem instruktive expresas l’anxio qua
naturale karakterizas irga unesma renkontro ed irga unesma
parola experienco per nova linguo. Yen olu:
28 n-ro 6, novembro-decembro 2004, p. 15.
2 n-ro 26, novembro-decembro 2013, p. 35.
18
Kar amiki samideana:
Dum la pasinta monato mayo, me havis la honoro e
la plezuro renkontrar e salutar un ek nia maxim aktiva
Idisti anciena, nome samideano Eberhard Scholz di
Germania.
Quoniam sioro Scholz esis vakancanta en Katalunia
kun sua familiani, ni aranjis inter-renkontrar en
l'aeroportuo di Barcelona, jus paro de hori ante ke
l'aviono retrovenigus li aden la Germana chefurbo,
Berlin.
Por inter-rikonocar maxim fidinde, me anuncabis
sive metor, sive portor anmanue' maxim brilanta ed
oranjea kasqueto, olquan nulu altra audacus montrar
publike, ecepte, forsan, monako Budhista Tibetana.
Eberhard afirmabis portor reda chapelo, e vartor apud
la granda eskaleri dil vestibulo di l'aeroportuo... Nula
problemo, segun semblo.
Quankam la reda chapelo, quan sioro Scholz portis
anmanue, esis advere ne tante impresanta (me
imaginabis ol esar, me ne savas pro quo, ne nur reda,
ma anke granda e harda chapelo Malagana-stile), ol
quik videblesis da me de l'enireyo dil vestibulo, e me
iris ad ol por salutar Eberhard Scholz, qua, ta-instante,
esis stacanta...
Nia samideano, pos konocigir da me ilua spozino e
filiulo, ekiris kun me la vestibulo por kelke promenar e,
19
maxim tranquile, inter-komunikar exter ol, segun mea
prego...
Notinde, ke ta esis l'unesma foyo, ke mea voco
audesis da Idisto; e nur altra-foye, e nur dum mi-horo
admaxime, me ‘parlabis’ Ido, ma, ta-kaze, ad Espisti
dum renkontro eventinta, che Barcelona, pasinta-
septembre...
Sioro Scholz e me inter-komunikis en Ido, ya pasable
longe e senprobleme, pri diversa temi... Ma ne tante
importas nia traktita temaro, quante l' fakto ke nia
inter-komunikado nur esis posibla' danke helpo-linguo
internaciona quala Ido, nam ultre Ido, Eberhard ‘parlas’
nur la Germana, idiomo per qua me ne ja kapablesas
inter-komunikar...
E tale, ni *adeis amikale nia partikulara somito-
renkontro e ni ipsa, til ke futura Ido-renkontro
riasembligos ni.
Utinam! Amen! Inshala! Lo esez tal!30
La ceno pri la reda chapelo memorigis da me artiklo quan
me recente rilektis en anciena numero di (Universala
Kalendario,” olima yarala publikigajo da Ido-Centrale Berlin,
ulsorta prekursoro dil nuna Ido-amiki Berlin. L'artiklo ne esas
signatita, do ol kredeble kompozesis da un de le Jacob. Lore,
30 Mesajo 2585 en la Yahoo-grupo IdoCatalàOccitan (2006-07-07).
31 1927, p. 33.
20
personal viziti, renkontri e sejorni da Idisti che altra Idisti esis
multe plu ofta kam nun, quankam la nuna Idisti, generale, esas
tam voyajema kam le lora. Pro to l'artiklo esis tre oportuna por
la samideanaro dum ta apogea periodo di nia linguo. Yen olu:
Quale Idisti interkonocigas su?
Kelkafoye eventas, ke on devas aceptar Idisti, quin
on ne ja vidis antee. La fotografuro, quan on povas
vidar, helpos forsan, ma ofte ol anke esas sen valoro.
On ya povas uzar plura manieri inter-konocigar su en
staciono od anke altraloke. Ante omno on havez bone
videbla Ido-insigno, posible sur nigra o blua vesto. La
flava propago-insigno (kun enskriburo Ido) esas tre
apta por to. Duesme deskriptez a la aceptonta Idisto la
vesti. Triesme on portez en la manui Ido-libro o revuo
kun atencigiva titulo, qua devas esar konocata da la
altru. Komprenende on devas tre atencoze observar
omna homi, qui vartas en la staciono. Or, la aceptanto
anke devas regardar omna pasanti. Lu havez, se to esas
posibla, plura Idisti en la staciono ye diversa loki, kun
granda Ido-flago o standardo atencigiva. Exekutante la
donita konsili, qui ne exhaustas la multa posiblesi, on
certe ne falios renkontrar la serchata Idisto, on sparos
la decepto di falio.
21
3.2. La duesma renkontro
Tamen me retrovenez a Partaka ed a lua rendevui. La
duesma eventis en oktobro di 2009, kande il renkontris altra
Germano en Barcelona. Anke ica naraco, quankam multe plu
lakonika, meritas inkluzesar hike, pro historiala motivi. Yen olu:
Estimata samideani:
Per ica mesajo, kun plezuro e maxim volunte, me
deziras informar vi omna, ke pasinta-saturdie, la 24ma
di oktobro (102ma aniversario di Ido), nia Germana
samideano, Ferdinand Moeller (qua esis vizitanta
Barcelona) e me interrenkontris en la chef-urbo di
Katalunia, e kunsidinte komfortoze, ni interkomunikis
en Ido dum plu kam kin hori, drinkante fresha e
saporoza biro.
Nia helpo-linguo internaciona e nia movemento,
kompreneble, ganis la chefa protagonismo che nia
partikulara ed agreabla somito-renkontro.
Ido vivez! Vivez Ido!32
32 Mesajo 8066 en la Yahoo-grupo IdoCatalàOccitan (2009-10-26).
22
3. La triesma renkontro
En februaro di 2010, kelka monati pos l'antea rendevuo,
Partaka renkontris, itere en Barcelona, Usano habitanta Japonia,
kun ilqua lu promenis e babilis tra la urbo. Yen lua naraco:
Kara samideani en la tota mondo:
Plezas a me informar vi omna, ke pasinta-saturdie,
la 27ma di februaro, samideano Peter Totten (veninta
de Japonia) e me interrenkontris en Barcelona. Dum
paro de hori, ni juis interkomunikar en Ido,
promenante, tranquile ed agreable, en la centro dil
chef-urbo di Katalunia (anciena quartero, parko,
portuo, “Rambles”, edc.)
Kompreneble, nia chefa konverso-temo esis nia
helpo-linguo internaciona, Ido, e la stando dil Ido-
movemento, ma ni anke pritraktis altra temi.
E tale, pos nia partikular somito-renkontro du-hora
(advere kurta, quankam maxim agreabla e profitoza),
l'amiko Peter Totten e me disiris kom bona samideani.
Kordial ed amikal saluto de Barcelona!
Ido vivez! Vivez Ido!33
Me adjuntez ke en 2011 — do ne tre longe pos la supere
naracita rendevuo — Peter Totten asistis la internaciona Ido-
33 Mesajo 9023 en la Yahoo-grupo IdoCatalàOccitan (2010-03-03).
23
renkontro en Echternach, Luxemburgia, ube il impresis Jean
Martignon per sua natural e fluanta Ido-parolo.**
3.4. La quaresma renkontro
En februaro di 2012 Partaka renkontris, evidente en
Barcelona, Estoniana Idisto, qua lore esis la prezidanto di ULI.
Yen lua naraco pri ta noktala rendevuo:
Estimata samideani e samskopani en la tota mondo:
Plezas a me informar vi omna, ke pasinta saturdio
produktesis en mea urbo, Barcelona, somito-renkontro
inter nia nova (e maxim recente elektita) ULI-
prezidanto, nome Anvarzhon Zhurajev, alias Joni, e me
ipsa.
Yen ke l' nuna ULI-estro esis sejornanta en Barcelona
(dum longa seman-fino) kun sua spozino e grupo de
amiki e kolegi Rusa, e kande me saveskis pri lia vizito
en la chef-urbo di Katalunia, Joni e me quik trovis la
maniero interrenkontrar.
Me havis la honoro invitesar dinear en l'apartamento,
ube la tota grupo esis sejornanta, ed ibe, dum drinketar
reda vino (ed aquo e teo), la ULI-prezidanto e me havis
la granda fortuno interkomunikar nur en Ido (e tote
senprobleme) dum tri hori.
34 vd. lua lektinda (mem lektenda) Antologio di Letro Internaciona e
Kuriero Internaciona, 2016, p. 213.
24
(Nia somito-renkontro eventis de 21 kl. til nokto-
mezo)
Ido vivez! Vivez Ido!
Vi omna standez bone!35
Yen do: Partaka, la skriptero, Partaka, l’animero di
interretala grupi, ne celas su dop la skreno nek neglijas la social
kompozanto dil movemento, la direta kontakto interhoma, la
konversado sen mediaco da mashini od implementi. Yen lu en
l'aeroportuo, yen lu sur avenui turboza, yen lu quiete sidanta
avan chopino de biro, yen lu che hosti en sua amata Barcelona,
kun Idisti, kun samskopani, por intima konocesko ed
amikesko.*%
Yen ecelanta portreto pri mento internaciona, qua
renkontris la perfekte fitanta linguo, la idiomo ideala por lua
vervo, la komunikilo quan il diletas e qua delektas il... ed altri,
per la maniero kreiva, original ed ofte surprizanta en qua il uzas
ol en plura domeni.
35 Mesajo 11290 en la Yahoo-grupo IdoCatalàOccitan (2012-02-06).
36 Lektinte la manuskripto di ca verko ante publikigo, Partaka sendis a
me privata e-postal mesajo (ye 2019-12-17) informanta me pri plusa
renkontro, pri qua, segun mea exploro, nulo skribesis en publika
forumi: “Ultre to, esis grava somito-renkontro en Barcelona kun
Robert Pontnau (maxim probable la 2ma, do pos olta kun
Eberhard). Fakte, ni interbabilis dum plu multa hori kam kun la
cetera samideani. Ni dejunis ensemble, promenis longe, haltis
altra-loke por drinkar biro, eniris librerii, edc.”.
25
4. La misterioza kantisto...
Tri yari ante nun (do en 2016), mea Kanadan amiko Gilles-
Philippe Morin atencigis da me ke il trovis en Interreto informi
pri ul kantisto nomata Partaka, di qua on povas mem askoltar
kelka kansoni en Youtube. Nu, pos ta informo, pro kuriozeso,
anke me kelke exploris en Interreto e sucesis glinar kelka datumi
(ya tre poka) pri ta Partaka kantista, qua montresas mem plu
misterioza kam la Partaka Idista...
En l” artistala medii nulu savas la vera nomo dil kant-
autoro?” qua prizentis su sub la (probabla) pseudonimo Partaka.
On savas nur ke il naskis en la quartero Carme (barri del Carme)
en Valencia, en 1955, e ke il eniris la kansonala mondo evante 20
yari.’ Il atingis la finali dil festivali di Xirivella, Alboraia ed
Altea e partoprenis la duesma e triesma Aplec de la Cançó
(“Kanson-Asemblo”) en Xativa.
En oktobro di 1979 il translojis a Barcelona e komencis
kantar en metroal stacioni.” Tamen, danke sua talento e
persistemeso, il atraktis la atenco da muzikal experti. Il ya vinkis
(samrange kun altru) en la konkurso Veus Noves-80 (“Nova
Voci-80) di Radio 4 e ganis la premio Terra Nostra (“Nia
37 kant-autoro: muzikal artisto qua skriptas, kompozas e kantas sua
propra kansoni, inkluze la texto e melodio.
38 vd. Agustin Ruiz Sánchez: “Les noves veus de la cançó". Catalunya
Cristiana, yaro 4, n-ro 189, 8-14 mayo 1983, p. 26.
39 http://orio43musica.blogspot.com/2010/03/partaka-barri-del-carme.html
26
Regiono”) en Toluges (Ocitania), ed en 1983 il partoprenis la
kanson-konkurso Cançó 83, en Palau de la Música (“Palaco dil
Muziko”), ed esis un de la laureati. Kom premio, il povis grabar
sua unesma disko, che Belter, kontenanta du kansoni: Barri del
Carme (skriptita da lu ipsa) e Don Pipiripiu (skriptita da anonimo
en la 16ma y.c. e muzikizita da lu).
En 1986 aparis lua disko Per sempre mes (“Por sempre
senfine”) che Blau (qua pose divenos Disc Medi), grabita en
Estudis Sono Centro de Barcelona ye la 11ma, 12ma e 13ma di
novembro 1985, kun la kunlaboro da Jaume Ambrós (piano e
sintezili), Quique Soriano (gitari), Jordi Gas (kontrabaso) e Jordi
Blasco (perkut-instrumenti), e qua kontenas non kansoni, inter li,
sur la reverso, du qui aparas kun Ido-tradukuro en ica libro: Son
eixes nits (4:32) e Vora el barranc dels Algadins (3:19). Omna
kansoni skriptesis da Partaka, ecepte olca.
Pos preske dek yari, en linguistikala verko,“ Ricard Morant
e Miquel Pefiarroya i Prats citis mem lua kansono (e bela poemo)
A voltes m 'agradaria (“Kelkafoye a me plezus”, 3:54), inkluzita
en ta disko, quankam li senmotive chanjis olua titulo (De vegades
m'agradaria)
40 Llenguatge i cultura: per a una ecologia lingüística. Col-lecció Biblioteca
Lingüística Catalana, Universitat de València, 1995, 377 p. [p. 161].
41 Askoltebla hike: www.youtube.com/watch?v=gCUbYibGHWI
4 La senco tamen ne chanjis, nam de vegades signifikas lo sama kam a
voltes (“kelkafoye”).
27
La disko pose rilansesis en 2014, quo atestas ke la kantisto
prizesas ed admiresas til nun. La tota kontenajo es askoltebla che
Spotify. Por askoltar ol, on mustas apertar gratuita konto. Ico
esas tre facile facebla e sendubite valoras la peno, nam la voco di
Partaka es neimagineble ravisiva:* kelke askoltinte pro
kuriozeso, on certe ne falios askoltar la tota disko.
En 1990, editesis da Conselleria de Cultura, Educació i
Ciencia (“Ministerio pri Kulturo, Eduko e Cienco”), en Valencia,
la 76-minuta kolektiva disko Quart Creixent (“Kreskanta
quarimo”), quan partoprenas Partaka — per la kansono Seies al
balcó (“Esis tu sidant sur la balkono”), ja aparinta en l antea disko
individual, e plusa 20 artisti Valenciana.”
En 1996 aparis che Salseta Discos lua triesma disko,
titulizita Enigmàtic món (“Enigmatoza mondo”) e kontenanta dek
kansoni. La disko judikesis kom “francament molt bo”
y 46
(sendubite tre bona) " da Quimet Curull e da Mario Prades (qua
lore interviuvis Partaka por Diari de Tarragona).
4 https://open.spotify.com/album/4EXUfISJ9fWdkoZYnVBnoB
4 veu profunda (“profunda voco”) segun Agustin Ruiz Sánchez (vd.
noto 38).
45 Ovidi Montllor, Al Tall, Joan Americ, Peika Bes, Carraixet, Carles
Enguix, Lluis “el Sifoner”, Montse Anfruns, Remigi Palmero, Ritme
Trengat, Paco Muñoz, Trullars, Mara del Alar, Eduardo Joanes, Cave
Canem, Pep Sanchis “Gatxes”, Carmen Torrelles, Urbalia Rurana,
Lluis Miquel, “Creix el Cant”.
46 http://troba-dors.blogspot.com/2013 11 03 archive.html
28
Tamen, pos poka yari, subite, on cesas vidar Partaka ed
audar pri lu en la muzikala medii di Barcelona. Nulu savas certe
adube il iris e quon il divenis. En 1999, en la sama yaro kande la
Galisiana muzik-historiisto Xosé Avifioa (n. 1949) mencionas lu
en importanta verko,“ la revuo Serra d'Or prizentas lu kom
“desaparegut” (desaparinta) ed, asertite, “viatjant per Turquia”
(voyajanta tra Turkia)...
Segun semblo, Partaka interrompabis o mem definitive
cesabis sua muzikala kariero. Astoniva atitudo di muzikisto e
poeto qua, ne tro longe ante lore, en interviuvo kun M. Dolors
Canela i Barrabeig, titulizita La musica m'ajuda a viure (“La
muziko helpas me vivar”), asertabis ke “Se ne esabus pro la
muziko, me ne savas ka me povabus rezistar vivar en socio quala
la nia” 88
En quala socio? En socio kruel, trivial e vulgara, quale il
qualifikabis ol en sua kansono Gràcies a tu (“Danke tu”),
inkluzita en la disko Enigmàtic Mon...
Tamen, malgre la neexpektita eklipso di Partaka, lua nomo
e lua muziko ne cesos esar memorata. Exemple, en 2011, Josep
Vicent Frechina 1 Andreu (n. 1966), bone reputata literatural e
47 Història de la música catalana, valenciana i balear. Barcelona:
Edicions 62, 1999. 270 p. [p. 44]
88 Originale: “Si no hagués estat per la musica no sé si hauria pogut
resistir viure en una societat com la nostra”. En Catalunya
Cristiana, yaro 13, n-ro 632, 31ma oktobro 1991, p. 26.
29
muzikal kritikisto Valenciana, mencionas lu en dika fakala
verko.* Pos un yaro, ye la 11ma di aprilo 2012, en la Publika
Biblioteko di Tarragona, Miquel Pujadó i Garcia (n. 1959),
Madridana Katalun-lingua skriptisto e kant-autoro, lor diskurso e
muzikala recito pri la “historio dil Kataluna poezio per la
kansoni”, ne oblivias mencionar anke la poemala muzikizi da
Partaka.
Gilles-Philippe Morin, quan me mencionis en la komenco
di ca chapitro, atencigis da me anke la simileso inter l'unika
konocata fotografuro pri Partaka la Idisto e la diversa fotografuri
pri Partaka la kantisto qui esas regardebla en Interreto. Advere,
komparante olta (p. 50) ad olci (imaji 1, 3, 4, 5 sur p. 34), on
povus mem suspektar ke koncernesas la sama persono o ke,
adminime, existas proxima parenteso inter le Partaka.
Nu, kande me atencigis publike”? ke en Youtube?! on povas
askoltar la poemo Vora el barranc dels Algadins kantata dal
Valenciana kantisto e skriptisto Paco Muñoz (n. 1930), kun
muzikizo da Partaka, la konocata samnoma Idisto respondis yene:
Ho, yes, grand-anma (e grand-boka :-) Goncalo! Ta
bela muziko kreesis da mea frato, Yannis Partakanakis,
4 La cançó en valencià. Dels repertoris tradicionals als gèneres
moderns. Col-lecció Recerca. Acadèmia Valenciana de la Llengua.
2011. 569 p.
59 Mesajo 16155 en la Yahoo-grupo IdoCatalŝOccitan (2016-08-19).
5! www.youtube.com/watch?v=h li mgZKOzk
30
qua habitas Vinaros, che la extrema nordo di Valencia-
lando, de multa yari ante nun.
(Yorgos Partakanakis)*?
Kande me replikis” per indikar poemo kantata da lua frato
ed askoltebla en Youtube” e per komentar ke ilca kantas bele e
ke “Espereble uldie il volos e povos kantar anke en Ido!”, Partaka
la Idisto respondis yene:
Mea frato agis kom kantisto e kompozisto dum kelka
yari, kande, veninta de Valencia, ni probis e sucesis
restar en Barcelona. Tamen, to eventis ye tre multa yari
ante nun. Nun-tempe, il ne plus kantas, anke de multa
yari antee, do ke mea frato kantez en Ido esas advere
plu difikulta kam ke me povez tradukar aden Ido La
maredeueta e mem Vora el barranc :-)Y
Yen do: deglitis parto del velo, ma, fortunoze, ne la tota
velo. Le Partaka ya darfas — same kam irgu — gardar sua
misterii e sekretaji. Li havas la yuro... partacar pri sua VIVO.
Importas ya la verki, ne la detali personal. Prie, yen certe
merkenda versi da Fernando Pessoa:
52 Mesajo 16156 en la Yahoo-grupo IdoCatalàOccitan (2016-08-19).
53 Mesajo 16158 en la Yahoo-grupo IdoCatalàOccitan (2016-08-19).
54 www.youtube.com/watch?v=Ry1Afg82Wr0
55 Mesajo 16159 en la Yahoo-grupo IdoCatalàOccitan (2016-08-19).
31
Se, pos ke me mortos, on volos skriptar mea biografio,
Nulo es plu simpla.
Ol havas nur du dati — ta di mea nasko e ta di mea morto.
Inter l'una e l'altra kozo, omna dii es mea.»
La maxim frapanta ligo inter la magna
Portugalana poeto e Valencia esas
forsan La vida sexual de Fernando
Pessoa (“La sexuala vivo di Fernando
Pessoa”), astoniva verko en la
LA VIDA SEXUAL DI Valenciana, konsistanta ek parodiala
texti atribuita a kin de lua heteronimi e
mi-heteronimi, da Salomé Dorio,
kolektiva pseudonimo di kin skriptisti
naskinta en la urbo Alcoi, provinco
Alicante, en Valencia-lando: Jordi Botella
(n. 1958), Gustavo Cardenal, Pep Jorda
(n.1961), Ximo Llorens e Manel
Rodriguez-Castelló (n. 1958). La verko
atingis la finalo di Premi de Narrativa Vall
d'Albaida (“Premio Vall d'Albaida pri
Naraco”) en 1993, ganis la XLII Premi
Valencia de Literatura (“42ma Premio
Valencia pri Literaturo”), anke en 1993,
"arti ed aparis che Edicions Bromera, en Alzira
LECLECIICA (1994). Pose publikigesis Portugalana
traduko da Mário Ferreira che
Palimpsesto, en Lisboa (2009).
FERNANDO PESSOA
| Doni
6 Originale: Se, depois de eu morrer, quiserem escrever a minha
biografia, / Não há nada mais simples. / Tem só duas datas — a da
minha nascença e a da minha morte. / Entre uma e outra coisa todos
os dias são meus. Skriptita da lua heteronimo Alberto Caeiro ye
1915-11-08 ed inkluzita en la kolekturo Poemas Inconjuntos
(“Eskartita poemi”), publikigita unesmafoye (partale) en 1925.
32
1-2: Tombo-petri di Edward “Eddie” S. Partaka (1904-1975), Nebraska, Usa, e di
Eleanor Beatrice Pionk Partaka (1925-2007), Michigan, Usa. 3: Afisho pri la Nacional
Expozo en Valencia, 1910 (litografuro da E. Pastor). 4: Suisa pastoro Friedrich
Schneeberger (1875-1926), qua lor ta Expozo recevis diplomo pro sua Mikra Kurso di
Ido, en Hispana tradukuro da Manuel Escuder. 5: Asistanti dil Ido-renkontro 2016 en
Valencia: Hans Stuifbergen, Enric Baltasar (prezidanto dil Esperantisti Valenciana,
kom vizitanto), Antonio Martinez, Donald Gasper, Eberhard Scholz, Robert Pontnau,
Asya Randehed, Kjell Randehed e Konstantin Yegupov (mankas José Garcia).
dE NARKO DO YE BARRI DEL CARME
[9 BY É Be = le R
SEIO ERA, — DON PIPIRIPIU
PER SEMPRE MES
4
PENAN
3
ENIGMATIC MON
has 1991 i
5
1: Kovrilo dil unesma disko da Partaka la kantisto (Barri del Carme, Don Pipiripiu,
1983). 2: Autografo da Partaka, en la Valenciana, sur la dopa kovrilo di exemplero di
ca disko (tradukuro: “Dedikata al amiki di Ràdio 80 di Valencia, kun afeciono”). 3:
Kovrilo dil duesma disko da Partaka (Per sempre mes, 1986). 4: Reverso di ca disko. 5:
Partaka lor interviuvo (Catalunya Cristiana, n-ro 632, 1991-10-31, p. 26). 6: Kovrilo dil
triesma e lasta disko da Partaka (Enigmàtic mon, 1991).
Vorto a Couturat
Tre estimata maestro Couturat:
Ho, yes! Quale mult altra samideani antee,
anke me poemifas per Idolinguo.
E yes, lor versifar, me certe permisas a me
certena licenci o liberesi, qui ne sempre sequas strikte
la regularo di nia kara e belega helpo-linguo internaciona.
Tamen, ne timez, maestro!
Me ya probas aplikar la logiko,
e to quo esas advere logikoza,
esas anke facile intelektebla e komprenebla.
Irga-kaze, prozo esas prozo, e poezio esas poezio;
e singla de li havas sua propra spirito, voco e maniero.
Restez kalma ed en paco, Couturat!
E nule suciez, maestro!
Me amas Ido.
(Partaka)
Barcelona (Katalunia), 8ma di decembro 2019.
35
J. Rois de Corella
(1435 — 1497)
36
Movos krulant la stelo tramontana
Movos krulant la stelo tramontana,
e le ciel”, sam-temp, falos pecope,
la fairo alt koldeskos en la sfero
e, che l'infraj”, on vidos la ter-centro,
tintit ye sang” prizentos su la luno
e, tote obskur, la sun” perdos la formo,
ante ke, iter, da me vu esos servita.
E mea korp”, de haro til haluxo,
vu regardant, esez parpecigita
e, polveskint, ne havez sepulturo,
nek volez on tal kriminoza cindro;
nek darfez lang” dicar, per ula jiro,
“Bona repoz’ ” al anmo pardamnita,
se Deo las, ke me povez vidar vu.
E se ver es, ke me a vu dicis “damo”,
perdez la yar” mea naskala dio,
e mea nom”, ad omni abomininda,
ne esez, che l’ mond”, person’ qua lun mencionez,
o, mem plu bon: del pensi dil homaro,
pasigez on ventatre mea eso.
37
On kredez fals la vivo, quan me vivis,
nul koz’ de me restez en la planeto,
e se, ay-las!, d’ica korp” kelko restus,
esez manjat dal sovaja bestiaro:
singl animal” prenez nura centimo,
por ke centlok esez mea sepulkro;
ke 1º cisa mond” ne trovez mea karno,
nek povez on duktar me a rivivigo.
(tradukita ed adaptita da Partaka en 2018)
38
Mourà's corrent la tramuntana ferma
Mourà's corrent la tramuntana ferma
e tots ensems los cels cauran en trossos,
tornarà fred lo foc alt en l'espera
i, en lo més fons, del món veuran lo centre,
tinta de sang se mostrarà la lluna
e, tot escur, lo sol perdrà la forma,
ans que jamés de mi siau servida.
E lo meu cos, del prim cabell fins l'ungla,
mirant-ho vós, sia partit en peces
e, tornat pols, no prenga sepultura,
ni reba el món tan celerada cendra,
ni es puga fer algú gire la llengua
a dir: "Bon pos" a l'ànima maleita,
si Déu permet mos ulls vos puguen veure.
E si és ver vos digui mai senyora,
no es trobe en l'any lo jorn de ma naixença,
mas lo meu nom, a tots abominable,
no sia al món persona que l'esmente,
ans del tot ras, de les penses humanes,
sia passat, com un vent, lo meu ésser.
39
Tinguen per fals lo que fon de mon viure
e res de mi en lo mon no hi romangue,
e si per cas del meu cos gens ne resta,
sia menjar als animals salvatges.
Prenga'n cascú la part d'una centilla
perquè en tants llocs sia lo meu sepulcre;
que el mon finit no es trobe la carn mia,
ni es puga fer que mai io ressuscite.
(skriptita c. 1458)
40
Teodor Llorente
(1836 — 1911)
41
Apud Ravino di Algadins
Apud Ravino di Algadins,
dolca odor” tanta es de oranjiero,
ke, por aromizar l'aero,
ne es en la mond” plu bon garden”.
Ibe es farm-dom', ed en ol rest
kindal amata memorajo;
l'anmo di me pro lu esas gajo
apud Ravino di Algadins.
Apud Ravino di Algadins,
al ciel” su erektas quar palmieri;
la vent’, batante alo-lejere,
movas e plum” e trunk” di li.
Sur li, paseri, plura mil”,
la kordion sorcas perbruise.
Qua audar li povus tilravise
apud Ravino di Algadins!
42
Apud Ravino di Algadins
l'aquo fluant l'agrar" kovregas;
an ta speguli l’ sun” brilegas,
e filin verda ektir la riz”.
Sonas tiktako en le mueley”;
e lor sunkush”, habil chasisti
di anadi brava iras al nesti
apud Ravino di Algadins.
Apud Ravino di Algadins
la palmin morge l'aer" movos,
a lu l’ gardeni odoron donos,
e sua kantin le paser”.
Restos interne dil farm-dom”
dolc memoraji e bel imaji;
me ne plus povos, vel, juar li
apud Ravino di Algadins.
(tradukita ed adaptita da Partaka en 2016)
43
Vora el barranc dels Algadins
Vora el barranc dels Algadins
hi ha uns tarongers de tan dolç flaire,
que per a omplir d’aroma l'aire,
no té lo món millors jardins.
Allí hi ha un mas, i el mas té dins
volguts records de ma infantesa;
per ells jo tinc l’ànima presa
vora el barranc dels Algadins.
Vora el barranc dels Algadins
s'alcen al cel quatre palmeres,
el vent, batent ales lleugeres,
mou son plomall i els seus troncs fins.
En ells, milers de teuladins
fan un soroll que el cor encisa,
qui oir pogués sa xiscladisa
vora el barranc dels Algadins!
44
Vora el barranc dels Algadins
l’aigua corrent los camps anega,
en sos espills lo sol llampega
i trau l'arròs verdosos brins.
Sona el tic-tac en los molins,
i en caure el sol, caçadors destres
a joca van d'ànecs silvestres,
vora el barranc dels Algadins.
Vora el barranc dels Algadins
mourà demà les palmes l'aire,
li donaran los horts son flaire
i Sa cantúria els teuladins.
El mas, demà, guardarà dins
dolços records i imatges belles,
jo no podré gojar ja d'elles
vora el barranc dels Algadins!
(skriptita en 1904)
45
Me esas la paser”
Me ne hav la plumo
dil bela kardelo,
qua skarlate ed ore
tintas la printempo;
me ne hav la voco
dolca dil serin”,
nek di la hirundo,
jolia e lejera,
ali transiranta
la maro senfin.
Me viv del almono,
quan humil” ne indijas,
e me es fortunoz!
La granin, qui falas
meze di la palio,
me prenas joyoz!
46
Pasez, gaya chaser”!
Serchez plu brava vildo,
e lasez me quiet!
Me esas hem-amiko.
Me esas la paser”.
(tradukita ed adaptita da Partaka en 2008)
“Pasero” (2015), aquarelo da O Florans Atlantis (n. 1972),
Iranana piktisto nun habitanta Istanbul, Turkia.
47
Jo sóc lo teuladí?”
Jo no tinc la ploma
de la cadernera,
que d'or i de grana
tiny la primavera;
no tinc la veu dolca
que té el rossinyol,
ni de l’oreneta,
joliva i lleujera,
les ales que creuen
la mar d’un sol vol.
Jo visc de l’almoina,
que a l’humil mai falla,
i em sent benastruc!
Lo gra, que en les eres
se perd entre palla,
replegue com puc!
57 Fakte, la titulo original dil poemo esas La cançó del teuladí (“La
kansono dil pasero”); tamen, quoniam me prizentas nura fragmento,
me preferas l'altra titulo, e por l’originalajo e por la tradukuro.
[Noto dal tradukinto]
48
Joiós caçador: passa!
Busca més brava caça,
i deixa”m quiet a mi!
Jo sóc l’amic de casa.
Jo sóc lo teuladí.
(skriptita en 1885)*
“Paseri” (2018), oleo-pikturo da O Ebrahim Shahin, artisto
de Unionita Araba Emirii.
58 Dato segun www.lluisvives.com/obra/la-cano-del-teuladi/
49
Partaka
(n. 20ma y.c.)
50
Esas ti nokt’
Nokti amikal de festo e vagemeso
ig obliviar ul bitra memoraj”,
plenig per joy” veini senkuraj
e trompas mem rara ne-drinkemeso.
Nokti e kafe”, fumur” e bon konverso
igas la kap” tre stranje boliar,
la kordion puls, luktant” por sucesar,
e portas pac" ad anmo en la disperso.
Nokti e juar intensege la vivo
-forsan, plu tard, tal juo ne plus es-,
por acensar gradi de liberes”
e kuracar la muzo, quaza ornivo.
Nokti en Paris, Valencia o Barcelona;
ne importas lok”, se on pov lin partigar
kun irgu qua parsent onua sentar,
kand la spirit” en la sturmo resonas.
51
Esas ti nokt”, qui shovas ni tempope
livar subite komfortoza lit”;
esas ti nokt”, qui, sempre kun profit”,
vakuigas ni per pensi skripto-skope.
E lor audar la korni del vehili,
qui divenab nia hanuli urban,
vekas ankor la manui artizan,
qui, hodie yes, renuncas la klokili.
(tradukita ed adaptita dal autoro ipsa en 2019)
52
Són eixes nits
Nits d'amistat, de xala i de bohèmia
fan oblidar algun amarg record,
omplen de goig les venes del més mort
i fan el salt a una improbable abstèmia.
Nits de café, de fum i de conversa
fan el cervell estranyament bullir,
baten el cor, lluitant per reeixir
i duen pau a l'ànima dispersa.
Nits de gaudir intensament la vida
-potser demà tal goig ens fos negat-,
d'anar pujant graons de llibertat
i de guarir la musa malferida.
Nits de París, València o Barcelona,
no importa el lloc podent-les compartir
amb qualsevol que senta el teu sentir,
quan l'esperit en la tempesta trona.
53
Són eixes nits que, a voltes, ens empenyen
a abandonar, sobtadament, el llit.
Són eixes nits que, amb més o menys delit,
ens fan buidar pensades que estrenyen.
I quan sentim claxonejar els cotxes,
esdevinguts els nostres galls urbans,
encara són despertes nostres mans
que, de bell nou, reneguen dels rellotges.
(skriptita en 1985)
54
GLOSARIO
adear: adiar. (segun la Kataluna adéu e la Portugalana adeus)
breva: qua havas kurta duro. [AFHI]
difikulta: desfacila. [AFHI]
heteronimo: (1) persono kreita da skriptisto od artisto e havanta
propra qualesi e tendenci, a qua la kreinto atribuas l’autoreso di un
o plura de sua verki; (2) la nomo di ta persono. [AFGHIR]
inshala: interjeciono signifikanta lo sama kam utinam. [AFGHR] (del
Araba dil «Li ¿))
Kataluna: Kataluniana. [AFGHIR]
kindo: homo infanta o puera. [AG] (vorto olim oficala)
metroo: rel-voyo e lua instaluri, maxim-granda-parte subtera, uzata
por rapida transportado di voyajanti en granda urbi e lua cirkumaji.
[FGHIR]
movemento: ensemblo de agi ed esforci koordinata da grupo de
personi qui volas atingar skopo partikulara, precipue en domeno
social, kultural, artal o politikal. [AFHI]
nexta: maxim proxime sequanta ye spaco, tempo od ordino. [AG]
Ocitania: Historial e kultural regiono en sud-westal Europa, maxim-
granda-parte en sudala Francia, ube olim la Ocitan(ian)a esis la
maxim parolata linguo. [AFHGIR] (en Idia on uzas anke la formo
Okcitania)
quoniam: konjunciono signifikanta “esante ke, konsiderante ke,
donite ke, egarde ke”. [L]
sed: ma. [L] (vorto olim oficala, pose rienduktita da Andreas Juste
kom sinonimo di ma, precipue avan vokalo, pro eufonio).
sepulkro: tombo. [AFHI]
utinam: konjunciono uzata por expresar forta deziro, quale se on
dicus “plezez a(1)/ rezolvez (la) cieli/ cielo/ Deo/ dei/ fato/ fortuno
ke...”, “eventez tale ke” (uzebla anke kom interjeciono). [L]
55
De Valencia-lando, regiono situita alonge la estala litoro dil
Iberiana Peninsulo, an Mediteraneo, en la teritorio dil
Hispana stato, sonas la tri melodioza voci qui kompozas ica
libro. Quar poemi da tri Valenciana bardi divers-epoka. Un
de ili, Partaka, konocata Ido-skriptero, tradukis oli a la
Linguo Internaciona di la Delegitaro. Ta-skope il utiligis ed
uzis omna potencialaji e virtualaji dil idiomo quan Andreas
Juste judikis “preciz e klara, logikoz, belsona”, e tale, per
talento, esforco e persevero, 1l sucesis riproduktar la toni e
nuanci dil dolca linguo Valenciana.
Live Music Archive
Librivox Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland Museum of Art
Internet Arcade
Console Living Room
Books to Borrow
Open Library
TV News
Understanding 9/11