Qaraxanilər sülaləsi

Qaraxanlılar (840–1212) — Qaraxanlılar dövlətini idarə etmiş türk sülaləsi.

Qaraxanlılar sülaləsi
Ölkə
Banisi Bilgə Qul Qədir xan
Sonuncu hökmdar IV Məhəmməd Buğra xanOsman xan Qaraxani
Əsası qoyulub 840
Soyun kəsilməsi -
Milliyyət Türk
Titullar
xaqan, xan, xatun

Qaraxanlıların kökü ilə bağlı 8 fərziyyə var, hamısını da fərqli alimlər ortaya atıb:

  1. Uyğur fərziyyəsi: J. Deqinye, J. H. Klorot, J. P. Abel Remyusa, M. Fraen, J. Reyno, H. Vamberi, Vilhelm Radlov və J. Markvart[1]
  2. Türkman fərziyyəsi: J. V. Hammey, Purgstall, G. Weil
  3. Yağma fərziyyəsi: V. Minorski, Faruk Sümer, Reşat Genç[2]
  4. Karluk fərziyyəsi: F. Qrenar, Eduard Şavannes, M. Fuat Köprülü
  5. Yağma fərziyyəsi: M. F. Köprülü
  6. Çigil fərziyyəsi: V. Bartold[3]
  7. Aşina fərziyyəsi : Zəki Vəlidi Toqan
  8. Türkeş fərziyyəsi: Sadettin Gömeç[4]

Böyük xaqanları (840–1041)

redaktə
  1. Bilgə Qul Qədir xanxaqan (840–893).
  2. Bazir Arslan xanxaqan (893–920).
  3. Oğulcaq xanxaqan (893–940).
  4. Satıq Buğra xanxaqan (940–955).
  5. Musa Baytaş Buğra xan – xaqan (955–970).
  6. I Harun Buğra xan – xaqan (970–993).
  7. Nəsr bin Əli xan – xaqan (993–999).
  8. I Əhməd xan – xaqan (999–1015).
  9. Mənsur Arslan xan – xaqan (1015–1024).
  10. II Əhməd xan – xaqan (1024–1026).
  11. Yusif Qadir xan – xaqan (1026–1041).

Şərq xanlığı (1041–1211)

redaktə

Yeddiçay, Şərqi Türkistan mərkəzi Balasaqun, 1130-cu ildən mərkəzi Qaşqar. Titul: xan.

  1. Süleyman Arslan xan – xan (1041–1055)
  2. II Məhəmməd Buğra xan – xan (1055–1057).
  3. I İbrahim Buğra xan – xan (1057–1059).
  4. Mahmud Toğrul xan – xan (1059–1074).
  5. Ömər Toğrul xan – xan (1074–1075).
  6. II Harun Buğra xan – xan (1075–1102).
  7. Əhməd Arslan xan – xan (1102–1130).
  8. II İbrahim Buğra xan – xan (1130–1156)
  9. III Məhəmməd Buğra xan – xan (1156–1180).
  10. II Yusif Tamğaç xan – xan 1180–1205).
  11. IV Məhəmməd Buğra xan – xan (1205–1211)

Şərq xanlığı Özkənddə (1141–1211)

redaktə

Orta Asiya. Mərkəzi Özkənd. Titul: xan.

  1. Hüseyn Toğrul Qara xan – xan (1141–1156)
  2. Mahmud Toğan xan – xan (1156–1162)
  3. III İbrahim Buğra xan – xan (1162–1178)
  4. Əhməd Qadir xan 1178–1210
  5. Mahmud Gücarslan xan 1210–1211

Qərb xanlığı (1041–1212)

redaktə

Orta Asiya. Mərkəzi Səmərqənd. Titul: xan.

  1. Məhəmməd xan Qaraxani – (1041–1052).
  2. İbrahim Tamğaç xan (1052–1068)
  3. Şəmsmülk Nəsr xan – xan(1068–1080).
  4. Xızır xan Qaraxani – xan (1080–1087).
  5. Əbülmüzəffər Əhməd xan – xan (1087–1095).
  6. I Məsud xan Qaraxani – xan (1095–1097).
  7. Süleyman Təkin xan – xan (1097–1098).
  8. I Mahmud xan Qaraxani – xan (1998–1099).
  9. Cəbrayıl Qədir xan – xan (1099–1102).
  10. II Məhəmməd xan Qaraxani – xan (1102–1129).
  11. III Nəsr xan Qaraxani – xan (1129).
  12. Əhməd xan Qaraxani – xan (1129–1130).
  13. Həsən xan Qaraxani – xan (1130–1132).
  14. II İbrahim xan Qaraxani – xan (1132–1132).
  15. II Mahmud xan (Qaraxani) – xan (1132–1141).
  16. III İbrahim xan Qaraxani – xan (1141–1156).
  17. Əli xan Qaraxani – xan (1156–1163).
  18. II Məsud xan Qaraxani – xan (1163–1178).
  19. IV İbrahim xan Qaraxani – xan (1178–1201).
  20. Osman xan Qaraxani – xan(1201–1212).

Memarlıq

redaktə

İstinadlar

redaktə
  1. Hikmet Yurdu, Yıl: 6, C: 6, Sayı: 11, Ocak–Haziran 2013/1, ss.415–424, Karahanlıların Menşe Ve Kuruluş Faraziyeleri, Muhammet Kemaloğlu
  2. SÜMER, Faruk, Oğuzlar (Tarihleri-Boy Teşkilatı-Destanları), İstanbul, 1999
  3. BARTHOLD, V. V, Moğol İstilasına Kadar Türkistan, İstanbul, 1981.
  4. GÖMEÇ, Saadettin, Kök Türk Tarihi, Ankara, 1997.

Mənbə

redaktə
  • [1] История СССР, с древнейших времен, т. 1, с. 429. (rus.)
  • [2] Щербак А.М. К истории образования узбекского национального языка. ВЯ, 1954, № 6, с. 107–115. (rus.)
  • [3] Гафуров Б.Г. История таджикского народа, т. 1, с. 213.  (rus.)
  • [4] Svat Soucek, A History of Inner Asia, Cambridge University Press (Februar 2000) ISBN 978-0-521-65704-4  (ing.)

Xarici keçidlər

redaktə