Dalai-lamao

religiestro de tibeta budhismo

La dalai-lamao[1] (tibete ཏཱ་ལའི་བླ་མ་, tā la’i bla ma [ta˥˥.lɛː˥˥ la˥˥.ma˥˥], laŭlitere “prudentoceano”) estas la plej granda religiestro de la tibeta budhismo.

Dalai-lamao
pozicio
tulku lineage (en) Traduki Redakti la valoron en Wikidata
spiritual leader • ĉefministroĉefministro
Komenco 13-a jarcento vd
Retejo Oficiala retejo
vdr

Religia rolo

redakti

La dalai-lamao apartenas al la branĉo gelugpao de tibeta budhismo. Tamen, multaj rigardas la dalai-lamaon ankaŭ kiel religian gvidanton de la tuta tibeta popolo, kvankam la aliaj tri sektoj de tibeta budhismo havas siajn proprajn gvidantojn kaj formale ne estas subigitaj al lia. Religia gvidanto li estas ankaŭ por budhanoj tibettradiciaj sed ne tibetaj, ekzemple mongoloj, burjatoj, kaj kalmukoj.

Historio

redakti

La unua dalai-lamao naskiĝis en 1391.

En 16-a jarcento mongolaj "malgrandaj" reĝoj invitis en Mongolion la gvidanton de unu el la kvar tibetaj mahajanaj sektoj de la budhismo, Sodnomĝamc, kaj donis al li la titolon Dalai-Lamao. Pro politikaj kialoj, la Dalai Lamao poste iĝis ankaŭ sekulara gvidanto de Tibeto (rolkombino origine ne permesata al budhismaj monaĥoj).

La dala-lamao restis kiel monarko de Tibeto ĝis la ĉina invado en la 1950-aj jaroj.

Titoloj

redakti

Pri la titolo dalai-lamao, dalai (tibete ཏཱ་ལའི་, tā la’i; mongole ᠳᠠᠯᠠᠢ, dalai) estas mongol-devena vorto, en Esperanto "Oceano"; lamao (tibete བླ་མ་, bla ma) estas tibetlingva titolo de monaĥo.

Gjalŭa Rinpoĉe, titolo, kiu signifas « Altvalora Venkinto », estas alia titolo de la dalai-lamao.

Listo de la Dalai-lamaoj

redakti
Tibeta nomo Esperantigo Naskiĝo-morto
01 དྒེ་འདུན་འགྲུབ་ Gedun Drub 1391-1474
02 དགེ་འདུན་རྒྱ་མཚོ་ Gednun Gyatso 1475-1541
03 བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོ་ Sonam Gyatso 1543-1588
04 ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོ་ Yonten Gyatso 1589-1616
05 ངག་དབང་བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་ Lozang Gyatso 1617-1682
06 ཚངས་དབྱངས་རྒྱ་མཚོ་ Tsangyang Gyatso 1683-1706
07 བསྐལ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་ Kelzang Gyatso 1708-1757
08 འཇམ་དཔལ་རྒྱ་མཚོ་ Jamphel Gyatso 1758-1804
09 ལུང་རྟོགས་རྒྱ་མཚོ་ Lungtok Gyatso 1806-1815
10 ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱ་མཚོ་ Tsultrim Gyatso 1816-1837
11 མཁས་གྲུབ་རྒྱ་མཚོ་ Khendrup Gyatso 1838-1856
12 འཕྲིན་ལས་རྒྱ་མཚོ་ Trinley Gyatso 1857-1875
13 འཕྲིན་ལས་རྒྱ་མཚོ་ Thubten Gyatso 1876-1933
14 བསྟན་འཛིན་རྒྱ་མཚོ་ Tenzin Gyatso 1935-nun

Referencoj

redakti

Eksteraj ligiloj

redakti