Latini[1] inter gentes Italicas numerantur, quae stirpe Indoeuropaea ortae ex Balcania secundum oram Hadriaticam migrantes posteriore aetate aënea (1200-900 a.C.n) in Italia consederunt.[2] Latium vetus[3] incolebant in urbibus liberis viventes et commune residendi mercandique ius inter se communicantes. Sermone nec non feriis Latinis ab aliis gentibus seclusi, in religionis et linguae aliarumque rerum memoriae communionem ac societatem venerunt. Communitas in eo posita erat, ut Latinum regem crederent esse stirpis suae auctorem.[4]

Fines priscorum Latinorum a monte Circeio ad Tiberim extenti

Iam inde a decimo nonove saeculo a.C.n. Latium vetus erat sedes populorum Albensium, colonorum Albae,[5] qui ex triginta populis constabant.[6] Qui populi quotannis ad celebrandas ferias Latinas cogebantur Iovi Latiari in monte Albano sacra facturi. Exstiterat enim Iuppiter Latiaris, cum Latinus rex proelio, quod ei fuit adversus regem Etruscum, "nusquam apparuit", id est, ante oculos evanuit.[7]

Latini, fere minimus populus Italicus, facti sunt maximi inter eos, quod Roma, urbs a Latinis iuvenibus Romulo et Remo condita, totam Italiam et multos alios populos subegit.

Civitates Latinae circa Romam sitae inter foederatos Romanos statum peculiarem (vide ius Latii) obtinebant. Cives earum iure privato cum Romanis eodem loco habebantur et in comitiis Romanorum Latinis suffragium ferre licebat. Ubi Latini Romae sedes collocaverunt, civitatis Romanae compotes facti sunt.

  1. Liv. 1.2.4
  2. Cornell (1995: 44)
  3. Latium vetus ad agros Latios (Varro Lat. 5.32) sive ad Latium nondum ad mediam Italiam versus extensum refertur. Liou-Gille (1996: 76)
  4. Grandazzi (1988)
  5. Liv. 1.3.7; Dion.Hal. 1.45.2.
  6. Quorum nomina a Plinio (Nat. 3.69) enumerantur. Nihil quidem praeter nomina de his cognovimus.
  7. Fest. 212 Lindsay. Liou-Gille (1996: 77).

Bibliographia

recensere
  • Alföldi, Andreas (1965) Early Rome and the Latins. Ann Arbor, MI: University of Michigan Press
  • Bietti Sestieri, Anna Maria & De Santis, Anna (2008) Relative and absolute chronology of Latium vetus from the Late Bronze Age to the transition to the Orientalizing Period. A New Dawn for the Dark Age? Shifting Paradigms in Mediterranean Iron Age Chronology (ed. Dirk Brandherm & Martin Trachsel), 119-133. Oxford: Archaeopress.
  • Cecamore, Claudia (1993) Il santuario di « Iuppiter Latiaris » sul Monte Cavo: spunti e materiali dai vecchi scavi. Bullettino della Commissione Archeologica Comunale di Roma 95 (1): 19-44
  • Colonna, Giovanni (1974) Preistoria e protoistoria di Roma e del Lazio. Popoli e civiltà dell'Italia Antica, vol. II: (ed. A.Radimili & al.), 275-346. Roma: Biblioteca di Storia Patria.
  • Cornell, Tim J. (1995): The Beginnings of Rome. Italy and Rome from the Bronze Age to the Punic Wars (c.1000–264 BC). Taylor & Francis
  • ——————— (2000) The City-State in Latium. A Comparative Study of Thirty City-state Cultures (ed. Mogens Herman Hansen), 209-228. Copenhagen: Kgl. Danske Videnskabernes Selskab
  • Devoto, Giacomo (1951) Gli antichi Italici. Firenze: Vallecchi
  • Finocchi P. (1980) Il templum di Iuppiter Latiaris sul Mons Albanus. Archeologia laziale', III: 156-158. Roma : Cons. nazionale delle ricerche.
  • Forsythe, Gary (2005) Archaic Italy c. 800-500 BC. A critical history of early Rome. From prehistory to the first Punic War, 28–58. Berkeley: University of California Press.
  • Grandazzi, Alexandre (1986) La localisation d'Albe. Mélanges de l'École Francaise de Rome. Antiquité 98: 47-90
  • ——————— (1988) Le roi Latinus. Analyse d'une figure légendaire. Comptes rendues de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres 132 (2): 481-497
  • Liou-Gille, Bernadette (1996) Naissance de la ligue latine. Mythe et culte de fondation. Revue belge de philologie et d'histoire 74: 73-97
  • Martínez-Pinna, Jorge (2005) El rey Latino o la decadencia del héroe. Revue belge de philologie et d'histoire 83: 63-77
  • Müller-Karpe, Hermann (1959) "Vom Anfang Roms". Kerle.
  • Pigorini, Luigi (1910) Gli abitanti primitivi dell'Italia. Roma: Bertero.
  • Poucet, Jacques (1985) Les origines de Rome: tradition et histoire. Bruxelles: Facultés Universitaires Saint Louis
  • Smith, Christopher John (1996) Early Rome and Latium: Economy and Society c. 1000 to 500 B.C. Oxford University Press.
  • Zucca, Raimondo (2004) I popoli italici e le origini di Roma. Storia del Mediterraneo nell'antichità (ed. Massimo Guidetti), 124-134. Milano: Jaca Book