Bożnija u Ħerżegovina

L-ewwel aċċenn rikonoxxut u ppreservat b'mod wiesa' ta' forma tal-isem “Bosnja” jinsab f’De Administrando Imperio, manwal politiku-ġeografiku miktub mill-imperatur Biżantin Kostantinu VII f'nofs is-seklu 10 (bejn l-948 u l-952) li jiddeskrivi l-” art żgħira" (χωρίον bil-Grieg) minn "Bosona" (Βοσώνα), fejn jgħixu s-Serbi. Il-Bosnja kienet issemmiet ukoll fid-DAI (χωριον βοσονα, art żgħira tal-Bosnja), bħala reġjun tas-Serbja mgħammda. It-taqsima tal-manwal hija ddedikata għall-artijiet tal-prinċep Serb, u l-Bosnja hija ttrattata bħala territorju separat, għalkemm wieħed li huwa partikolarment dipendenti fuq is-Serbi.

L-isem tal-art huwa maħsub li ġej mill-isem tax-Xmara Bosna li tgħaddi mill-qalba tal-Bosnja. Skont il-filologu Anton Mayer, l-isem Bosna jista' joħroġ mill-Illyrian *"Bass-an-as", li mbagħad jista' jiġi mill-għerq Proto-Indo-Ewropew bʰegʷ-, li jfisser "l-ilma ġieri". Skont il-medjalista Ingliż William Miller, settlers Slavi fil-Bosnja "adattaw id-denominazzjoni Latina... Basante, għal-lingwa tagħhom stess li sejħu lin-nixxiegħa Bosna u lilhom infushom Bożnijaċi."

L-isem Herzegovina ifisser "art ta' Herzog", u "herzog" ġej mill-kelma Ġermaniża għal "duka". Toriġina mit-titlu ta' magnat Bosnjan tas-seklu 15, Stjepan Vukčić Kosača, li kien "Herceg [Herzog] ta' Hum u l-Kosta" (1448). Hum (li qabel kien jissejjaħ Zachlumia) kien prinċipat medjevali bikri li kien maħkum mill-Banat Bosnijaku fl-ewwel nofs tas-seklu 14. Meta l-Ottomani ħadu f'idejhom l-amministrazzjoni tar-reġjun, huma sejħulu Sanjak tal-Ħerzegovina (Hersek). Kien inkluż fi ħdan l-Eyalet tal-Bosnja sal-formazzjoni tal-Eyalet ta' Ħerzegovina ta' ħajja qasira fl-1830, li reġgħet tfaċċat fl-1850, u wara r-reġjun amministrattiv sar magħruf komunement bħala l-Bosnja u Ħerzegovina.

Fil-proklamazzjoni inizjali tal-indipendenza fl-1992, l-isem uffiċjali tal-pajjiż kien ir-Repubblika tal-Bosnja u Ħerzegovina, iżda wara l-Ftehim ta' Dayton tal-1995 u l-kostituzzjoni l-ġdida li akkumpanjatha, l-isem uffiċjali nbidel għal Bosnja u Ħerzegovina.

Il-Bosnja ilha abitata mill-bnedmin mill-inqas sa mill-Paleolitiku, peress li waħda mill-eqdem pitturi tal-grotta nstabet fil-Għar Badanj. Kulturi Neolitiċi ewlenin bħal Butmir u Kakanj kienu preżenti tul ix-Xmara Bosna, li jmorru għal ċ.  6230 QK - ċ.  4900 QK Il-kultura tal-bronż tal-Illyrians, grupp etniku b'kultura u forma ta' arti distintivi, bdiet torganizza fis-Slovenja tal-lum, il-Kroazja, il-Bożnja u Ħerzegovina, is-Serbja, il-Kosovo, il-Montenegro u l-Albanija.

Mit-8 seklu QK, it-tribujiet Illirji saru renji. L-ewwel renju rreġistrat fl-Illyria kien dak ta' Enchele, fit-8 seklu QK. L-Autariatae, taħt ir-renju ta' Plewrija (337 QK), kienu meqjusa bħala saltna. Ir-renju tal-Ardiaei (oriġinarjament tribù mir-reġjun tal-Wied Neretva) beda fis-sena 230 QK. u ntemmet fl-167 QK. L-aktar renji u dinastiji Illirji notevoli kienu dawk ta' Bardylis tad-Dardani u dawk ta' Agron tal-Ardiaei, li ħolqu l-aħħar u l-iktar renju Illirju magħruf. Agron ħakem fuq l-Ardiaei u estenda l-ħakma tiegħu għal tribujiet oħra wkoll.

Mis-seklu 7 QK, il-bronż ġie mibdul bil-ħadid, u minn dakinhar ’l quddiem saru biss ġojjellerija u oġġetti tal-arti fil-bronż. It-tribujiet Illirji, taħt l-influwenza tal-kulturi Hallstatt fit-tramuntana, iffurmaw ċentri reġjonali kemmxejn differenti. Xi partijiet tal-Bosnja Ċentrali kienu abitati mit-tribù Daesitia, l-aktar assoċjati mal-grupp kulturali tal-Bożnja Ċentrali. Il-kultura Glasinac-Mati tal-Età tal-Ħadid hija assoċjata mat-tribù Autariatae.

Il-kult tal-mejtin kellu rwol importanti ħafna f’ħajtu, li huwa rifless fid-dfin bir-reqqa u ċ-ċerimonji funerarji tiegħu, kif ukoll fir-rikkezza tal-postijiet tad-dfin tiegħu. Fl-inħawi tat-Tramuntana kien hemm tradizzjoni twila ta' kremazzjoni u dfin f'oqbra baxxi, filwaqt li fin-Nofsinhar il-mejtin kienu midfuna f’munzelli kbar ta’ ġebel jew art (imsejħa mill-indiġeni gromile) li f'Ħerzegovina laħqu daqsijiet monumentali, aktar minn 50 m. wiesgħa u 5 m għoli. It-tribujiet Ġapodjani kellhom affinità għad-dekorazzjoni (ġiżirajjen tqal u kbar ta' pejst tal-ħġieġ isfar, blu jew abjad u fibulae kbar tal-bronż, kif ukoll brazzuletti spirali, dijadem u elmi ta' folji tal-bronż).

Fir-4 seklu QK hija rreġistrata l-ewwel invażjoni taċ-Ċelti, li ġabu magħhom it-teknika tar-rota tal-fuħħar, tipi ġodda ta' fibulas u ċinturini differenti tal-bronż u tal-ħadid. Huma għaddew minn hemm biss fi triqthom lejn il-Greċja, u għalhekk l-influwenza tagħhom fil-Bożnja u Ħerzegovina hija negliġibbli. Il-migrazzjonijiet Ċeltiċi spostaw ħafna tribujiet Illirji mill-artijiet antiki tagħhom, iżda xi tribujiet Ċeltiċi u Illirji tħalltu. Evidenza storika konkreta għal dan il-perjodu hija skarsa, iżda b'mod ġenerali jidher li r-reġjun kien popolat minn diversi popli differenti li jitkellmu lingwi differenti.

Fid-delta Neretva fin-nofsinhar kien hemm influwenzi Ellenistiċi importanti mit-tribù Daor Illyrian. Il-kapitali tagħha kienet Daorson f'Ošanići, ħdejn Stolac. Daorson, fir-4 seklu QK, kien imdawwar b’ħitan tal-ġebel megalitiku għoli 5 m (kbar daqs dawk ta' Mycenae fil-Greċja), magħmulin minn blokki kbar tal-ġebel trapezojdali. Id-Daor għamel muniti uniċi u skulturi tal-bronż.

Il-kunflitt bejn l-Illirji u r-Rumani beda fl-229 QK, iżda Ruma ma temmetx l-annessjoni tagħha tar-reġjun sas-sena 9 AD Kien proprju fil-Bożnja u Ħerzegovina tal-lum fejn Ruma ġġieldet waħda mill-aktar battalji diffiċli fl-istorja tagħha mill-Gwerer Puniċi, kif deskritt mill-istoriku Ruman Suetonius. Din kienet il-kampanja Rumana kontra l-Illyria, magħrufa bħala Bellum Batonianum. Il-kunflitt inqala' wara attentat ta' reklutaġġ tal-Illirji, u rewwixta damet erba' snin (6-9 AD), wara li ġew maħkuma. Fil-perjodu Ruman, settlers li jitkellmu bil-Latin minn madwar l-Imperu Ruman stabbilixxew fost l-Illyrians, u s-suldati Rumani ġew imħeġġa jirtiraw fir-reġjun.

Wara l-qsim tal-Imperu bejn 337 u 395 AD, Dalmazja u Pannonia saru parti mill-Imperu Ruman tal-Punent. Ir-reġjun kien maħkum mill-Ostrogoths fl-455 AD, u wara għadda f'idejn l-Alani u l-Huni. Fis-6 seklu, l-Imperatur Ġustinjanu I kien reġa' ħaseb iż-żona għall-Imperu Biżantin. Is-Slavi invadew il-Balkani fis-6 u s-7 sekli. Il-karatteristiċi kulturali Illirji ġew adottati mis-Slavi tan-Nofsinhar, kif jidher minn ċerti drawwiet u tradizzjonijiet, ismijiet ta 'postijiet, eċċ.

Is-Slavi bikrija invadew il-Balkani tal-punent, inkluża l-Bożnja, fis-seklu 6 u fil-bidu tas-7 seklu (nofs il-Perjodu ta' Migrazzjoni), u kienu komposti minn unitajiet tribali żgħar meħuda minn konfederazzjoni Slava waħda magħrufa mill-Biżantini bħala l-Sclaveni (filwaqt li l- Ante, b'mod ġenerali, ikkolonizza l-partijiet tal-Lvant tal-Balkani). It-tribujiet irreġistrati mill-etnonimi "Serb" u "Kroat" huma deskritti bħala t-tieni, l-aħħar, migrazzjoni ta 'nies differenti matul it-tieni kwart tas-seklu 7 li setgħu jew ma setgħux kienu partikolarment numerużi; Dawn it-tribujiet bikrija "Serbi" u "Kroati", li l-identità eżatta tagħhom hija soġġetta għal dibattitu akkademiku, bdew jippredominaw fuq is-Slavi fir-reġjuni ġirien. Il-Kroati "stabbilixxu f'żona bejn wieħed u ieħor li tikkorrispondi mal-Kroazja moderna, u probabbilment inkludew ukoll il-biċċa l-kbira tal-Bosnja proprja, minbarra l-marġini tal-lvant tal-Wied tad-Drina", filwaqt li s-Serbi "korrispondew mal-Lbiċ tas-Serbja moderna (aktar tard magħrufa bħala Raška), u gradwalment estendew il-ħakma tagħhom għat-territorji ta' Duklja u Hum.”

Huwa maħsub ukoll li l-Bosnja ssemmiet għall-ewwel darba bħala art (horion Bosona) fid-De Administrando Imperio tal-imperatur Biżantin Constantine Porphyrogenitus f’nofs is-seklu 10, fi tmiem kapitlu bit-titlu Tas-Serbi u l-Pajjiż li Jgħixu Issa . Dan ġie interpretat akkademikament b'diversi modi u użat speċjalment minn ideologi nazzjonalisti Serbi biex juri li l-Bosnja kienet oriġinarjament art "Serbja". Skulari oħra sostnew li l-inklużjoni tal-Bosnja fil-kapitolu hija sempliċement riżultat tal-ħakma temporanja tal-Gran Duka Serb Časlav fuq il-Bosnja dak iż-żmien, filwaqt li nnutaw li Porphyrogenitus mkien espliċitament jgħid li l-Bosnja hija "art Serba". Fil-fatt, it-traduzzjoni stess tas-sentenza kritika fejn tidher il-kelma Bosona (Bosnia) hija suġġetta għal diversi interpretazzjonijiet. Maż-żmien, il-Bosnja ffurmat għaqda taħt il-ħakkiem tagħha stess, li sejjaħ lilu nnifsu Bosnjan. Il-Bosnja, flimkien ma' territorji oħra, saret parti minn Duklja fis-seklu 11, għalkemm żammet in-nobbli u l-istituzzjonijiet tagħha stess.

Fil-Medju Evu Bikri, iċ-ċirkostanzi politiċi wasslu biex iż-żona tiġi kkontestata bejn ir-Renju tal-Ungerija u l-Imperu Biżantin. Wara bidla oħra fil-poter bejn it-tnejn fil-bidu tas-seklu 12, il-Bosnja sabet ruħha barra mill-kontroll tat-tnejn u ħarġet bħala l-Banat tal-Bosnija (taħt il-ħakma tal-banes lokali). L-ewwel projbizzjoni Bosnijaka magħrufa bl-isem kienet Ban Borić. It-tieni kien Ban Kulin, li l-ħakma tiegħu mmarkat il-bidu ta' kontroversja li tinvolvi l-Knisja Bosnijaka, meqjusa eretika mill-Knisja Kattolika Rumana. Bi tweġiba għat-tentattivi Ungeriżi li jużaw il-politika ekkleżjastika fir-rigward tal-kwistjoni bħala mod biex titlob is-sovranità fuq il-Bosnja, Kulin kellu kunsill ta' mexxejja tal-knejjes lokali biex jirrinunzjaw għall-ereżija u jħaddnu l-Kattoliċiżmu fl-1203. Minkejja dan, l-ambizzjonijiet Ungeriżi baqgħu ma nbidlux ħafna wara li Kulin mewt fl-1204, jonqos biss wara invażjoni falluta fl-1254. Matul dan iż-żmien, il-popolazzjoni kienet imsejħa Dobri Bošnjani ("Bosnijaċi Tajba"). L-ismijiet Serbi u Kroati, għalkemm dehru okkażjonalment f'żoni periferali, ma' ntużawx fil-Bosnja proprja.

L-istorja tal-Bosnja minn dak iż-żmien sal-bidu tas-seklu 14 kienet ikkaratterizzata minn ġlieda għall-poter bejn il-familji Šubić u Kotromanić. Dan il-kunflitt ġie fi tmiemu fl-1322, meta Stephen II Kotromanić sar projbit. Saż-żmien tal-mewt tiegħu fl-1353, huwa kien irnexxielu jwaħħal territorji lejn it-Tramuntana u l-Punent, kif ukoll Zahumlje u partijiet mid-Dalmazja. Warajh, in-neputi ambizzjuż tiegħu Tvrtko li, wara ġlieda fit-tul man-nobbli u l-kunflitti bejn il-familji, kiseb il-kontroll sħiħ tal-pajjiż fl-1367. Fl-1377, il-Bosnja ġiet elevata għal renju bl-inkurunazzjoni ta' Tvrtko bħala l-ewwel Bosnijan. king f’Mile, ħdejn Visoko, fil-qalba tal-Bosnja.

Madankollu, wara mewtu fl-1391, il-Bosnja daħlet f’perjodu twil ta' tnaqqis. L-Imperu Ottoman kien beda l-konkwista tiegħu tal-Ewropa u kien ta’ theddida kbira għall-Balkani matul l-ewwel nofs tas-seklu 15. Fl-aħħarnett, wara għexieren ta’ snin ta’ instabbiltà politika u soċjali, ir-Renju tal-Bosnja ma baqax jeżisti fl-1463 wara l-konkwista tiegħu mill-Imperu Ottoman.

Il-konkwista Ottomana tal-Bosnja mmarkat era ġdida fl-istorja tal-pajjiż u introduċiet bidliet drastiċi fix-xenarju politiku u kulturali. L-Ottomani inkorporaw il-Bosnja bħala provinċja integrali tal-Imperu Ottoman bl-isem storiku u l-integrità territorjali tagħha. Fi ħdan il-Bosnja, l-Ottomani introduċew għadd ta’ bidliet ewlenin fl-amministrazzjoni soċjo-politika tat-territorju, inkluża sistema ġdida ta’ pussess tal-art, riorganizzazzjoni ta’ unitajiet amministrattivi, u sistema kumplessa ta’ differenzjazzjoni soċjali skont il-klassi u l-affiljazzjoni reliġjuża.

Wara l-okkupazzjoni Ottomana, kien hemm fluss kostanti ta’ nies li telqu mill-Bosnja u r-rekords Ottomani jsemmu numru kbir ta’ rħula abbandunati fil-Bosnja, filwaqt li dawk li baqgħu eventwalment saru Musulmani. Ħafna Kattoliċi Bosnijaċi ħarbu lejn artijiet Kattoliċi ġirien kmieni fl-okkupazzjoni Ottomana. L-evidenza tindika li l-ewwel konverżjonijiet Musulmani fil-Bosnja Ottomana fis-sekli 15 u 16 seħħew fost nies tal-lokal li baqgħu, aktar milli fl-insedjamenti Musulmani massivi barra l-Bosnja. Fil-Ħerzegovina, ħafna Ortodossi kienu ħaddnu wkoll l-Islam. Fl-aħħar tas-seklu 16 u kmieni fis-seklu 17, il-Musulmani huma meqjusa li saru maġġoranza assoluta fil-Bożnja u Ħerzegovina. Il-qassis Kattoliku Albaniż Pjetër Mazreku irrapporta fl-1624 li kien hemm 450,000 Musulmani, 150,000 Kattoliku, u 75,000 Ortodoss tal-Lvant fil-Bosnja u Ħerzegovina.

Fil-perjodu ta' qabel l-Ottoman, ma kien hemm l-ebda attività tal-Knisja Ortodossa fil-Bosnja. Bħala riżultat dirett tal-politika Ottomana, popolazzjoni Kristjana Ortodossa ġiet introdotta fil-Bosnja. Sa mis-seklu 15, Insara Ortodossi (Vlachs Ortodossi u Serbi Ortodossi mhux Valaki) mis-Serbja u reġjuni oħra stabbilixxew fil-Bożnja u Ħerzegovina. L-Ottomani kienu favur l-Ottomani fuq il-Kattoliċi u ppermettew li jinbnew ħafna knejjes Ortodossi fil-Bosnja. Ħafna Vlachs saru Iżlamizzati wkoll fil-Bosnja u xi wħud (l-aktar fil-Kroazja) saru Kattoliċi.

L-erba' sekli ta' ħakma Ottomana kellhom ukoll impatt drastiku fuq il-kompożizzjoni tal-popolazzjoni tal-Bosnja, li nbidlet diversi drabi bħala riżultat tal-konkwisti tal-imperu, gwerer frekwenti mal-qawwiet Ewropej, migrazzjonijiet sfurzati u ekonomiċi, u epidemiji. Ħarġet komunità Musulmana indiġena li titkellem bl-Islava u eventwalment saret l-akbar fost il-gruppi etnoreliġjużi minħabba n-nuqqas ta' organizzazzjonijiet ekkleżjastiċi Kristjani b'saħħithom u r-rivalità kontinwa bejn il-knejjes Ortodossa u Kattolika, filwaqt li l-Knisja indiġena Bosnijaka sparixxa għal kollox (ostensivament għall-konverżjoni tal-knejjes tagħha). membri għall-Izlam). L-Ottomani jirreferu għalihom bħala kristianlar, filwaqt li l-Ortodossi u l-Kattoliċi kienu jissejħu gebir jew kafir, li jfisser "dawk li ma' jemmnux." Il-Franġiskani Bosnijaċi (u l-popolazzjoni Kattolika kollha kemm hi) kienu protetti minn digrieti imperjali uffiċjali u skond il-firxa sħiħa tal-liġijiet Ottomani; Madankollu, fil-fatt, dawn ħafna drabi sempliċement affettwaw ir-regola u l-imġiba arbitrarja tal-elite lokali qawwija.

Hekk kif l-Imperu Ottoman kompla l-ħakma tiegħu fil-Balkani (Rumelia), il-Bosnja ġiet kemmxejn meħlusa mill-pressjonijiet li kienet provinċja tal-fruntiera u esperjenzat perjodu ta' benessri ġenerali. Ġew stabbiliti diversi bliet, bħal Sarajevo u Mostar, li kibru biex saru ċentri reġjonali ta' kummerċ u kultura urbana u aktar tard ġew miżjura mill-vjaġġatur Ottoman Evliya Çelebi fl-1648. F’dawn l-ibliet, diversi sultani Ottomani ffinanzjaw il-bini ta' ħafna xogħlijiet tal-arti. . Arkitettura Bosnijaka, bħall-ewwel librerija tal-pajjiż f'Sarajevo, madrasahs, skola tal-filosofija Sufi u torri tal-arloġġ (Sahat Kula), pontijiet bħal Stari Most, Moskea tal-Imperatur u Moskea Gazi Husrev-beg.

Barra minn hekk, bosta Musulmani Bosnijaċi kellhom rwoli influwenti fl-istorja kulturali u politika tal-Imperu Ottoman matul dan iż-żmien. Ir-rekluti Bosnijaċi ffurmaw komponent kbir tal-gradi Ottomani fil-Battalja ta' Mohács u l-Qasam ta' Krbava, filwaqt li ħafna Bosnijaċi oħra telgħu fil-gradi tal-armata Ottomana biex jokkupaw l-ogħla pożizzjonijiet ta' poter fl-Imperu, inklużi ammiralli bħal Matrakçı Nasuh ġenerali bħal Isa-Beg Ishaković, Gazi Husrev-beg, Telli Hasan Pasha u Sarı Süleyman Pasha; amministraturi bħal Ferhad Pasha Sokolović u Osman Gradaščević; u grand viziers bħas-Sokollu Mehmed Pasha influwenti u Damat Ibrahim Pasha. Xi Bosnijaċi ħarġu bħala mistiċi Sufi, studjużi bħal Muhamed Hevaji Uskufi Bosnevi, Ali Džabić; u poeti fl-ilsna Tork, Albaniż, Għarbi u Persjan.

Madankollu, fl-aħħar tas-seklu 17, l-isfortuni militari tal-Imperu laħqu mal-pajjiż u t-tmiem tal-Gwerra l-Kbira Torka bit-Trattat ta' Karlowitz fl-1699 għamlu lill-Bosnja għal darb’oħra l-iktar provinċja tal-punent tal-Imperu. Is-seklu 18 kien ikkaratterizzat minn fallimenti militari ġodda, rewwixti numerużi fil-Bosnja u diversi tifqigħat tal-pesta.

L-isforzi tal-Porta biex timmodernizza l-istat Ottoman intlaqgħu b'sfiduċja li daret għal ostilità fil-Bożnja, fejn l-aristokratiċi lokali kellhom ħafna x'jitilfu mir-riformi proposti mit-Tanzimat. Dan, flimkien ma 'frustrazzjonijiet dwar konċessjonijiet territorjali u politiċi fil-Grigal u l-qagħda ta' refuġjati Musulmani Slavi li waslu mis-Sanjak ta' Smederevo għall-Eyalet Bosnijaku, laħaq il-qofol tagħhom f'rewwixta parzjalment mingħajr suċċess minn Husein Gradaščević, li appoġġa Eyalet tal-Bosnja awtonoma il-gvern awtoritarju tas-Sultan Ottoman Mahmud II, li ppersegwita, eżegwixxa u abolixxa lill-Ġannizzeri u naqqas ir-rwol ta' pashas awtonomi f'Rumelia. Mahmud II bagħat il-Gran Viżir tiegħu biex jissottometti lill-Bosnijan Eyalet u rnexxielu biss bl-għajnuna riluttanti ta' Ali Pasha Rizvanbegović. Ir- ribelljonijiet relatati ġew estinti sal- 1850, iżda s- sitwazzjoni kompliet tiddeterjora.

F’nofs is-seklu 19, dehru movimenti nazzjonalisti ġodda fil-Bosnja. Ftit wara li s-Serbja sseparat mill-Imperu Ottoman fil-bidu tas-seklu 19, fil-Bosnja tfaċċa n-nazzjonaliżmu Serb u Kroat, u dawn in-nazzjonalisti għamlu talbiet irredentisti għat-territorju Bosnjan. Din it-tendenza kompliet tikber matul il-kumplament tas-sekli 19 u 20.

L-inkwiet agrarju eventwalment qanqal ir-Ribelljoni tal-Ħerzegovina, rewwixta tal-bdiewa mifruxa, fl-1875. Il-kunflitt infirex malajr u beda jinvolvi diversi stati Balkani u poteri kbar, sitwazzjoni li wasslet għall-Kungress ta' Berlin u t-Trattat ta' Berlin fl-1878. .

Fil-Kungress ta' Berlin tal-1878, il-Ministru tal-Affarijiet Barranin Awstro-Ungeriż Gyula Andrássy kiseb l-okkupazzjoni u l-amministrazzjoni tal-Bosnja u Ħerzegovina, u kiseb ukoll id-dritt għall-istazzjonar ta' gwarniżjonijiet fis-Sanjak ta' Novi Pazar, li kien se jibqa’ taħt amministrazzjoni Ottomana sal-1908, meta it-truppi Awstro-Ungeriżi rtiraw mis-Sanjak.

Għalkemm l-uffiċjali Awstro-Ungeriżi malajr laħqu ftehim mal-Bosnijaċi, it-tensjonijiet baqgħu jippersistu u seħħet emigrazzjoni tal-massa tal-Bosnijaċi. Madankollu, malajr inkiseb stat ta' stabbiltà relattiva u l-awtoritajiet Awstro-Ungeriżi setgħu jagħmlu sensiela ta' riformi soċjali u amministrattivi li kienu maħsuba biex jibdlu l-Bożnja u Ħerzegovina f'kolonja “mudell”.

Il-gvern tal-Habsburg kellu diversi tħassib ewlieni fil-Bosnja. Huwa fittex li jneħħi n-nazzjonaliżmu Slavi tan-Nofsinhar billi kkontesta t-talbiet preċedenti Serbi u Kroati lejn il-Bosnja u jħeġġeġ l-identifikazzjoni mal-identità Bosnijaka jew Bosnijaka. Il-gvern tal-Habsburg ipprova wkoll iġib il-modernizzazzjoni billi jikkodifika liġijiet, jintroduċi istituzzjonijiet politiċi ġodda, u jistabbilixxi u jespandi industriji.

L-Awstrija-Ungerija bdiet tippjana l-annessjoni tal-Bosnja, iżda minħabba tilwim internazzjonali l-kwistjoni ma ġietx solvuta sal-kriżi tal-annessjoni tal-1908. Diversi kwistjonijiet esterni affettwaw l-istatus tal-Bosnja u r-relazzjoni tagħha mal-Awstrija-Ungerija. Fis-Serbja seħħ kolp ta’ stat imdemmi fl-1903, li ġab fil-poter gvern radikali anti-Awstrijak f’Belgrad. Imbagħad, fl-1908, ir-rewwixta fl-Imperu Ottoman qajmet tħassib li l-gvern f'Istanbul jista' jfittex ir-ritorn dirett tal-Bosnja u Ħerzegovina. Dawn il-fatturi wasslu biex il-gvern Awstro-Ungeriż ifittex soluzzjoni permanenti tal-kwistjoni tal-Bosnja aktar kmieni milli wara.

Filwaqt li ħadet vantaġġ mit-taqlib fl-Imperu Ottoman, id-diplomazija Awstro-Ungeriża ppruvat tikseb approvazzjoni Tsarist proviżorja għal bidliet fl-istatus tal-Bosnja u Ħerzegovina u ppubblikat il-proklamazzjoni tal-annessjoni fis-6 ta’ Ottubru, 1908. Minkejja oġġezzjonijiet internazzjonali għall-annessjoni Awstro-Ungeriża, ir-Russi u l-istat klijent tagħhom, is-Serbja, kienu sfurzati jaċċettaw l-annessjoni Awstro-Ungeriża tal-Bosnja u Ħerzegovina f’Marzu tal-1909.

Fl-1910, l-Imperatur tal-Habsburg Franz Joseph ipproklama l-ewwel kostituzzjoni tal-Bosnja, li wasslet għall-illaxkar tal-liġijiet preċedenti, iż-żamma tal-elezzjonijiet u l-formazzjoni tal-parlament Bosnjan, u t-tkabbir ta 'ħajja politika ġdida.

Fit-28 ta' Ġunju, 1914, Gavrilo Princip, Serb Bosnjan membru tal-moviment rivoluzzjonarju Żgħażagħ tal-Bosnja, qatel lill-eredi tat-tron Awstro-Ungeriż, l-Arċiduka Franz Ferdinand, f’Sarajevo, ġrajja li kienet ix-xrara li qanqlet l-Ewwel Gwerra Dinjija. Sa tmiem il-gwerra, il-Bosnijaċi kienu tilfu aktar irġiel per capita minn kwalunkwe grupp etniku ieħor fl-Imperu tal-Habsburg waqt li kienu qed iservu fl-infanterija tal-Bosnija-Ħerzegovina (magħrufa bħala Bosniaken) tal-Armata Awstro-Ungeriża. Madankollu, il-Bosnja u Ħerzegovina kollha kemm hi rnexxielha taħrab mill-kunflitt relattivament bla ħsara.

L-awtoritajiet Awstro-Ungeriżi stabbilixxew milizja awżiljarja magħrufa bħala l-Schutzkorps bi rwol dibattibbli fil-politika ta' l-imperu ta' repressjoni kontra s-Serb. L-Schutzkorps, reklutati l-aktar mill-popolazzjoni Musulmana (Bosnja), kellhom il-kompitu li jikkaċċjaw lis-Serbi ribelli (iċ-Ċetniki u l-Komitadji) u saru magħrufa għall-persekuzzjoni tagħhom tas-Serbi, partikolarment fiż-żoni popolati mis-Serbi tal-Lvant tal-Bosnja, fejn parzjalment irritaljaw. kontra Ċetniki Serbi li fil-ħarifa tal-1914 kienu wettqu attakki kontra l-popolazzjoni Musulmana fl-inħawi. Il-proċeduri tal-awtoritajiet Awstro-Ungeriżi wasslu biex madwar 5,500 Serb etniku fil-Bosnja u Ħerzegovina ġew arrestati, u bejn 700 u 2,200 mietu fil-ħabs, filwaqt li 460 ġew eżegwiti. Madwar 5,200 familja Serba tkeċċew bil-forza mill-Bosnja u Ħerzegovina.

Wara l-Ewwel Gwerra Dinjija, il-Bosnja u Ħerzegovina ngħaqdet mar-Renju Slav tan-Nofsinhar tas-Serbi, Kroati u Sloveni (dalwaqt isem ġdid Jugoslavja). Il-ħajja politika fil-Bożnja u Ħerzegovina dak iż-żmien kienet ikkaratterizzata minn żewġ xejriet ewlenin: inkwiet soċjali u ekonomiku dwar it-tqassim mill-ġdid tal-proprjetà u l-formazzjoni ta' diversi partiti politiċi li ta' spiss biddlu koalizzjonijiet u alleanzi ma' partiti minn reġjuni oħra Jugoslavi.

Il-kunflitt ideoloġiku dominanti tal-istat Jugoslav, bejn ir-reġjonaliżmu Kroat u ċ-ċentralizzazzjoni Serba, ġie avviċinat b'mod differenti mill-gruppi etniċi ewlenin tal-Bożnja u Ħerzegovina u kien jiddependi fuq l-atmosfera politika ġenerali. Ir-riformi politiċi introdotti fir-renju Jugoslav li għadu kif inħoloq ġabu ftit benefiċċji lill-Musulmani Bosnijaċi; skont iċ-ċensiment finali tal-1910 dwar is-sjieda tal-art u l-popolazzjoni skont l-affiljazzjoni reliġjuża mwettqa fl-Awstrija-Ungerija, il-Musulmani kellhom 91.1%, is-Serbi Ortodossi 6.0%, il-Kattoliċi Kroati 2.6% u l-oħrajn 0.3% tal-proprjetà. Wara r-riformi, il-Musulmani Bosnijaċi ġew imneħħija minn total ta' 1,175,305 ettaru ta' art agrikola u tal-foresti.

Għalkemm id-diviżjoni inizjali tal-pajjiż fi 33 oblast ħassret il-preżenza ta' entitajiet ġeografiċi tradizzjonali mill-mappa, l-isforzi tal-politiċi Bosnijaċi, bħal Mehmed Spaho, żguraw li s-sitt oblasts separati tal-Bożnja u Ħerzegovina jikkorrispondu mas-sitt sanjaks tal-Ottoman. era u, Għalhekk, ħabtu mal-konfini tradizzjonali tal-pajjiż kollu kemm hu.

Madankollu, il-ħolqien tar-Renju tal-Jugoslavja fl-1929 ġabet id-definizzjoni mill-ġdid tar-reġjuni amministrattivi f'banates jew banovinas li deliberatament evitaw il-linji storiċi u etniċi kollha, u eliminaw kull traċċa ta' entità Bosnijaka. It-tensjonijiet Serbi Kroati dwar l-istrutturar tal-istat Jugoslav komplew, u l-kunċett ta' diviżjoni Bosnijaka separata ma rċieva ftit jew xejn konsiderazzjoni.

Il-Ftehim Cvetković-Maček li ħoloq il-Banat Kroat fl-1939 ħeġġeġ dak li essenzjalment kien qsim tal-Bożnja u Ħerzegovina bejn il-Kroazja u s-Serbja. Madankollu, it-theddida dejjem tikber mill-Ġermanja Nażista ta' Adolf Hitler ġiegħlet lill-politiċi Jugoslavi jiddevjaw l-attenzjoni tagħhom. Wara perijodu li fih kien hemm tentattivi ta' appaasement, l-iffirmar tat-Trattat Tripartitiku, u kolp ta' stat, il-Jugoslavja fl-aħħar ġiet invadiet mill-Ġermanja fis-6 ta' April, 1941.

Ladarba r-Renju tal-Jugoslavja kien maħkum mill-forzi Ġermaniżi fit-Tieni Gwerra Dinjija, il-Bożnja u Ħerzegovina kollha ġiet ċeduta lir-reġim pupazzi Nażista, l-Istat Indipendenti tal-Kroazja (NDH) immexxi minn Ustasha. Il-mexxejja tal-NDH bdew kampanja ta' sterminazzjoni tas-Serbi, Lhud, Roma, kif ukoll Kroati dissidenti u, aktar tard, partiġjani ta’ Josip Broz Tito billi ħolqu sensiela ta' kampijiet ta' sterminazzjoni. Ir-reġim massakrat b'mod sistematiku u brutali lis-Serbi fl-irħula tal-kampanja, bl-użu ta' varjetà ta' għodod. L-iskala tal-vjolenza fissret li bejn wieħed u ieħor kull sitt Serb li jgħix fil-Bosnja u Ħerzegovina kien vittma ta' massakru u prattikament kull Serb kellu membru tal-familja li nqatel fil-gwerra, l-aktar mill-Ustasha. L-esperjenza kellha impatt profond fuq il-memorja kollettiva tas-Serbi fil-Kroazja u l-Bożnja u Ħerzegovina. Huwa stmat li 209,000 Serb, jew 16.9% tal-popolazzjoni tal-Bosnja, mietu fit-territorju tal-Bosnja u Ħerzegovina matul il-gwerra.

L-Ustasha għarfu kemm il-Kattoliċiżmu kif ukoll l-Iżlam bħala reliġjonijiet nazzjonali, iżda sostnew li l-Knisja Ortodossa tal-Lvant, bħala simbolu tal-identità Serba, kienet l-akbar ghadu tagħha. Għalkemm il-Kroati kienu bil-bosta l-akbar grupp etniku li kienu jiffurmaw l-Ustasha, il-viċi-president tal-NDH u l-mexxej tal-Organizzazzjoni Musulmana Jugoslava Džafer Kulenović kien Musulman, u l-Musulmani b’kollox kienu jiffurmaw kważi 12% tal-awtorità militari u s-servizz ċivili tal- Ustasha.

Ħafna Serbi ħadu l-armi u ngħaqdu maċ-Ċetniki, moviment nazzjonalista Serb li l-għan tiegħu kien li jistabbilixxi stat etnikament omoġenju ta' “Serbja l-Kbira” fi ħdan ir-Renju tal-Jugoslavja. Iċ-Ċetniki, min-naħa tagħhom, wettqu kampanja ġenoċidali kontra l-Musulmani etniċi u l-Kroati, kif ukoll ippersegwitaw għadd kbir ta’ Serbi komunisti u simpatizzanti komunisti oħra, bil-popolazzjonijiet Musulmani tal-Bożnja, Ħerzegovina u Sandžak ikunu mira primarja. Ladarba maqbuda, ir-raħħala Musulmani ġew massakrati sistematikament miċ-Chetniks. Mill-75,000 Musulmani li mietu fil-Bosnja u Ħerzegovina matul il-gwerra, madwar 30,000 (l-aktar ċivili) inqatlu miċ-Chetniks. Il-massakri kontra l-Kroati kienu iżgħar fl-iskala iżda simili fl-azzjoni. Bejn 64,000 u 79,000 Kroat Bosnijaku nqatlu bejn April 1941 u Mejju 1945. Minn dawn, madwar 18,000 inqatlu miċ-Ċetniki.

Persentaġġ ta' Musulmani servew fl-unitajiet Nażisti Waffen-SS. Dawn l-unitajiet kienu responsabbli għall-massakri tas-Serbi fil-majjistral u l-Lvant tal-Bosnja, l-aktar fi Vlasenica. Fit-12 ta’ Ottubru, 1941, grupp ta’ 108 Musulmani prominenti ta’ Sarajevo ffirmaw ir-Riżoluzzjoni tal-Musulmani ta’ Sarajevo li kkundannaw il-persekuzzjoni tas-Serbi organizzata mill-Ustasha, u għamlu distinzjoni bejn il-Musulmani li pparteċipaw f’tali persekuzzjonijiet u l-popolazzjoni Musulmana kollha kemm hi, ippreżenta informazzjoni dwar il- persekuzzjonijiet tal-Musulmani mis-Serbi u talbu sigurtà għaċ-ċittadini kollha tal-pajjiż, irrispettivament mill-identità tagħhom.

Mill-1941, il-komunisti Jugoslavi taħt it-tmexxija ta' Josip Broz Tito organizzaw il-grupp ta' reżistenza multietnika tagħhom stess, il-Partiġjani, li ġġieldu kontra l-forzi tal-Assi u ċ-Chetniks. Fid-29 ta' Novembru 1943, il-Kunsill Anti-Faxxista għal-Liberazzjoni Nazzjonali tal-Jugoslavja (AVNOJ) b'Tito f'idejh kellu konferenza fundatur f'Jajce fejn il-Bożnja u Ħerzegovina ġiet stabbilita mill-ġdid bħala repubblika fi ħdan il-federazzjoni Jugoslava fuq il-fruntieri tagħha ta' Habsburg. Matul il-kors kollu tat-Tieni Gwerra Dinjija fil-Jugoslavja, 64.1% tal-partiġjani kollha tal-Bosnja kienu Serbi, 23% kienu Musulmani, u 8.8% kienu Kroati.

Is-suċċess militari eventwalment wassal lill-Alleati biex jappoġġjaw lill-Partiġjani, li rriżulta fis-suċċess tal-Missjoni Maclean, iżda Tito ċaħad l-offerta tagħhom ta 'għajnuna u bbaża ruħu fuq il-forzi tiegħu stess. L-offensivi militari ewlenin kollha tal-moviment anti-faxxista Jugoslava kontra n-Nazi u l-partitarji lokali tagħhom seħħew fil-Bosnja u Ħerzegovina u n-nies tagħha ġarrbu l-piż tal-ġlied. Aktar minn 300,000 persuna mietu fil-Bosnja u Ħerzegovina fit-Tieni Gwerra Dinjija, jew aktar minn 10% tal-popolazzjoni. Fl-aħħar tal-gwerra, it-twaqqif tar-Repubblika Federali Soċjalista tal-Jugoslavja, bil-kostituzzjoni tal-1946, għamlet uffiċjalment lill-Bożnja u Ħerzegovina waħda mis-sitt repubbliki kostitwenti tal-istat il-ġdid.

Minħabba l-pożizzjoni ġeografika ċentrali tagħha fi ħdan il-federazzjoni Jugoslava, il-Bosnja ta' wara l-gwerra ntgħażlet bħala bażi għall-iżvilupp tal-industrija tad-difiża militari. Dan ikkontribwixxa għal konċentrazzjoni kbira ta’ armi u persunal militari fil-Bosnja; fattur sinifikanti fil-gwerra li segwiet it-tifrik tal-Jugoslavja fid-disgħinijiet Diversi korporazzjonijiet internazzjonali operaw fil-Bosnja: Volkswagen bħala parti minn TAS (fabbrika tal-karozzi f’Sarajevo, mill-1972), Coca-Cola (mill-1975), SKF Sweden. 1967), Marlboro (fabbrika tat-tabakk f'Sarajevo) u lukandi Holiday Inn. Sarajevo ospitat l-Olimpjadi tax-Xitwa tal-1984.

Fit-18 ta' Novembru, 1990, saru elezzjonijiet parlamentari b'Ħafna partiti fil-Bożnja u Ħerzegovina kollha. Fil-25ta'ta’ Novembru, sar it-tieni rawnd, li fih ġiet eletta assemblea nazzjonali li fiha l-poter komunista ġie mibdul b'koalizzjoni ta' tliet partiti bbażati fuq l-etniċi. Wara d-dikjarazzjonijiet ta' indipendenza tas-Slovenja u l-Kroazja mill-Jugoslavja, kien hemm diviżjoni kbira fost ir-residenti tal-Bosnja u Ħerzegovina dwar il-kwistjoni ta' jekk għandhomx jibqgħu fil-Jugoslavja (parteċipazzjoni favorevoli ħafna tas-Serbi) jew tfittex l-indipendenza (parteċipazzjoni favorevoli ħafna tal-Bosnijaċi u l-Kroati) .

Membri tal-parlament Serbi, magħmulin prinċipalment minn membri tal-Partit Demokratiku Serb, ħallew il-parlament ċentrali f'Sarajevo u ffurmaw l-Assemblea Popolari Serba tal-Bożnja u Ħerzegovina fl-24 ta' Ottubru 1991, li mmarkat it-tmiem tal-koalizzjoni tri-etnika li rregolat wara l-1990. elezzjonijiet Din l-Assemblea stabbilixxiet ir-Repubblika Serba tal-Bosnja u Ħerzegovina f'parti mit-territorju tal-Bosnja u Ħerzegovina fid-9 ta' Jannar 1992. Kienet isimha mill-ġdid Republika Srpska f'Awwissu 1992. Fit-18 ta' Novembru, 1991, il-fergħa tal-partit fil-Bosnja u Ħerzegovina. il-partit fil-gvern fir-Repubblika tal-Kroazja, l-Unjoni Demokratika Kroata (HDZ), ipproklama l-eżistenza tal-Komunità Kroata tal-Ħerzeg-Bosnja f'parti separata tat-territorju tal-Bosnja u Ħerzegovina bil-Kunsill tad-Difiża Kroat (HVO) bħala l-militar tiegħu. fergħa. Il-Gvern tal-Bosnja u Ħerzegovina ma għarafhiex u ddikjaraha illegali.

Fil-15 ta' Ottubru, 1991, wara d-dikjarazzjoni tas-sovranità tal-Bosnja u Ħerzegovina, sar referendum dwar l-indipendenza fid-29 ta' Frar u fl-1 ta' Marzu, 1992, li ġie bojkottjat mill-maġġoranza l-kbira tas-Serbi. Ir-rata ta' votazzjoni fir-referendum dwar l-indipendenza kienet ta’ 63.4 fil-mija u 99.7 fil-mija tal-votanti vvutaw favur l-indipendenza. Il-Bosnja u Ħerzegovina ddikjarat l-indipendenza tagħha fit-3 ta' Marzu, 1992 u rċeviet rikonoxximent internazzjonali fix-xahar ta' wara, fis-6 ta' April, 1992. Ir-Repubblika tal-Bożnja u Ħerzegovina ġiet ammessa bħala Stat Membru tan-Nazzjonijiet Uniti fit-22 ta' Mejju, 1992. 1992.

Wara d-dikjarazzjoni tal-indipendenza tal-Bosnja u Ħerzegovina, il-milizzji Serbi Bosnijaċi mmobilizzati f'partijiet differenti tal-pajjiż. Il-forzi tal-gvern kienu mgħammra ħażin u mhux ippreparati għall-gwerra. Ir-rikonoxximent internazzjonali tal-Bosnja u Ħerzegovina żied il-pressjoni diplomatika għall-Armata Popolari Jugoslava (JNA) biex tirtira mit-territorju tar-repubblika, li għamlet uffiċjalment f'Ġunju 1992. Il-membri Serbi Bosnijaċi tal-JNA sempliċement bidlu l-insinji, iffurmaw l-Armata ta' ir-Republika Srpska (VRS) u komplew jiġġieldu. Armati u mgħammra bl-arsenali tal-JNA fil-Bosnja, appoġġjati minn voluntiera u diversi forzi paramilitari mis-Serbja, u li rċevew appoġġ umanitarju, loġistiku u finanzjarju estensiv mir-Repubblika Federali tal-Jugoslavja, l-offensivi tar-Repubblika Srpska fl-1992 irnexxielhom ipoġġu ħafna mill-pajjiż. taħt il-kontroll tagħhom. L-avvanz tas-Serbi Bosnijaċi kien akkumpanjat mit-tindif etniku tal-Bosnijaċi u l-Kroati Bosnijaċi minn żoni kkontrollati mill-VRS. Ġew stabbiliti għexieren ta' kampijiet ta' konċentrament fejn il-ħabsin kienu suġġetti għal vjolenza u abbuż, inkluż stupru. It-tindif etniku laħaq il-qofol tiegħu fil-massakru ta' Srebrenica ta' aktar minn 8,000 raġel u tifel Bosnjani f’Lulju 1995, li kien iddikjarat ġenoċidju mit-Tribunal Kriminali Internazzjonali għall-eks Jugoslavja (ICTY). Il-forzi tal-Bosnja u l-Kroati tal-Bosnja wkoll wettqu delitti tal-gwerra kontra persuni ċivili ta' gruppi etniċi differenti, għalkemm fuq skala iżgħar. Il-biċċa l-kbira tal-atroċitajiet tal-Bosnja u l-Kroat twettqu matul il-Gwerra Kroat-Bosnija, sub-kunflitt tal-Gwerra Bosnijaka li poġġiet lill-Armata tal-Federazzjoni tal-Bosnja u Ħerzegovina (ARBiH) kontra l-HVO. Il-konflitt Bosnijaku-Kroat intemm f'Marzu 1994, bl-iffirmar tal-Ftehim ta' Washington, li wassal għall-ħolqien ta' Federazzjoni Bosnijaka-Kroata tal-Bosnja u Ħerzegovina, li għaqqad it-territorju kkontrollat ​​mill-HVO ma' dak tal-Armata tar-Repubblika. tal-Bosnja u Ħerzegovina (ARBiH).

Żewġ reġjuni ewlenin huma distinti: il-Bosnja hija r-reġjun tat-tramuntana ċentrali u tat-tramuntana (muntanjuż u umdu) u Ħerzegovina tokkupa r-reġjun kollu tan-Nofsinhar (qrib l-Adrijatiku). Hemm bosta widien u firxiet ta' muntanji li f’ħafna każijiet jilħqu għoli ta' aktar minn 2,000 metru.

Il-Bożnja u Ħerzegovina tinsab fil-Balkani tal-Punent, tmiss mal-Kroazja (932 km jew 579 mi) fit-tramuntana u l-punent, is-Serbja (302 km jew 188 mi) fil-lvant, u l-Montenegro (225 km jew 140 mi) fix-Xlokk. Għandha kosta twila madwar 20 kilometru (12 mi) madwar il-belt ta 'Neum. Hija tinsab bejn latitudnijiet 42° u 46° N u lonġitudnijiet 15° u 20° E.

L-isem tal-pajjiż ġej miż-żewġ reġjuni suppost tal-Bożnja u Ħerzegovina, li l-fruntiera tagħhom qatt ma kienet definita. Storikament, l-isem uffiċjali tal-Bosnja qatt ma inkluda xi reġjuni numerużi tagħha sal-okkupazzjoni Awstro-Ungeriża.

Il-pajjiż huwa prinċipalment muntanjuż u jinkludi l-Alpi Dinariċi ċentrali. Il-partijiet tal-grigal jilħqu l-Baċir Pannoniku, filwaqt li fin-nofsinhar imiss mal-Adrijatiku. L-Alpi Dinariċi ġeneralment jimxu f'direzzjoni tax-Xlokk-Majjistral u jsiru ogħla lejn in-nofsinhar. L-ogħla punt fil-pajjiż huwa l-Maglić Peak f'2,386 metru (7,828.1 pied), fuq il-fruntiera mal-Montenegro. Muntanji oħra importanti huma Volujak, Zelengora, Lelija, Lebršnik, Orjen, Kozara, Grmeč, Čvrsnica, Prenj, Vran, Vranica, Velež, Vlašić, Cincar, Romanija, Jahorina, Bjelašnica, Treskavica u Trebević. Il-kompożizzjoni ġeoloġika tal-firxa tal-muntanji Dinariċi Bosnijaċi tikkonsisti prinċipalment minn ġebel tal-ġir (inkluż ġebel tal-ġir Mesozoic), b'depożiti ta' ħadid, faħam, żingu, manganiż, boksajt, ċomb u melħ preżenti f'xi żoni, speċjalment fiċ-ċentru u fit-tramuntana mill-Bosnja.

B'mod ġenerali, kważi 50 % tal-Bożnja u Ħerzegovina hija koperta minn foresti. Il-biċċa l-kbira taż-żoni tal-foresti jinsabu fil-partijiet ċentrali, tal-Lvant u tal-Punent tal-Bosnja. Ħerzegovina għandha klima Mediterranja aktar niexfa, b'topografija karst dominanti. Il-Bożnja tat-Tramuntana (Posavina) fiha art agrikola fertili ħafna tul ix-Xmara Sava u ż-żona korrispondenti hija kkultivata ħafna. Dawn l-artijiet agrikoli huma parti mill-Pjanura Pannonika li testendi għall-pajjiżi ġirien tal-Kroazja u s-Serbja. Il-pajjiż għandu biss 20 kilometru (12-il mi) ta 'kosta, madwar il-belt ta' Neum fil-canton ta' Herzegovina-Neretva. Għalkemm il-belt hija mdawra minn peniżoli Kroati, taħt il-liġi internazzjonali l-Bosnja u Ħerzegovina għandha d-dritt ta' passaġġ għall-baħar ta' barra.

Sarajevo hija l-kapitali u l-akbar belt. Bliet ewlenin oħra jinkludu Banja Luka u Prijedor fir-reġjun tal-majjistral magħrufa bħala Bosanska Krajina, Tuzla, Bijeljina, Doboj u Brčko fil-grigal, Zenica fil-parti ċentrali tal-pajjiż u Mostar, l-akbar belt fir-reġjun tan-Nofsinhar tal-Ħerzegovina.

Hemm seba' xmajjar ewlenin fil-Bożnja u Ħerzegovina:

• Ix-Xmara Sava hija l-akbar fil-pajjiż u tifforma l-fruntiera naturali tagħha fit-tramuntana mal-Kroazja. 76% tat-territorju tal-pajjiż jgħaddi fid-Danubju u mbagħad fil-Baħar l-Iswed. Il-Bożnja u Ħerzegovina hija membru tal-Kummissjoni Internazzjonali għall-Protezzjoni tax-Xmara Danubju (ICPDR).
• Ix-xmajjar Una, Sana u Vrbas huma tributarji tal-lemin tax-Xmara Sava u jinsabu fir-reġjun tal-majjistral ta' Bosanska Krajina.
• Ix-Xmara Bosna tat isimha lill-pajjiż u hija l-itwal xmara li nstab fih. Jestendi mill-Bosnja ċentrali, mis-sors tagħha qrib Sarajevo sax-Xmara Sava fit-tramuntana.
• Id-Drina tgħaddi mill-parti tal-Lvant tal-Bosnja u fil-biċċa l-kbira tifforma fruntiera naturali mas-Serbja.
• In-Neretva hija x-xmara ewlenija tal-Ħerzegovina u l-unika xmara ewlenija li tgħaddi fin-nofsinhar lejn il-Baħar Adrijatiku.

Fruntieri tal-Bożnja u Ħerzegovina totali: 1,543 km, pajjiżi tal-fruntiera (3): Kroazja 956 km; Montenegro 242 km; Serbja 345 km.

Fitoġeografikament, il-Bożnja u Ħerzegovina tappartjeni għar-Renju Boreali u hija maqsuma bejn il-provinċja Illirja tar-Reġjun Ċirkumboreal u l-provinċja Adrijatika tar-Reġjun tal-Mediterran. Skont il-World Wildlife Fund (WWF), it-territorju tal-Bożnja u Ħerzegovina jista' jinqasam f'erba' ekoreġjuni: foresti mħallta tal-Balkani, foresti mħallta tal-Muntanji Dinariċi, foresti mħallta Pannoniċi, u foresti tal-weraq Illyrian. Il-pajjiż kellu punteġġ medju tal-Indiċi tal-Integrità tal-Pajsaġġ tal-Foresti tal-2018 ta' 5.99/10, u kklassifikah fid-89 post globalment minn 172 pajjiż.

L-Istat tal-Bosnja u Ħerzegovina huwa kkostitwit bħala repubblika federali, u huwa maqsum amministrattivament f'50 distrett, bil-kapitali tiegħu tkun il-belt ta' Sarajevo. Il-pajjiż huwa magħmul minn żewġ entitajiet awtonomi, li kull waħda minnhom għandha l-gvern u l-Assemblea Nazzjonali tagħha: il-Federazzjoni tal-Bosnja u Ħerzegovina (FBH), magħmula minn żoni ta' popolazzjonijiet Bosnijaċi-Musulmani u Bosnijaċi-Kroati, tokkupa 51% tal- territorju totali tal-pajjiż; u r-Republika Srpska (RS), b'popolazzjoni Serba Bosnijaka, tokkupa d-49% li jifdal, u li l-korp leġiżlattiv tagħha huwa l-Assemblea Nazzjonali tar-Republika Srpska.

Il-Ftehim ta' Dayton tal-1995 stabbilixxew żewġ stati “etnikament puri” (minħabba l-eliminazzjoni fiżika—qtil—jew tkeċċija ta' minoranzi etniċi fost l-abitanti tal-pajjiż). Hekk ħarġu r-Repubblika Serba tal-Bosnija (Republika Srpska) u l-Federazzjoni Kroata tal-Bosnija (Federazzjoni tal-Bosnja u Ħerzegovina). Il-belt awtonoma ta' Brčko (DB) ġiet miżjuda aktar tard ma' din id-diviżjoni fl-2000, li tinsab fin-NE tal-pajjiż, li tokkupa żoni taż-żewġ entitajiet ewlenin tal-Istat Bosnjan.

It-tielet livell tas-suddiviżjoni politiku-amministrattiva tal-Bosnja u Ħerzegovina huwa manifestat permezz tal-cantons, iżda dawn jinstabu biss fl-FBH. Hemm għaxar cantons fl-FBH, li kull wieħed minnhom għandu l-gvern cantonali tiegħu, li huma taħt il-Kostituzzjoni tal-Federazzjoni. Xi wħud mill-cantons għandhom komponenti etniċi differenti u għalhekk għandhom liġijiet speċjali sabiex jibbilanċjaw il-forzi bejn il-gruppi etniċi.

Ir-raba' livell fid-diviżjoni politika tal-Bosnja u Ħerzegovina huma l-muniċipalitajiet. L-FBH huwa maqsum f'74 muniċipalità u l-RS f'63. Il-Muniċipalitajiet għandhom gvernijiet lokali u komunement jespandu madwar l-aktar belt importanti fit-territorji tagħhom, għalhekk ħafna muniċipalitajiet għandhom storja twila u tradizzjoni li hija espressa f'dawn id-diviżjonijiet, iżda hemm ukoll oħrajn li huma l-prodott esklussiv tas-suddiviżjoni wara l-gwerra tad-disgħinijiet. Kull canton tal-FBH jinkludi diversi muniċipalitajiet.

Minbarra l-entità-stati, il-cantons u l-muniċipalitajiet, il-Bożnja u Ħerzegovina għandha wkoll erba' "bliet uffiċjali"; Dawn huma: Banja Luka, Mostar, Sarajevo u Sarajevo tal-Lvant (Istočno Sarajevo). It-territorju tal-bliet ta' Banja Luka u Mostar jikkorrispondi għall-muniċipalitajiet tal-istess isem, filwaqt li Sarajevo u Sarajevo tal-Lvant fihom diversi muniċipalitajiet. L-ibliet għandhom il-gvern tagħhom stess li fih il-poter tagħhom huwa f'livell bejn il-muniċipalitajiet u l-cantons (jew l-entità fil-każ tar-Repubblika Srpska).

Bħala riżultat tal-Ftehim ta' Dayton, l-implimentazzjoni tal-paċi ċivili hija ssorveljata mir-Rappreżentant Għoli għall-Bożnja u Ħerzegovina, magħżul mill-Kunsill għall-Implimentazzjoni tal-Paċi (PIC). Ir-Rappreżentant Għoli hija l-ogħla awtorità politika fil-pajjiż. Ir-Rappreżentant Għoli għandu ħafna setgħat governattivi u leġiżlattivi, inkluż it-tneħħija ta' uffiċjali eletti u mhux eletti. Minħabba s-setgħat estensivi tar-Rappreżentant Għoli fuq il-politika tal-Bosnja u s-setgħat sinifikanti tiegħu ta' veto, il-pożizzjoni ġiet imqabbla wkoll ma' dik ta' viċire.

Il-politika sseħħ fil-qafas ta' demokrazija parlamentari rappreżentattiva, li fiha s-setgħa eżekuttiva hija eżerċitata mill-Kunsill tal-Ministri tal-Bosnja u Ħerzegovina. Is-setgħa leġiżlattiva hija eżerċitata kemm mill-Kunsill tal-Ministri kif ukoll mill-Assemblea Parlamentari tal-Bożnja u Ħerzegovina. Il-Membri tal-Assemblea Parlamentari huma eletti skont sistema ta' rappreżentazzjoni proporzjonali (PR).

Il-Bożnja u Ħerzegovina hija demokrazija liberali. Għandu diversi livelli ta' strutturar politiku, skont il-Ftehim ta' Dayton. L-aktar importanti minn dawn il-livelli hija d-diviżjoni tal-pajjiż f'żewġ entitajiet: il-Federazzjoni tal-Bosnja u Ħerzegovina u r-Repubblika Srpska. Il-Federazzjoni tal-Bosnja u Ħerzegovina tkopri 51% taż-żona totali tal-Bosnja u Ħerzegovina, filwaqt li r-Repubblika Srpska tkopri 49%. L-entitajiet, ibbażati l-aktar fuq territorji miżmuma miż-żewġ naħat fil-gwerra dak iż-żmien, ġew stabbiliti formalment mill-Ftehim ta' Dayton fl-1995 minħabba bidliet tremendi fl-istruttura etnika tal-Bosnja u Ħerzegovina. Fil-livell nazzjonali, hemm biss sett finit ta' setgħat esklussivi jew konġunti, filwaqt li l-maġġoranza tal-awtorità tgħix mal-entitajiet. Sumantra Bose tiddeskrivi lill-Bosnja u Ħerzegovina bħala konfederazzjoni konssoċjazzjonali.

Id-distrett ta' Brčko, fit-Tramuntana tal-pajjiż, inħoloq fl-2000 b’artijiet miż-żewġ entitajiet. Uffiċjalment tappartjeni lit-tnejn, iżda mhi rregolata minn ebda wieħed minnhom u topera taħt sistema deċentralizzata ta' gvern lokali. Għal skopijiet elettorali, il-votanti fid-distrett ta' Brčko jistgħu jagħżlu li jipparteċipaw fl-elezzjonijiet tal-Federazzjoni jew tar-Repubblika Srpska. Id-distrett ta' Brčko ġie mfaħħar talli żamm popolazzjoni multi-etnika u livell ta' prosperità ferm ogħla mill-medja nazzjonali.

It-tielet livell ta' suddiviżjoni politika tal-Bosnja u Ħerzegovina huwa manifestat fil-cantons. Huma esklussivi għall-entità tal-Federazzjoni tal-Bosnja u Ħerzegovina, li tikkonsisti f'għaxra minnhom. Kull wieħed għandu gvern cantonali, li huwa rregolat mil-leġiżlazzjoni tal-Federazzjoni kollha kemm hi. Xi cantons huma mħallta etnikament u għandhom liġijiet speċjali biex jiżguraw l-ugwaljanza għaċ-ċittadini kostitwenti kollha.

Ir-raba' livell ta' diviżjoni politika fil-Bosnja u Ħerzegovina huma l-muniċipalitajiet. Il-Federazzjoni tal-Bosnja u Ħerzegovina hija maqsuma f'79 muniċipalità

Minbarra l-entitajiet, il-cantons u l-muniċipalitajiet, il-Bożnja u Ħerzegovina għandha wkoll erba' bliet "uffiċjali". Dawn huma: Banja Luka, Mostar, Sarajevo u Sarajevo tal-Lvant. It-territorju u l-gvern tal-bliet ta' Banja Luka u Mostar jikkorrispondu mal-muniċipalitajiet tal-istess isem, filwaqt li l-ibliet ta' Sarajevo u Sarajevo tal-Lvant jikkonsistu uffiċjalment f'diversi muniċipalitajiet. L-ibliet għandhom il-gvern muniċipali tagħhom stess li s-setgħa tiegħu tinsab bejn dik tal-muniċipalitajiet u l-cantons.

Aktar reċentement, diversi istituzzjonijiet ċentrali (bħal ministeru tad-difiża, ministeru tas-sigurtà, qorti tal-istat, servizz tat-taxxa indiretta, eċċ.) inħolqu fil-proċess tat-trasferiment ta' parti mill-ġurisdizzjoni tal-entitajiet lill-istat. Ir-rappreżentanza tal-gvern tal-Bosnja u Ħerzegovina titwettaq minn elite li jirrappreżentaw it-tliet gruppi ewlenin fil-pajjiż, u kull wieħed minnhom għandu sehem garantit ta' poter.

[[Stampa:Bell Huey II Bosnian Air Force.jpg|thumb|Ajruplani tat-trasport prinċipali TH-1H Huey tal-Forza tal-Ajru Bosnjana] Il-Forzi Armati tal-Bosnja u Ħerzegovina (OSBiH) akkwistaw il-forma attwali tagħha fl-2005. Il-Ministeru tad-Difiża ġie ffurmat fl-2004.

L-Armata Bosnijaka tikkonsisti mill-Forzi tal-Art, il-Forza tal-Ajru u d-Difiża tal-Ajru tal-Bosnja. Il-Forzi tal-Art għandhom 7,200 suldat attiv u 5,000 riżerva. Huma armati b'taħlita ta' armi, vetturi u tagħmir militari Amerikani, Jugoslavi, Sovjetiċi u Ewropej. L-Air Force u l-Forzi tad-Difiża tal-Ajru għandhom 1,500 persunal u madwar 62 ajruplan. Il-Forzi tad-Difiża tal-Ajru joperaw missili MANPADS li jistgħu jinġarru mill-bniedem, batteriji tal-missili mill-wiċċ għall-arja (SAM), kanuni kontra l-inġenji tal-ajru u radar. L-Armata reċentement adottat uniformijiet MARPAT mmodifikati, li jintlibsu minn suldati Bosnijaċi li jservu fil-Forza Internazzjonali ta' Assistenza għas-Sigurtà (ISAF) fl-Afganistan. Programm ta' produzzjoni domestika issa għaddej biex jiżgura li l-unitajiet tal-Armata jkunu mgħammra bil-munizzjon korrett.

Fl-2007, il-Ministeru tad-Difiża wettaq l-ewwel missjoni ta' assistenza internazzjonali tal-armata, billi rekluta persunal militari biex iservi f’missjonijiet taż-żamma tal-paċi tal-ISAF fl-Afganistan, l-Iraq u r-Repubblika Demokratika tal-Kongo fl-2007. Ħames uffiċjali, bħala uffiċjali/konsulenti, servew fid-Demokratiċi. Repubblika tal-Kongo. Suldati, l-aktar bħala assistenti mediċi u sigurtà tal-bażi, servew fl-Afganistan. 85 suldat Bosnjan ipprovdew servizzi ta' sigurtà fil-bażi fl-Iraq, u kultant ukoll wettqu rondi tal-infanterija hemmhekk. It-tliet gruppi skjerati rċevew tifħir mill-forzi internazzjonali rispettivi tagħhom, kif ukoll mill-Ministeru tad-Difiża tal-Bosnja u Ħerzegovina. L-operazzjonijiet ta' assistenza internazzjonali għadhom għaddejjin.

Il-Forza tal-Ajru u d-Difiża tal-Ajru tal-Bosnja u Ħerzegovina ġew iffurmati meta elementi tal-Armata tal-Federazzjoni tal-Bosnja u Ħerzegovina u l-Forza tal-Ajru tar-Repubblika Srpska ngħaqdu fl-2006. Il-Forza tal-Ajru għaddiet minn titjib f'dawn l-aħħar snin, b'fondi addizzjonali għat-tiswijiet tal-ajruplani u kooperazzjoni aħjar mal-Forzi tal-Art, kif ukoll maċ-ċittadini tal-pajjiż. Il-Ministeru tad-Difiża qed jipprova jakkwista ajruplani ġodda, inklużi ħelikopters u forsi anke ġettijiet tal-ġlied.

L-integrazzjoni fl-Unjoni Ewropea hija waħda mill-għanijiet politiċi ewlenin tal-Bożnja u Ħerzegovina, li bdiet il-Proċess ta’ Stabbilizzazzjoni u Assoċjazzjoni fl-2007. Il-pajjiżi li qed jipparteċipaw fil-Proċess ta’ Stabbilizzazzjoni u Assoċjazzjoni ġew offruti l-possibbiltà li jsiru, a ladarba jissodisfaw il-kundizzjonijiet meħtieġa , fl-Istati Membri tal-UE. Il-Bożnja u Ħerzegovina hija għalhekk pajjiż kandidat potenzjali għas-sħubija fl-UE.

L-implimentazzjoni tal-Ftehim ta' Dayton fl-1995 iffokat l-isforzi ta' dawk li jfasslu l-politika fil-Bosnja u Ħerzegovina, kif ukoll il-komunità internazzjonali, fuq l-istabbilizzazzjoni reġjonali fil-pajjiżi suċċessuri ta' dik li kienet il-Jugoslavja.

Fi ħdan il-Bosnja u Ħerzegovina, ir-relazzjonijiet mal-ġirien tagħha l-Kroazja, is-Serbja u l-Montenegro kienu pjuttost stabbli mill-iffirmar tal-Ftehim ta’ Dayton. Fit-23 ta' April, 2010, il-Bosnja u Ħerzegovina rċeviet il-Pjan ta' Azzjoni għall-Adeżjoni tan-NATO, li huwa l-aħħar pass qabel is-sħubija sħiħa fl-alleanza. Sħubija sħiħa kienet inizjalment mistennija fl-2014 jew fl-2015, skont il-progress tar-riformi. F'Diċembru 2018, in-NATO approvat Pjan ta' Azzjoni għall-Adeżjoni tal-Bosnja.

Il-Bożnja u Ħerzegovina hija l-61 pajjiż l-aktar paċifiku fid-dinja, skont l-Indiċi tal-Paċi Globali tal-2024.

L-applikazzjoni tal-Bożnija-Ħerzegovina għas-sħubija fl-UE ġiet ippreżentata fil-15 ta' Frar 2016.

Il-preżentazzjoni tal-applikazzjoni seħħet wara l-Kunsill Affarijiet Ġenerali f'Diċembru 2015, fejn il-ministri evalwaw il-proċess tat-tkabbir. Huma adottaw konklużjonijiet dwar il-proċess ta' stabbilizzazzjoni u ta' assoċjazzjoni bejn l-UE u l-Balkani tal-Punent, li jkopru l-Eks Repubblika Jugoslava tal-Maċedonja, l-Albanija, il-Bożnija-Ħerzegovina u l-Kosovo.

Il-Kunsill adotta konklużjonijiet dwar l-applikazzjoni tal-Bożnija-Ħerzegovina għal sħubija fl-UE fl-20 ta' Settembru 2016.

Fit-18 ta' Ġunju 2019 il-Kunsill Affarijiet Ġenerali adotta konklużjonijiet dwar it-tkabbir u l-proċess ta' stabbilizzazzjoni u ta' assoċjazzjoni, li jkopru l-Bożnija-Ħerzegovina.

Fl-20 ta' Ġunju 2019 il-Kunsill Ewropew approva l-konklużjonijiet.

F'konformità mal-proċedura ta' adeżjoni stabbilita fit-trattat tal-UE, il-ministri talbu lill-Kummissjoni Ewropea biex tagħti l-opinjoni tagħha dwar l-applikazzjoni. Jekk l-opinjoni tkun pożittiva, il-Kunsill Ewropew jista' jiddeċiedi li jagħti lill-Bożnija-Ħerzegovina status ta' kandidat.

Il-Federazzjoni tal-Bosnja u Ħerzegovina hija suddiviża f'għaxar cantons. Min-naħa tagħhom, dawn il-cantons huma internament maqsuma f'bosta muniċipalitajiet.

Mill-10 cantons, ħamsa huma maġġoranza Bożnijaċi, tlieta huma maġġoranza Kroati, u tnejn huma mħallta, li jfisser li hemm proċeduri legali għall-protezzjoni tal-gruppi etniċi kostitwenti.

Skont iċ-ċensiment tal-1991, il-Bosnja u Ħerzegovina kellha popolazzjoni ta' 4,369,319, filwaqt li ċ-ċensiment tal-Grupp tal-Bank Dinji tal-1996 wera tnaqqis għal 3,764,425. Migrazzjonijiet kbar tal-popolazzjoni matul il-gwerer Jugoslavi fid-disgħinijiet ikkawżaw bidliet demografiċi fil-pajjiż. Bejn l-1991 u l-2013, in-nuqqas ta' qbil politiku għamilha impossibbli li jiġi organizzat ċensiment. Kien ippjanat ċensiment għall-2011, u mbagħad għall-2012, iżda ġie ttardjat sa Ottubru 2013. Iċ-ċensiment tal-2013 sab popolazzjoni totali ta' 3,531,159 ruħ, tnaqqis ta' madwar 20% mill-1991. Iċ-ċifri taċ-ċensiment tal-2013 jinkludu residenti mhux permanenti u Bosnijaċi din ir-raġuni huma mistoqsija minn uffiċjali tar-Repubblika Srpska u politiċi Serbi (ara Gruppi Etniċi hawn taħt).

Il-Bożnja u Ħerzegovina hija dar għal tliet "popli kostitwenti" etniċi, jiġifieri Bożnijaċi, Serbi u Kroati, minbarra għadd ta' gruppi iżgħar inklużi Lhud u Roma. Skont id-dejta taċ-ċensiment tal-2013 ippubblikata mill-Aġenzija tal-Istatistika tal-Bosnja u Ħerzegovina, il-Bosnijaċi jiffurmaw 50.1% tal-popolazzjoni, is-Serbi 30.8%, il-Kroati 15.5% u oħrajn 2, 7%, u l-bqija tar-rispondenti ma jiddikjarawx l-oriġini etnika tagħhom jew ma tirrispondix. Ir-riżultati taċ-ċensiment huma kkontestati mill-uffiċċju tal-istatistika tar-Repubblika Srpska u mill-politiċi Serbi Bosnijaċi. It-tilwima dwar iċ-ċensiment tikkonċerna l-inklużjoni ta' residenti Bosnjani mhux permanenti fiċ-ċifri, li l-uffiċjali tar-Repubblika Srpska jopponu. L-uffiċċju tal-istatistika tal-Unjoni Ewropea, l-Eurostat, ikkonkluda f'Mejju 2016 li l-metodoloġija taċ-ċensiment użata mill-aġenzija tal-istatistika Bosnijaka hija konformi mar-rakkomandazzjonijiet internazzjonali.

• Bosnijaċi (50.1%)
• Serbi (30.8%)
• Kroati (15.4%)
• Oħrajn (2.7%)
• Mhux iddikjarat (0.8%)
• Ebda tweġiba (0.2%)

Il-kostituzzjoni tal-Bosnja ma tispeċifika l-ebda lingwa uffiċjali. Madankollu, l-akkademiċi Hilary Footitt u Michael Kelly jinnotaw li l-Ftehim ta' Dayton jgħid li “huwa magħmul bil-Bosnijan, il-Kroat, l-Ingliż u s-Serb”, u jiddeskrivu dan bħala “rikonoxximent de facto ta' tliet lingwi uffiċjali” fil-livell tal-istat. L-istatus ugwali tal-Bosnijan, is-Serb u l-Kroat ġie vverifikat mill-Qorti Kostituzzjonali fl-2000. Hija ddeċidiet li d-dispożizzjonijiet tal-lingwa tal-kostituzzjonijiet tal-Federazzjoni u r-Repubblika Srpska kienu inkompatibbli mal-kostituzzjoni tal-istat, peress li rrikonoxxew biss il-Bosnijan u l-Kroat (fil-każ tal-Federazzjoni) u s-Serb (fil-każ tar-Repubblika Srpska) bħala lingwi uffiċjali fil-livell tal-entità. Bħala riżultat, il-kliem tal-kostituzzjonijiet tal-entitajiet inbidel u t-tliet lingwi saru uffiċjali fiż-żewġ entitajiet. It-tliet lingwi uffiċjali huma kompletament intelliġibbli reċiprokament u huma magħrufa kollettivament taħt l-isem Serbo-Kroat, minkejja li dan it-terminu mhuwiex rikonoxxut formalment fil-pajjiż. L-użu ta 'waħda mit-tliet lingwi sar indikatur tal-identità etnika. Michael Kelly u Catherine Baker jargumentaw: "It-tliet lingwi uffiċjali tal-istat tal-Bosnja attwali... jirrappreżentaw l-affermazzjoni simbolika tal-identità nazzjonali fuq il-pragmatiżmu tal-intelliġibilità reċiproka."

Skont il-Karta Ewropea għal-Lingwi Reġjonali jew Minoritarji (CELMR) tal-1992, il-Bożnja u Ħerzegovina tirrikonoxxi l-lingwi minoritarji li ġejjin: Albaniż, Montenegrin, Ċek, Taljan, Ungeriż, Maċedonjan, Ġermaniż, Pollakk, Romani, Rumen, Russu, Slovakk , Sloven, Tork, Ukrajn u Lhudi (Jiddish u Ladino). Il-minoranza Ġermaniża fil-Bożnja u Ħerzegovina huma l-aktar fdalijiet ta' Donauschwaben (Is-Swabi tad-Danubju), li stabbilixxew fiż-żona wara li l-monarkija tal-Habsburg talbet il-Balkani mill-Imperu Ottoman. Minħabba t-tkeċċija u l-assimilazzjoni (sfurzata) wara ż-żewġ gwerer dinjija, in-numru ta' Ġermaniżi etniċi fil-Bożnja u Ħerzegovina naqas b’mod drammatiku.

Fiċ-ċensiment tal-2013, 52.86% tal-popolazzjoni jqisu l-lingwa materna tagħhom bħala Bosnijan, 30.76% Serb, 14.6% Kroat u 1.57% lingwa oħra, u 0.21% ma jirrispondux.

Il-Bożnja u Ħerzegovina huwa pajjiż b'diversità reliġjuża kbira. Skont iċ-ċensiment tal-2013, il-Musulmani kienu jammontaw għal 50.7% tal-popolazzjoni, filwaqt li l-Insara Ortodossi kienu jiffurmaw 30.7%, l-Insara Kattoliċi 15.2%, 1.2% kienu ta’ reliġjonijiet oħra u 1.1% atei jew agnostiċi, filwaqt li l-bqija ma' ddikjarawx ir-reliġjon tagħhom jew ma weġibx il-mistoqsija. Stħarriġ tal-2012 wera li 54% tal-Musulmani Bosnijaċi ma jistqarru l-ebda reliġjon, filwaqt li 38% kienu jipprattikaw is-Sunniżmu.

• Musulmani 50.7%
• Nisrani Ortodoss 30.7%
• Kristjan Kattoliku 15.2%
• 1.2% ieħor
• Ateu 0.7%
• Agnostiku 0.3%
• Mhux iddikjarat 0.9%
• Ebda tweġiba 0.2%

Sarajevo hija dar għal 419,957 abitant fiż-żona urbana tagħha li tinkludi l-belt ta' Sarajevo, kif ukoll il-muniċipalitajiet ta' Ilidža, Vogošća, Istočna Ilidža, Istočno Novo Sarajevo u Istočni Stari Grad Iż-żona metropolitana għandha popolazzjoni ta' 555,210 abitant u tinkludi l- il-canton ta' Sarajevo, il-Lvant ta' Sarajevo u l-muniċipalitajiet ta' Breza, Kiseljak, Kreševo ​​​​​​u Visoko.

Matul il-Gwerra Bosnijaka, l-ekonomija sofriet 200 biljun ewro fi ħsara materjali, madwar 326.38 biljun ewro fl-2022 (aġġustat għall-inflazzjoni). Il-Bożnja u Ħerzegovina qed tiffaċċja l-problema doppja tal-bini mill-ġdid ta' pajjiż imqatta' mill-gwerra u l-introduzzjoni ta' riformi tranżizzjonali tas-suq liberali fl-ekonomija mħallta preċedenti tagħha. Wirt ta' l-era preċedenti hija industrija b'saħħitha; taħt l-ex president tar-repubblika Džemal Bijedić u l-president Jugoslav Josip Broz Tito, l-industriji metallurġiċi ġew promossi fir-repubblika, li rriżultaw fl-iżvilupp ta' parti kbira mill-impjanti tal-Jugoslavja; SR Bosnia and Herzegovina kellha ekonomija industrijali b'saħħitha ħafna orjentata lejn l-esportazzjoni fis-snin sebgħin u tmeninijiet, b'esportazzjonijiet fuq skala kbira li jiswew miljuni ta 'dollari Amerikani.

Għal ħafna mill-istorja tal-Bosnja, l-agrikoltura saret f'irziezet privati; Tradizzjonalment, ikel frisk ġie esportat mir-repubblika.

Il-gwerra tad-disgħinijiet ikkawżat bidla drastika fl-ekonomija Bosnijaka. Il-PGD naqas b'60% u l-qerda tal-infrastruttura fiżika qerdet l-ekonomija Peress li ħafna mill-kapaċità tal-produzzjoni ma ġietx restawrata, l-ekonomija Bosnijaka għadha tiffaċċja diffikultajiet konsiderevoli. Iċ-ċifri juru li l-PGD u d-dħul per capita żdiedu b’10% bejn l-2003 u l-2004; Dan u t-tnaqqis fid-dejn nazzjonali tal-Bosnja huma xejriet negattivi, u qgħad għoli (38.7%) u defiċit kummerċjali kbir jibqgħu tħassib.

Il-munita nazzjonali hija l-marka konvertibbli (KM), marbuta mal-euro, ikkontrollata mill-bord monetarju. L-inflazzjoni annwali hija l-aktar baxxa relattiva għal pajjiżi oħra fir-reġjun, b'1.9% fl-2004. Id-dejn internazzjonali kien ta '$ 5.1 biljun (mill-31 ta' Diċembru 2014). Ir-rata ta' tkabbir reali tal-PGD kienet ta' 5% fl-2004 skont il-Bank Ċentrali tal-Bosnja u Ħerzegovina u l-Uffiċċju tal-Istatistika tal-Bosnja u Ħerzegovina.

Il-Bożnja u Ħerzegovina wriet progress pożittiv f'dawn l-aħħar snin, u b'mod deċiżiv ċċaqlaqha mill-iktar pożizzjoni baxxa fl-ugwaljanza tad-dħul għal erbatax minn 193 nazzjon.

Skont id-dejta tal-Eurostat, il-PGD per capita (PPP) tal-Bożnja u Ħerzegovina kien ta' 29 % tal-medja tal-UE fl-2010.

Il-Fond Monetarju Internazzjonali (IMF) ħabbar self lill-Bosnja li jiswa 500 miljun dollaru Amerikan, li se jiġi pprovdut taħt arranġament stand-by. L-approvazzjoni tagħha kienet skedata għal Settembru 2012.

L-Ambaxxata tal-Istati Uniti f'Sarajevo tipproduċi l-Gwida tan-Negozju tal-Pajjiż, rapport annwali li jipprovdi ħarsa komprensiva tal-ambjent tan-negozju u ekonomiku tal-Bożnja u Ħerzegovina, billi juża analiżi ekonomika, politika u tas-suq.

Skont xi stimi, l-ekonomija taħt l-art tirrappreżenta 25.5% tal-PGD.

Fl-2017, l-esportazzjonijiet kibru bi 17% meta mqabbla mas-sena ta' qabel, b’total ta' 5.65 biljun ewro. Il-volum totali tal-kummerċ barrani fl-2017 kien jammonta għal 14.97 biljun ewro u żdied b'14% meta mqabbel mas-sena ta' qabel. L-importazzjonijiet ta’ oġġetti żdiedu bi 12% u ammontaw għal 9.32 biljun ewro. Il-kopertura tal-importazzjonijiet mill-esportazzjoni żdiedet bi 3% meta mqabbla mas-sena ta’ qabel u issa hija 61 fil-mija. Fl-2017, il-Bosnja u Ħerzegovina esportat prinċipalment sedili tal-karozzi, elettriku, injam ipproċessat, aluminju u għamara. Fl-istess sena, prinċipalment importat żejt mhux raffinat, karozzi, żejt tal-mutur, faħam u briquettes.

Ir-rata tal-qgħad fl-2017 kienet 20.5%, iżda l-Istitut ta' Vjenna għall-Istudji Ekonomiċi Internazzjonali jbassar li r-rata tal-qgħad se tonqos matul il-ftit snin li ġejjin. Fl-2018, il-qgħad għandu jkun 19.4% u jonqos aktar għal 18.8% fl-2019. Fl-2020, ir-rata tal-qgħad għandha tinżel għal 18.3%.

Fil-31 ta' Diċembru, 2017, il-Kunsill tal-Ministri tal-Bosnja u Ħerzegovina ippubblika r-rapport dwar id-dejn pubbliku tal-Bosnja u Ħerzegovina, li jgħid li d-dejn pubbliku tnaqqas b’389.97 miljun ewro, jew aktar minn 6 % meta mqabbel mal-31 ta' Diċembru, 2016 Fl-aħħar tal-2017, id-dejn pubbliku kien ta' €5.92 biljun, li kien jammonta għal 35.6 fil-mija tal-PDG.

Sal-31 ta' Diċembru 2017, kien hemm 32,292 kumpanija rreġistrata fil-pajjiż, li flimkien kellhom dħul ta' 33,572 miljun ewro dik l-istess sena.

Fl-2017, il-pajjiż irċieva 397.35 miljun ewro f'investiment barrani dirett, ekwivalenti għal 2.5% tal-PGD.

Fl-2017, il-Bosnja u Ħerzegovina kklassifikat fit-tielet post fid-dinja f'termini tan-numru ta' impjiegi ġodda maħluqa minn investiment barrani, relattiv għan-numru ta' abitanti.

Fl-2018, il-Bosnja u Ħerzegovina esportat oġġetti li jiswew 11.9 biljun KM (6.07 biljun euro), li huwa 7.43% aktar milli fl-istess perjodu fl-2017, filwaqt li l-importazzjonijiet ammontaw għal 19.27 biljun KM (9,830 miljun euro), li jirrappreżenta 5.47% aktar.

Il-prezz medju ta' appartamenti ġodda mibjugħa fil-pajjiż fl-ewwel sitt xhur tal-2018 huwa ta' 1,639 km (€886.31) għal kull metru kwadru, li jirrappreżenta żieda ta' 3.5% meta mqabbel mas-sena ta' qabel.

Mit-30 ta' Ġunju, 2018, id-dejn pubbliku tal-Bosnja u Ħerzegovina kien jammonta għal madwar €6.04 biljun, li minnhom 70.56% jikkorrispondi għal dejn estern u 29.4% għal dejn intern. Il-proporzjon tad-dejn pubbliku fil-prodott gross domestiku huwa 34.92%.

Fl-ewwel 7 xhur tal-2018, 811,660 turist żaru l-pajjiż, qabża ta' 12.2% meta mqabbla mal-ewwel 7 xhur tal-2017. Fl-ewwel 11-il xahar tal-2018, 1,378,542 turist żaru l-Bosnja-Ħerzegovina, żieda ta' 12,6%, u kellhom 2,871,004 lejl f'lukandi, żieda ta' 13.8% meta mqabbel mas-sena ta' qabel. Barra minn hekk, 71.8% tat-turisti ġew minn pajjiżi barranin. Fl-ewwel seba' xhur tal-2019, 906,788 turist żaru l-pajjiż, qabża ta' 11.7% meta mqabbel mas-sena ta’ qabel.

Fl-2018, il-valur totali ta' fużjonijiet u akkwisti fil-Bosnja u Ħerzegovina kien jammonta għal €404.6 miljun.

Fl-2018, 99.5 fil-mija tal-kumpaniji fil-Bosnja u Ħerzegovina użaw kompjuters fin-negozju tagħhom, filwaqt li 99.3 fil-mija kellhom konnessjoni tal-Internet, skont stħarriġ li sar mill-Aġenzija tal-Istatistika tal-Bosnja u Ħerzegovina.

Fl-2018, il-Bosnja u Ħerzegovina rċeviet 783.4 miljun KM (400.64 miljun euro) f'investiment barrani dirett, li kien ekwivalenti għal 2.3% tal-PDG.

Fl-2018, il-Bank Ċentrali tal-Bosnja u Ħerzegovina għamel profitt ta' 8,430,875 km (€4,306,347).

Il-Bank Dinji bassar li l-ekonomija se tikber 3.4% fl-2019.

Il-Bożnja u Ħerzegovina ġiet ikklassifikata fit-83 post fl-Indiċi tal-Libertà Ekonomika tal-2019. Il-punteġġ ġenerali tal-Bożnja u Ħerzegovina huwa 61.9. Din il-pożizzjoni tirrappreżenta xi progress relattiv għall-91 post li kellha fl-2018. Dan ir-riżultat huwa taħt il-livell reġjonali, iżda għadu 'l fuq mill-medja dinjija, u jagħmel lill-Bosnja u Ħerzegovina pajjiż "moderament ħieles".

Fil-31 ta’ Jannar 2019, id-depożiti totali fil-banek Bosnijaċi kienu ta' KM 21.9 biljun (€11.20 biljun), li jirrappreżentaw 61.15 % tal-PGD nominali.

Fit-tieni kwart tal-2019, il-prezz medju ta' appartamenti ġodda mibjugħa fil-Bożnja u Ħerzegovina kien ta' 1,606 km (€821.47) għal kull metru kwadru.

Fl-ewwel sitt xhur tal-2019, l-esportazzjonijiet ammontaw għal 5,829 miljun KM (2,980 miljun ewro), li huwa 0.1% inqas minn fl-istess perjodu tal-2018, filwaqt li l-importazzjonijiet ammontaw għal 9,779 miljun KM (5,000 miljun ewro), li huwa 4.5% aktar milli fl-istess perjodu tas-sena ta' qabel.

Fl-ewwel sitt xhur tal-2019, l-investiment barrani dirett ammonta għal 650.1 miljun KM (332.34 miljun ewro).

Il-Bożnja u Ħerzegovina ġiet ikklassifikata fis-77 post fl-Indiċi tal-Innovazzjoni Globali fl-2023.

Mit-30 ta' Novembru, 2023, il-Bosnja u Ħerzegovina kellha 1.3 miljun vettura bil-mutur reġistrata.

Skont il-projezzjonijiet tal-Organizzazzjoni Dinjija tat-Turiżmu, il-Bożnja u Ħerzegovina kellha t-tielet l-ogħla rata ta’ tkabbir turistiku fid-dinja bejn l-1995 u l-2020.

Fl-2017, 1,307,319 turist żaru l-Bosnja u Ħerzegovina, żieda ta’ 13.7%, u kellhom 2,677,125 lejl f’lukandi, żieda ta’ 12.3% mis-sena ta’ qabel. 71.5% tat-turisti ġew minn pajjiżi barranin.

Fl-2018, 1,883,772 turist żaru l-Bosnja u Ħerzegovina, żieda ta’ 44.1%, u 3,843,484 qagħdu l-lejl f’lukandi, żieda ta’ 43.5% meta mqabbla mas-sena ta’ qabel. Barra minn hekk, 71.2% tat-turisti ġew minn pajjiżi barranin.

Fl-2006, meta Lonely Planet ikklassifika l-aqwa bliet fid-dinja, Sarajevo, il-kapitali nazzjonali u ospitanti tal-Olimpjadi tax-Xitwa tal-1984, ġiet ikklassifikata fin-numru 43 fil-lista. It-turiżmu f'Sarajevo jiffoka prinċipalment fuq aspetti storiċi, reliġjużi u kulturali. Fl-2010, il-lista "L-Aħjar fl-Ivvjaġġar" ta' Lonely Planet innominaha bħala waħda mill-aqwa għaxar bliet li żaru dik is-sena. Sarajevo rebaħ ukoll il-konkors "Best City to Visit" tal-blog tal-ivvjaġġar Foxnomad fl-2012, li għeleb lil aktar minn mitt belt oħra madwar id-dinja.

Medjugorje sar wieħed mill-aktar siti ta' pellegrinaġġ popolari għall-Kattoliċi madwar id-dinja u sar it-tielet l-iktar sit reliġjuż importanti fl-Ewropa, fejn aktar minn miljun persuna jżuruh kull sena. Ġie stmat li 30 miljun pellegrin ġew Medjugorje minn meta bdew l-allegati dehriet fl-1981. Mill-2019, pellegrinaġġi għal Medjugorje huma uffiċjalment awtorizzati u organizzati mill-Vatikan.

Il-Bosnja saret ukoll destinazzjoni dejjem aktar popolari għall-iskijar u l-ekoturiżmu. Il-muntanji li ospitaw l-Olimpjadi tax-Xitwa ta' Bjelašnica, Jahorina u Igman huma l-aktar muntanji tal-iskijar li jżuruha nies fil-Bosnja u Ħerzegovina. Il-Bożnja u Ħerzegovina tibqa' waħda mill-aħħar reġjuni naturali mhux skoperti tal-Alpi tan-Nofsinhar, b'firxiet vasti ta' natura selvaġġa u mhux mittiefsa li tattira avventurieri u min iħobb in-natura. National Geographic semmiet lill-Bosnja u Ħerzegovina bħala l-aqwa destinazzjoni ta' avventura tar-roti tal-muntanji għall-2012. L-Alpi Dinariċi taċ-ċentru tal-Bosnja huma l-favoriti tal-mixjiet u tal-muntanji, peress li fihom klimi Mediterranji u alpini. Whitewater rafting sar xi ħaġa ta' passatemp nazzjonali fil-Bosnja u Ħerzegovina. Ix-xmajjar ewlenin użati għar-rafting tal-ilma abjad fil-pajjiż jinkludu l-Vrbas, Tara, Drina, Neretva u Una. Sadanittant, l-aktar xmajjar notevoli huma l-Vrbas u t-Tara, peress li t-tnejn ospitaw il-Kampjonati Dinji tar-Rafting tal-2009. Ir-raġuni għaliex ix-Xmara Tara hija popolari immens għar-rafting hija għaliex fiha l-aktar canyon tax-xmara fonda fl-Ewropa, il-Canyon tax-Xmara Tara.

Riċentement, il-Huffington Post semmiet lill-Bosnja u Ħerzegovina id-"9 l-akbar avventura fid-dinja fl-2013," u żiedet li l-pajjiż jiftaħar "l-ilma u l-arja l-aktar nadifa fl-Ewropa, l-akbar foresti verġni, u l-aktar annimali selvaġġi. L-aħjar mod biex esperjenza huwa l-Vjaġġ tat-Tliet Xmajjar, li jieħu l-aħjar li l-Balkani għandhom x'joffru."

L-Ajruport Internazzjonali ta' Sarajevo, magħruf ukoll bħala l-Ajruport ta' Butmir, huwa l-ajruport internazzjonali ewlieni fil-Bożnja u Ħerzegovina, li jinsab 3.3 NM (6.1 km; 3.8 mi) fil-Lbiċ tal-istazzjon tal-ferrovija prinċipali ta' Sarajevo fil-belt ta' Sarajevo fis-subborg ta' Butmir.

L-operazzjonijiet ferrovjarji fil-Bosnja u Ħerzegovina huma suċċessuri tal-Ferroviji Jugoslavi fi ħdan il-fruntieri tal-pajjiż wara l-indipendenza tal-ex Jugoslavja fl-1992. Illum, huma operati mill-Ferroviji tal-Federazzjoni tal-Bosnja u Ħerzegovina (ŽFBiH) fil-Federazzjoni tal-Bosnja u Ħerzegovina. Ħerzegovina.

Is-suq tal-komunikazzjoni fil-Bosnja kien liberalizzat għal kollox f'Jannar 2006. It-tliet operaturi tal-linja fissa jipprovdu servizzi prinċipalment fl-oqsma tal-operat tagħhom, iżda għandhom liċenzji nazzjonali għal sejħiet nazzjonali u internazzjonali. Servizzi ta' data mobbli huma offruti wkoll, inklużi servizzi ta' veloċità għolja EDGE, 3G u 4G.

Oslobođenje (Liberazzjoni), imwaqqfa fl-1943, hija waħda mill-eqdem gazzetti li jiċċirkolaw kontinwament fil-pajjiż. Hemm ħafna pubblikazzjonijiet nazzjonali, fosthom Dnevni avaz (Leħen ta' Kuljum), imwaqqfa fl-1995, u Jutarnje Novine (Aħbarijiet ta' Filgħodu), biex insemmu biss ftit, li jiċċirkolaw f'Sarajevo. Perjodiċi lokali oħra jinkludu l-gazzetta Kroata Hrvatska riječ u r-rivista Bosnijaka Start, kif ukoll il-gazzetti ta' kull ġimgħa Slobodna Bosna (Bosnja Ħielsa) u BH Dani (BH Days). Mill-2014, il-pjattaforma N1 xxandar bħala affiljat ta' CNN International, b'uffiċċji f'Sarajevo, Żagreb u Belgrad.

Mill-2021, il-Bosnja u Ħerzegovina kklassifikat fit-tieni post fil-libertà tal-istampa fir-reġjun, wara l-Kroazja, u kklassifikat fit-58 post internazzjonali.

Minn Diċembru 2021, hemm 3,374,094 utent tal-Internet fil-pajjiż, jew 95.55% tal-popolazzjoni kollha.

L-edukazzjoni ogħla għandha tradizzjoni twila u rikka fil-Bosnja u Ħerzegovina. L-ewwel istituzzjoni ta' edukazzjoni għolja apposta kienet skola tal-filosofija Sufi mwaqqfa minn Gazi Husrev-beg fl-1531. Segwew bosta skejjel reliġjużi. Fl-1887, taħt l-Imperu Awstro-Ungeriż, skola tal-liġi tax-xarija bdiet programm ta 'ħames snin. Fl-1940, l-Università ta 'Sarajevo saret l-ewwel istitut sekulari ta' edukazzjoni għolja tal-belt. Fis-snin 50, bdew jiġu offruti lawrji gradwati. Saret ħafna ħsara matul il-gwerra, reċentement inbniet mill-ġdid fi sħubija ma 'aktar minn 40 università oħra. Hemm istituzzjonijiet oħra ta' edukazzjoni ogħla, inklużi: Džemal Bijedić Università ta' Mostar, Università ta' Banja Luka, Università ta' Mostar, Università ta' Sarajevo tal-Lvant, Università ta' Tuzla, Università Amerikana tal-Bożnja u Ħerzegovina u l-Akkademja tax-Xjenzi u l-Arti tal-Bożnja u Ħerzegovina , meqjusa bħala waħda mill-akkademji tal-arti kreattivi l-aktar prestiġjużi fir-reġjun.

Barra minn hekk, il-Bosnja u Ħerzegovina hija dar għal bosta istituzzjonijiet privati ​​u internazzjonali ta' edukazzjoni għolja, li wħud minnhom huma:

• Skola tax-Xjenza u t-Teknoloġija ta' Sarajevo
• Università Internazzjonali ta' Sarajevo
• Università Amerikana tal-Bosnja u Ħerzegovina
• Skola Għolja tan-Negozju ta' Sarajevo
• Università Internazzjonali ta' Burch
• Kulleġġ tad-Dinja Magħquda fil-Mostar

L-edukazzjoni primarja ddum disa' snin. L-edukazzjoni sekondarja hija pprovduta fi skejjel sekondarji ġenerali u tekniċi (ġeneralment Gymnasiums), fejn l-istudji normalment idumu erba’ snin. Il-forom kollha ta' edukazzjoni sekondarja jinkludu element ta' taħriġ vokazzjonali. L-istudenti li jiggradwaw minn skejjel sekondarji ġenerali jiksbu l-Matura u jistgħu jinkitbu fi kwalunkwe istituzzjoni ta' edukazzjoni għolja jew akkademja billi jgħaddu minn eżami ta’ kwalifika preskritt mill-korp governattiv jew istituzzjoni. Studenti li jiggradwaw minn suġġetti tekniċi jiksbu Diploma.

L-arkitettura tal-Bożnja u Ħerzegovina hija influwenzata fil-biċċa l-kbira minn erba' perjodi ewlenin li fihom il-bidliet politiċi u soċjali influwenzaw il-ħolqien ta' drawwiet kulturali u arkitettoniċi distintivi tal-popolazzjoni. Kull perjodu ħass l-influwenza tiegħu u kkontribwixxa għal diversità akbar ta' kulturi u lingwaġġ arkitettoniku f’dan ir-reġjun.

Xi stazzjonijiet televiżivi, rivisti u gazzetti fil-Bosnja u Ħerzegovina huma proprjetà tal-istat, u oħrajn huma korporazzjonijiet għall-profitt iffinanzjati minn reklamar, abbonamenti u dħul ieħor relatat mal-bejgħ. Il-Kostituzzjoni tal-Bosnja u Ħerzegovina tiggarantixxi l-libertà tal-espressjoni.

Bħala pajjiż fi tranżizzjoni, b'wirt ta' wara l-gwerra u struttura politika interna kumplessa, is-sistema tal-midja tal-Bożnja u Ħerzegovina tinsab fil-proċess ta' trasformazzjoni. Fil-perjodu inizjali ta 'wara l-gwerra (1995-2005), l-iżvilupp tal-midja kien iggwidat primarjament minn donaturi internazzjonali u aġenziji ta' kooperazzjoni, li investew biex jgħinu fil-bini mill-ġdid, id-diversifikazzjoni, id-demokratizzazzjoni u l-professjonalizzazzjoni tal-midja.

L-iżviluppi ta' wara l-gwerra jinkludu l-ħolqien ta' Aġenzija Regolatorja tal-Komunikazzjoni indipendenti, l-adozzjoni ta’ Kodiċi tal-Istampa, il-ħolqien tal-Kunsill tal-Istampa, id-dekriminalizzazzjoni tal-malafama u l-malafama, l-introduzzjoni ta’ libertà ta' aċċess għall-informazzjoni pjuttost avvanzat u l-ħolqien ta' sistema tax-xandir tas-servizz pubbliku mill-ex xandar tal-istat. Madankollu, żviluppi pożittivi b'appoġġ internazzjonali ħafna drabi ġew imfixkla minn elites nazzjonali, u l-professjonalizzazzjoni tal-midja u l-ġurnalisti mxiet bil-mod. Livelli għoljin ta' partiġjaniżmu u rabtiet bejn il-midja u s-sistemi politiċi jfixklu l-aderenza għal kodiċijiet ta' kondotta professjonali.

Il-Bożnja-Ħerzegovina għandha letteratura rikka, inkluż dik tar-rebbieħa Nobel Ivo Andrić u poeti bħal Antun Branko Šimić, Aleksa Šantić, Jovan Dučić u Mak Dizdar, kittieba bħal Zlatko Topčić, Meša Selimović, Semezdin Mehmedinović, Miljenko Jerveto Samvilicja, Isak Šimić - beg Bašagić, Abdulah Sidran, Petar Kočić, Aleksandar Hemon u Nedžad Ibrišimović.

It-Teatru Nazzjonali twaqqaf fl-1919 f'Sarajevo u l-ewwel direttur tiegħu kien id-drammaturgu Branislav Nušić. Rivisti bħal Novi Plamen jew Sarajevske sveske huma wħud mill-aktar pubblikazzjonijiet prominenti li jkopru suġġetti kulturali u letterarji.

Sa tmiem is-snin ħamsin, ix-xogħlijiet ta' Ivo Andrić kienu diġà ġew tradotti f'diversi lingwi. Fl-1958, l-Assoċjazzjoni tal-Kittieba Jugoslava nnominat lil Andrić bħala l-ewwel kandidat tagħha għall-Premju Nobel fil-Letteratura.

L-arti tal-Bosnja u Ħerzegovina dejjem kienet tevolvi kontinwament u tvarja mill-lapidi medjevali oriġinali msejħa Stećci sal-pitturi tal-qorti ta' Kotromanić. Madankollu, kien biss mal-wasla tal-Awstro-Ungeriżi li r-rinaxximent tal-pittura fil-Bosnja beda verament jiffjorixxi. L-ewwel artisti kkultivati ​​tal-akkademji Ewropej dehru fil-bidu tas-seklu 20. Fosthom hemm: Gabrijel Jurkić, Petar Šain, Roman Petrović u Lazar Drljača.

Wara t-Tieni Gwerra Dinjija, artisti bħal Mersad Berber u Safet Zec żdiedu fil-popolarità.

Fl-2007, Ars Aevi, mużew tal-arti kontemporanja li jinkludi xogħlijiet ta' artisti mondjali rinomati, twaqqfet f'Sarajevo.

Kanzunetti Bosnijaċi tipiċi huma ganga, rera u mużika folkloristika tradizzjonali Slava bħal kolo, filwaqt li mill-era Ottomana l-aktar popolari hija sevdalinka. Il-mużika pop u rock għandha wkoll tradizzjoni hawn, b'mużiċisti aktar famużi bħal Dino Zonić, Goran Bregović, Davorin Popović, Kemal Monteno, Zdravko Čolić, Elvir Laković Laka, Edo Maajka, Hari Varešanović, Dino Merlin, Mladen Vojičić Tifa, Žkel. , eċċ. Kompożituri oħra bħal Đor đe Novković, Al' Dino, Haris Džinović, Kornelije Kovač u bosta bands rock u pop, pereżempju, Bijelo Dugme, Crvena jabuka, Divlje jagode, Indexi, Plavi orkestar, Zabranjeno Pušenje, Ambasadori, who Dubio kolektiva,, Kienu fost l-aktar importanti fl-eks Jugoslavja. Il-Bosnja hija l-art twelid tal-kompożitur Dušan Šestić, il-kreatur tal-Innu Nazzjonali tal-Bożnja u Ħerzegovina u missier il-kantanta Marija Šestić, mużiċista tal-jazz, edukatur u ambaxxatur tal-jazz tal-Bożnija Sinan Alimanović, il-kompożitur Saša Lošić u l-pjanista Saša Toperić. Fl-irħula, speċjalment fil-Ħerzegovina, il-Bosnijaċi, is-Serbi u l-Kroati jilagħbu l-gusle l-antik. Il-gusle tintuża prinċipalment biex tirreċita poeżiji epiċi b'ton ġeneralment drammatiku.

Probabbilment l-iktar mużika distintiva u identifikabbli tal-mużika Bosnijaka, sevdalinka hija tip ta' kanzunetta folkloristika emozzjonali u melankolika li ħafna drabi tiddeskrivi temi koroh bħall-imħabba u t-telf, il-mewt ta' xi ħadd maħbub, jew qtugħ ta' qalb. Sevdalinkas kienu tradizzjonalment esegwiti fuq saz, strument tal-korda Tork, li aktar tard ġie sostitwit bl-accordion. Madankollu, l-arranġament aktar modern ġeneralment jinkludi vokalist akkumpanjat mill-akkordju flimkien ma' drums, double basses, kitarri, klarinitti u vjolini.

Tradizzjonijiet folkloristiċi rurali tal-Bożnja u Ħerzegovina jinkludu l-istil ganga vociferated u polifoniku u "ravne pjesme" (kant ċatt), kif ukoll strumenti bħall-bagalja mingħajr drone, flawt tal-injam, u šargija. Il-gusle, strument li jinsab fil-Balkani, jintuża wkoll biex jakkumpanja poeżiji epiċi Slavi antiki. Hemm ukoll kanzunetti folkloristiċi Bosnijaċi fil-lingwa Ladin, derivati ​​mill-popolazzjoni Lhudija taż-żona.

Mużika ta' oriġini Bosnijaka ġejja mill-Bosnja ċentrali, Posavina, Wied tad-Drina u Kalesija. Is-soltu ssir minn kantanti b’żewġ vjolinisti u plejer tas-sargija. Dawn il-baned dehru għall-ewwel darba madwar l-Ewwel Gwerra Dinjija u saru popolari fis-sittinijiet Hija t-tielet l-eqdem mużika wara sevdalinka u ilahija. Dawk li jgħallmu lilhom infushom, l-aktar żewġ jew tliet membri, jagħżlu strumenti antiki differenti, speċjalment vjolin, xkora, saz, tnabar, flawtijiet (zurle) jew flawtijiet tal-injam, kif diġà sejħu oħrajn, l-artisti oriġinali tal-mużika Bosnijaka li Notes ma jistgħux ikunu. bil-miktub, huma mgħoddija minn widna minn ġenerazzjoni għal oħra, il-familja hija ġeneralment ereditarja. Huwa maħsub li ġej mit-tribù Persjan-Kalesi li stabbilixxa ruħu fiż-żona tal-widien attwali ta' Sprečanski u probabbilment għalhekk l-isem Kalesija. F'din il-parti tal-Bosnja, hija l-aktar komuni. Din it-tip ta' mużika kienet għoġobha mit-tliet popli tal-Bosnja, Bosnijaċi, Serbi u Kroati, u kkontribwiet ħafna għar-rikonċiljazzjoni, is-soċjalizzazzjoni, id-divertiment u organizzazzjonijiet oħra tan-nies permezz ta' festivals. Fil-Kalesija, dan jinżamm kull sena bil-Bosnjan Original Music Festival.

Sarajevo hija rikonoxxuta internazzjonalment għall-għażla eclettika u diversa ta’ festivals. Il-Festival tal-Films ta' Sarajevo ġie stabbilit fl-1995, matul il-Gwerra tal-Bosnija, u sar l-aktar festival tal-films importanti u l-akbar fil-Balkani u fix-Xlokk tal-Ewropa.

Il-Bosnja għandha wirt rikka ta' films u films, li jmur lura għar-Renju tal-Jugoslavja; Bosta produtturi tal-films Bosnijaċi kisbu prominenza internazzjonali u xi wħud rebħu premjijiet internazzjonali li jvarjaw mill-Premjijiet tal-Akkademja għal multipli Palmes d'Or u Golden Bears. Xi kittieba, diretturi u produtturi Bosnijaċi notevoli jinkludu Danis Tanović (magħruf għall-Premju tal-Akkademja 2001 u film rebbieħ tal-Globu tad-Deheb No Man's Land u l-film rebbieħ tal-Premju tal-Ġurija tal-Grand 2016, Death in Sarajevo), Jasmila Žbanić (rebbieħa tal-Golden Bear). Bear, il-Premju tal-Akkademja u l-film nominat għall-BAFTA 2020 Quo Vadis, Aida?), Emir Kusturica (rebaħ żewġ Palme d'Ors f'Cannes), Zlatko Topčić, Ademir Kenović, Ahmed Imamović, Pjer Žalica, Aida Begić, eċċ.

Il-kċina Bosnijaka tuża ħafna ħwawar, fi kwantitajiet moderati. Ħafna mill-platti huma ħfief, peress li huma mgħollija; iz-zlazi huma kompletament naturali, magħmulin minn ftit aktar mill-meraq naturali tal-ħaxix fid-dixx. Ingredjenti tipiċi jinkludu tadam, patata, basal, tewm, bżar, ħjar, karrotti, kaboċċi, faqqiegħ, spinaċi, zucchini, fażola mnixxfa, fażola friska, pruna, ħalib, paprika, u krema msejħa pavlaka. Il-kċina Bosnijaka hija bilanċjata bejn influwenzi tal-Punent u tal-Lvant. Bħala riżultat tal-amministrazzjoni Ottomana għal kważi 500 sena, l-ikel Bosnjan huwa relatat mill-qrib mal-kċejjen Torok, Griegi, u oħrajn tal-qedem Ottomani u Mediterranji. Madankollu, minħabba s-snin tal-ħakma Awstrijaka, hemm ħafna influwenzi tal-Ewropa Ċentrali. Dixxijiet tipiċi tal-laħam jinkludu prinċipalment ċanga u ħaruf. Xi speċjalitajiet lokali huma ćevapi, burek, dolma, sarma, pilav, goulash, ajvar u firxa sħiħa ta' ħelu orjentali. Ćevapi huwa platt tal-laħam ikkapuljat grilled, tip ta' kebab, popolari f'dik li kienet il-Jugoslavja u meqjus bħala platt nazzjonali fil-Bożnja u Ħerzegovina u s-Serbja. L-inbejjed lokali ġejjin minn Ħerzegovina, fejn il-klima hija adattata għat-tkabbir tal-għeneb. Il-fuħħar tal-Ħerzegovina (simili għall-grappa Taljana iżda inqas ħelwa) huwa popolari ħafna. Ix-xarbiet alkoħoliċi tal-għanbaqar (rakija) jew tat-tuffieħ (jabukovača) huma prodotti fit-tramuntana. Fin-Nofsinhar, id-distilleriji kienu jipproduċu kwantitajiet kbar ta' brandy u kienu jfornu l-fabbriki kollha tal-alkoħol li qabel kienu Jugoslavi (il-brandy huwa l-bażi tal-biċċa l-kbira tax-xorb alkoħoliku).

Il-kafejiet li jservu l-kafè Bosnjan f'džezva b'rahat lokum u kubi taz-zokkor huma komuni f'Sarajevo u fil-bliet kollha fil-pajjiż. Ix-xorb tal-kafè huwa pastime favorit tal-Bosnijaċi u huwa parti mill-kultura tagħhom. Il-Bożnja u Ħerzegovina hija d-disa’ pajjiż fid-dinja f'termini ta' konsum tal-kafè per capita.

Il-Bożnja u Ħerzegovina pproduċiet bosta atleti. L-aktar avveniment sportiv internazzjonali importanti fl-istorja tal-Bosnja u Ħerzegovina kien il-XI Logħob Olimpiku tax-Xitwa, li sar f'Sarajevo mis-7 sad-19 ta' Frar, 1984.

Il-klabb tal-handball ta' Borac rebaħ seba' Kampjonati Jugoslavi tal-Handball, kif ukoll it-Tazza Ewropea fl-1976 u t-Tazza tal-Federazzjoni Internazzjonali tal-Handball fl-1991.

Il-judoka Bosnijaka Amel Mekić laħqet champion Ewropew fl-2011. L-atleta tal-binarji Amel Tuka rebaħ midalji tal-bronż u tal-fidda fit-800 metru fil-Kampjonati Dinji tal-Atletika tal-IAAF tal-2015 u tal-2019 [251] u Hamza Alić rebaħ il-midalja tal-fidda fl-isparatura Ewropea tal-2013. Kampjonati Indoor.

Il-klabb tal-basketball Bosna Royal minn Sarajevo kien champion Ewropew fl-1979. It-tim nazzjonali tal-basketball tal-irġiel tal-Jugoslavja, li rebaħ medalji f'kull kampjonat tad-dinja mill-1963 sal-1990, kien jinkludi plejers Bosnijaċi bħala membri tal-FIBA tal-Jugoslavja Dražen Dalipagić u Mirza Delibašić . Il-Bożnja u Ħerzegovina tikkwalifika regolarment għall-Kampjonat Ewropew tal-Baskitbol, ​​bi plejers bħal Mirza Teletović, Nihad Đedović u Jusuf Nurkić. It-tim nazzjonali tal-Bożnja u Ħerzegovina ta' taħt is-16-il sena rebaħ żewġ midalji tad-deheb fl-2015, u rebaħ kemm il-Festival Olimpiku tas-Sajf taż-Żgħażagħ Ewropej tal-2015 kif ukoll il-Kampjonat Ewropew ta' taħt is-16-il sena FIBA ​​​​2015.

Il-klabb tal-basketball tan-nisa Jedinstvo Aida minn Tuzla rebaħ il-Kampjonat Ewropew tal-Klabbs tan-Nisa fl-1989 u l-finali tat-Tazza Ronchetti fl-1990, immexxija minn Razija Mujanović, tliet darbiet l-aħjar plejer tal-basketball Ewropew, u Mara Lakić.

It-tim taċ-ċess Bosnjan kien champion tal-Jugoslavja seba' darbiet, minbarra li l-klabb ta' ŠK Bosna rebaħ erba' Tazzi taċ-Ċess tal-Klabbs Ewropej. Il-Granmastru taċ-ċess Borki Predojević rebaħ ukoll żewġ Kampjonati Ewropej. L-aktar suċċess impressjonanti taċ-ċess Bosnjan kien it-tieni post fil-XXXI Olimpija taċ-Ċess fl-1994 f'Moska, bil-grandmastri Predrag Nikolić, Ivan Sokolov u Bojan Kurajica.

Il-boxer tal-piż medju Marijan Beneš rebaħ diversi kampjonati tal-Bożnja u Ħerzegovina, kampjonati Jugoslavi u l-Kampjonat Ewropew. Fl-1978, hija rebħet it-titlu mondjali kontra Elisha Obed tal-Baħamas.

Il-futbol ta' assoċjazzjoni huwa l-aktar sport popolari fil-Bosnja u Ħerzegovina. Din tmur lura għall-1903, iżda l-popolarità tagħha kibret b'mod sinifikanti wara l-Ewwel Gwerra Dinjija. Il-klabbs Bosnijaċi FK Sarajevo u Željezničar rebħu l-kampjonat Jugoslav, filwaqt li t-tim nazzjonali tal-futbol Jugoslav kien jinkludi plejers Bosnijaċi ta’ kull sfond etniku u ġenerazzjonijiet, bħal Safet Sušić, Zlatko Vujović, Mehmed Baždarević, Davor Jozić, Faruk Hadžibegić, Predrag Blašvić, Slić Vahid Halilhodžić, Dušan Bajević, Ivica Osim, Josip Katalinski, Tomislav Knez, Velimir Sombolac u ħafna oħrajn. It-tim nazzjonali tal-futbol tal-Bożnja u Ħerzegovina ipparteċipa fit-Tazza tad-Dinja tal-FIFA 2014, l-ewwel turnament ewlieni tagħhom. Fost il-plejers tat-tim għal darb'oħra hemm plejers prominenti minn kull sfond etniku tal-pajjiż, bħall-captains ta' dak iż-żmien u attwali Emir Spahić, Zvjezdan Misimović u Edin Džeko, difensuri bħal Ognjen Vranješ, Sead Kolašinac u Toni Šunjić, midfielders bħal Miralem Pjanić u Senad. Lulić, l-attakkant Vedad Ibišević, eċċ. Fost l-eks futbolers Bosnijaċi jinkludu Hasan Salihamidžić, li sar it-tieni Bosnjan li rebaħ trofew tal-UEFA Champions League, wara Elvir Baljić. Huwa lagħab 234 partita u skorja 31 gowl għall-klabb Ġermaniż FC Bayern Munich. Sergej Barbarez, li lagħab ma' diversi klabbs fil-Bundesliga Ġermaniża. Fost l-aktar timijiet li skurjaw gowls fil-Bundesliga, fosthom Borussia Dortmund, Hamburger SV u Bayer Leverkusen, Meho Kodro kien l-aqwa skorer fl-istaġun 2000-01 bi 22 gowl. Meho Kodro qatta' l-biċċa l-kbira tal-karriera tiegħu jilgħab fi Spanja, l-aktar ma' Real Sociedad u FC Barcelona. Elvir Rahimić. Milena Nikolić, membru tat-tim nazzjonali tan-nisa, kienet l-Aħjar Skorer tal-UEFA Women's Champions League 2013–2014.

Il-Bożnja u Ħerzegovina kienu ċampjins tad-dinja fil-Volleyball fil-Paralimpiji tas-Sajf tal-2004 u fil-Volleyball fil-Paralimpiji tas-Sajf tal-2012 Ħafna mill-membri tat-tim tilfu saqajhom fil-Gwerra tal-Bosnija. It-tim nazzjonali tiegħu tal-volleyball bil-qiegħda huwa wieħed mill-forzi dominanti fl-isport globalment, wara li rebaħ disa' Kampjonati Ewropej, tliet Kampjonati tad-Dinja u żewġ midalji tad-deheb Paralimpiċi.

It-tennis qed jikseb ħafna popolarità wkoll wara s-suċċessi riċenti ta' Damir Džumhur u Mirza Bašić fil-livell tal-Grand Slam. Tennisti notevoli oħra li rrapreżentaw lill-Bosnja u Ħerzegovina huma Tomislav Brkić, Amer Delić u Mervana Jugić-Salkić.

[[Stampa:Maglic.jpg|thumb|Post fil-Bosnja u Ħerzegovina. L-ogħla quċċata tal-muntanji hija Great Reel (2396 m) fil-Montenegro, filwaqt li fil-Bosnja l-ogħla parti tal-muntanji ta' Maglic Peak hija 2386 m 'l fuq mil-livell tal-baħar. Skont sorsi oħra, l-ogħla quċċata tal-muntanja hija Maglic b'2386 m.]]

•  
  Sarajevo
•  
  Kwartier Tork Ottoman), Sarajevo
•  
  Sarajevo
•  
  Sarajevo
•  
  Sarajevo
•  
  Sarajevo
•  
  Sarajevo
•  
  Novo Sarajevo
•  
  Novo Sarajevo
•  
  Novo Sarajevo/Ново Сарајево
•  
  Novo Sarajevo
•  
  Novo Sarajevo
•  
  Novo Sarajevo
•  
  Sarajevo
•  
  Sarajevo
•  
  ARIA Centar
•  
  Brčko
•  
  Istočno Sarajevo
•  
  Istočno Sarajevo
•  
  Istočno Sarajevo
•  
  Sava jidher minn Slavonski Brod, il-pont fl-isfond jgħaqqad il-belt ma' Bosanski Brod permezz ta' gżira tax-xmara.
•  
  Bosanski Brod/
•  
  Banja Luka/Бања Лука
•  
  Bania Luka
•  
  Bania Luka
•  
  Bania Luka
•  
  Bania Luka/Бања Лука
•  
  Bania Luka
•  
  Bania Luka
•  
  It-tributarju tax-xellug tax-xmara Vrbas, il-Krupa, f'żona protetta 30 kilometru 'l fuq mill-belt.
•  
  Vranica Mountain
•  
  Gornji Vakuf-Uskoplje
•  
  Fojnica/Фојница
•  
  Lag Prokoško
•  
  Xmara Vrbas
•  
  Vrbas Xmara Mappa
•  
  Угар/Ugar Xmara
•  
  Угар/Ugar Xmara
•  
  Travnik
•  
  Jajce/Јајце
•  
  Kneževo
•  
  Xmara Ilomska
•  
  Vrbanjci
•  
  Kotor Varoš
•  
  Teslic
•  
  Doboj
•  
  Zenica
•  
  Nueva Bila
•  
  Bosna Xmara
•  
  Босна/Bosna Xmara
•  
  Плива/Pliva Xmara
•  
  Šipovo/Sipovo
•  
  Jezero
•  
  Treskavica Mountain Pik
•  
  Бјелашница/Bjelašnica Mountain Pik
•  
  Јахорина/Jahorina Mountain Pik
•  
  Trebević/TrebevicMountain
•  
  Игман/Igman Mountain Pik
•  
  Hadžići
•  
  Ilidža
•  
  Ilidža
•  
  Ilidža
•  
  Ilidža
•  
  Vrelo Bosne Spring
•  
  Xmara Željeznica
•  
  Трново/Trnovo
•  
  Istočna Ilidža
•  
  Kalesija
•  
  Tuzla
•  
  Tuzla
•  
  Lag Panonian, Tuzla
•  
  Tuzla
•  
  Tuzla
•  
  Tuzla/Тузла
•  
  Osmaci
•  
  Mostar
•  
  Mostar
•  
  Mostar
•  
  Mostar
•  
  Mostar
•  
  Mostar
•  
  Bihać/Bihac
•  
  Una Xmara
•  
  Doboj/Добој
•  
  Kastell ta' Velika Kladuša
•  
  Konjic/Коњиц
•  
  Pont ta' Konjic
•  
  Бугојно
•  
  Široki Brijeg
•  
  Široki Brijeg
•  
  Široki Brijeg
•  
  Široki Brijeg)
•  
  Široki Brijeg
•  
  Široki Brijeg
•  
  Široki Brijeg
•  
  Donji Crnač
•  
  Ploče
•  
  Neum
•  
  Srebrenica/Сребреница
•  
  Monastery/Monasterio de/Monasteru ta' Sase (Manastir Sase/Манастир Сасе)
•  
  Lapida Rumana, skavata ħdejn il-Monasteru ta' Sase
•  
  Žepa/Жепа
•  
  Дрина/Drina Xmara
•  
  Lago/Lag Perućac Lake
•  
  Podgorika
•  
  Orjen/Orjén/Орјен Mount
•  
  Veliki Kabao
•  
  Orjen/Orjén
•  
  Veduta tas-summit
•  
  Ċirk tal-Majjistral ta' Veliki kabao
•  
  Veduta mill-qrib tas-summit
•  
  Peak u l-foresta Evergreen tal-madwar
•  
  Vučji zub (sinna tal-lupu), 24.05.2002
•  
  Punt ta' qsim tal-fruntiera bejn il-Montenegro u l-Bosnja-Ħerzegovina
•  
  Punt ta' qsim tal-fruntiera bejn il-Montenegro u l-Bosnja-Ħerzegovina
•  
  Punt ta' qsim tal-fruntiera bejn il-Montenegro u l-Bosnja-Ħerzegovina
•  
  Veduta tal-konfluwenza tax-xmajjar Tara u Piva u l-formazzjoni tax-xmara Drina.
•  
  Foča/Фоча
•  
  Foča/Фоча
•  
  Foča/Фоча (Catedral/Cathedral/Katidral Sct Sava)
•  
  Foča/Фоча
•  
  Rogatica/Рогатица
•  
  Дрина/Drina Xmara
•  
  Park Nazzjonali ta' Sutjeska
•  
  Veduta tal-quċċata Maglić mill-Park Nazzjonali ta' Sutjeska.
•  
  Lago/Lag Trnovačko Lake imdawwar ma' Maglić
•  
  Lag Trnovačko Lake imdawwar ma' Maglić
•  
  Xmara Sutjeska
•  
  Tjentište/Тјентиште
•  
  Волујак/Volujak Mounts
•  
  Биоч/Bioč/Bióc/Bioc
•  
  Xmara Piva
•  
  Скакавац/Skakavac Pic/Pico/Peak
•  
  Скакавац/Skakavac Pic
•  
  Perućica/Perucica Foresti
•  
  Perućica/Perucica Foresti

• Bożnija-Ħerzegovina, Kunsill tal-Unjoni Ewropea