De Crafoordprijs is een wetenschapsprijs, die sinds 1980 jaarlijks wordt uitgereikt door de Zweedse Academie voor Wetenschappen.

Geschiedenis

bewerken

De prijs werd ingesteld door Holger Crafoord, een Zweedse industrieel, en zijn vrouw Anna-Greta Crafoord. De prijs is bedoeld om internationaal basisonderzoek op het gebied van astronomie, wiskunde, geowetenschappen, biowetenschappen (met name ecologie) en polyarthritis (reumatoïde artritis) te belonen. Deze laatste categorie werd door Crafoord ingesteld omdat hij zelf de laatste jaren van zijn leven aan deze ziekte leed. Volgens het Kungliga Vetenskapsakademien zijn de categorieën gekozen omdat deze vakgebieden buiten de categorieën van de Nobelprijs vallen.[1]

Uitreiking

bewerken

Elk jaar wordt slechts één prijs uitgereikt, elk jaar voor een andere categorie - astronomie en wiskunde, dan geowetenschappen, dan biowetenschappen.[1] De categorie polyarthritis wordt alleen uitgereikt indien een speciaal comité hiertoe beslist.[1] De winnaar van de Crafoordprijs wordt in januari van elk jaar bekendgemaakt. De prijsuitreiking is op Crafoorddag in april. De prijs wordt overhandigd door de Koning van Zweden.[1][2]

De prijs bestond in 2009 uit een geldbedrag van 500.000 dollar. Dit geld dient de prijswinnaar te besteden aan verder onderzoek.

Lijst van winnaars

bewerken
Jaar Categorie Afbeelding Naam Nationaliteit Werk[3]
1982 Wiskunde   Vladimir Arnold Sovjet-Unie Theorie van non-lineaire differentiaalvergelijkingen
  Louis Nirenberg Verenigde Staten
1983 Geowetenschappen Edward Lorenz Verenigde Staten Geofysische hydrodynamica
Henry Stommel Verenigde Staten
1984 Biowetenschappen Daniel H. Janzen Verenigde Staten Co-evolutie
1985 Astronomie Lyman Spitzer Verenigde Staten Studies van het Interstellair medium
1986 Geowetenschappen Claude Allègre Frankrijk Isotopische geothermische relaties
Gerald J. Wasserburg Verenigde Staten
1987 Biowetenschappen Eugene P. Odum Verenigde Staten Ecologie van ecosystemen
Howard T. Odum Verenigde Staten
1988 Wiskunde   Pierre Deligne België Algebraïsche geometrie
  Alexander Grothendieck Frankrijk
1989 Geowetenschappen   James Van Allen Verenigde Staten Verkenning van de ruimte, ontdekking van de Van Allen-gordels
1990 Biowetenschappen Paul Ralph Ehrlich Verenigde Staten Dynamiek en genetic van gefragmenteerde populaties.
  Edward Osborne Wilson Verenigde Staten Theorie van eiland-biogeografie
1991 Astronomie Allan Rex Sandage Verenigde Staten Bestudering van sterrenstelsels
1992 Geowetenschappen Adolf Seilacher Duitsland Onderzoek naar de evolutie van leven
1993 Biowetenschappen William Donald Hamilton Verenigd Koninkrijk Theorie van selectie en genetische verwantschap
  Seymour Benzer Verenigde Staten Genetische en neurofysiologische studies van fruitvliegen
1994 Wiskunde Simon Donaldson Verenigd Koninkrijk Vierdimensionele geometrie
  Shing-Tung Yau Verenigde Staten Non-lineare technieken in differentiële geometrie
1995 Geowetenschappen Willi Dansgaard Denemarken Ontwikkeling van geologische analysemethoden van isotopen
Nicholas Shackleton Verenigd Koninkrijk
1996 Biowetenschappen Robert M. May Verenigd Koninkrijk Ecologisch onderzoek
1997 Astronomie Fred Hoyle Verenigd Koninkrijk Bestuderen van nucleaire processen in sterren, stellaire evolutie
Edwin Salpeter Verenigde Staten
1998 Geowetenschappen Don L. Anderson Verenigde Staten Bestuderen van de structuren en processen binnenin de Aarde
Adam M. Dziewonski Verenigde Staten
1999 Biowetenschappen   Ernst Mayr Verenigde Staten Ontwikkeling van het concept van evolutionaire biologie
John Maynard Smith Verenigd Koninkrijk
George C. Williams Verenigde Staten
2000 Polyarthritis Marc Feldmann Verenigd Koninkrijk Definitie van TNF-alpha
Ravinder N. Maini Verenigd Koninkrijk
2001 Wiskunde Alain Connes Frankrijk Theorie van operator-algebra's, bedenker van non-communatieve geometrie
2002 Geowetenschappen Dan P. McKenzie Verenigd Koninkrijk Dynamica van de lithosfeer
2003 Biowetenschappen Carl Woese Verenigde Staten Derde domein van het leven
2004 Polyarthritis Eugene C. Butcher Verenigde Staten Studie van moleculaire mechanismen met betrekking tot witte bloedcellen.
Timothy A. Springer Verenigde Staten
2005 Astronomie James E. Gunn Verenigde Staten Begrijpen van de grote structuur van het universum
James Peebles Verenigde Staten
  Martin Rees Verenigd Koninkrijk
2006 Geowetenschappen Wallace S. Broecker Verenigde Staten Onderzoek naar de globale koolstofkringloop
2007 Biowetenschappen Robert Trivers Verenigde Staten Analyse van sociale evolutie
2008 Astronomie   Rashid Alievich Sunyaev Rusland Bijdragen aan hoge-energie-astrofysica en kosmologie
Wiskunde   Maxim Kontsevitsj Rusland Bijdragen aan de moderne wiskunde, theoretische fysica.
  Edward Witten Verenigde Staten
2009 Polyarthritis Charles Dinarello Verenigde Staten Isolatie van interleukines en het begrijpen van hun rol in het ontstaan van ontstekingen.
Tadamitsu Kishimoto Japan
Toshio Hirano Japan
2010 Geowetenschappen   Walter Munk Verenigde Staten “voor zijn onderzoek en fundamentele bijdragen aan het begrijpen van oceaancirculaties, getijden, golven, en hun rol in de aardse dynamiek”
2011 Biowetenschappen   Ilkka Hanski Finland Onderzoek naar de invloed van ruimtelijke variatie op de dynamiek van planten- en dierengemeenschappen
2012 Astronomie Reinhard Genzel Duitsland "voor hun waarnemingen van sterren in een baan om het centrum van het melkwegstelsel, die de aanwezigheid van een superzwaar zwart gat aangeven"
Andrea Ghez Verenigde Staten
Wiskunde   Jean Bourgain België “voor hun briljante en baanbrekende werk op het gebied van Fourieranalyse, partiële differentiaalvergelijkingen, ergodische theorie, getaltheorie, combinatieleer, functionaalanalyse en theoretische computerwetenschappen"
  Terence Tao Verenigde Staten
2013 Polyarthritis   Peter K. Gregersen Verenigde Staten "for their discoveries concerning the role of different genetic factors and their interactions with environmental factors in the pathogenesis, diagnosis and clinical management of rheumatoid arthritis".
  Lars Klareskog Zweden
  Robert J. Winchester Verenigde Staten
2014 Geowetenschappen Peter Molnar Verenigde Staten "voor zijn baanbrekende bijdrage aan het begrip van de tektoniek van de aarde, in het bijzonder van de vervorming van continenten en de structuur en evolutie van bergketens, en de impact van tektonische processen op oceaan-atmosfeercirculatie en klimaat".
2015 Biowetenschappen Richard Lewontin Verenigde Staten "voor hun vernieuwende analyses en fundamentele bijdragen aan het begrip van genetisch polymorfisme".
Tomoko Ohta Japan
2016 Astronomie   Roy Kerr Nieuw-Zeeland "for fundamental work concerning rotating black holes and their astrophysical consequences" [4]
  Roger Blandford Verenigde Staten
Mathematics   Yakov Eliashberg Verenigde Staten "for the development of contact and symplectic topology and groundbreaking discoveries of rigidity and flexibility phenomena"
2017 Polyarthritis   Shimon Sakaguchi Japan "for their discoveries relating to regulatory T cells, which counteract harmful immune reactions in arthritis and other autoimmune diseases." [5]
Fred Ramsdell Verenigde Staten
  Alexander Rudensky Verenigde Staten
2018 Geowetenschappen Syukuro Manabe Japan / Verenigde Staten "for fundamental contributions to understanding the role of atmospheric trace gases in Earth’s climate system." [6]
Susan Solomon Verenigde Staten
2019 Biowetenschappen Sallie W. Chisholm Verenigde Staten "for the discovery and pioneering studies of the most abundant photosynthesising organism on Earth, Prochlorococcus". [7]
Zie de categorie Crafoord Prize van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.