Jasnotowce

rząd roślin

Jasnotowce, wargowce (Lamiales Bromhead) – rząd roślin okrytonasiennych z kladu astrowych (ang. asterids) czy też szeroko ujmowanego nadrzędu astropodobnych Asteranae. Rośliny tu zaliczane wyewoluowały około 97 milionów lat temu[3]. Należy tu 12,5% współczesnych gatunków dwuliściennych właściwych (ang. eudicots)[3], zaliczanych do 25 rodzin (według systemu APG IV z 2016), ok. 1060 rodzajów i ok. 23.810 gatunków[2]. Klasyfikacja rodzin i przynależność do nich rodzajów uległa istotnym zmianom w wyniku zastosowań na wielką skalę badań genetycznych DNA w badaniach powiązań filogenetycznych. Większość jasnotowców to rośliny zielne lub krzewiaste o liściach naprzeciwległych i kwiatach grzbiecistych, często dwuwargowych. Pod względem chemicznym rośliny te cechują się obecnością werbaskozydów, które działają przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie[3], i brakiem irydoidów[2].

Jasnotowce
Ilustracja
Jasnota biała
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Nazwa systematyczna
Lamiales Bromhead
Mag. Nat. Hist., ser. 2, 2: 210. Apr 1838

Morfologia

edytuj
 
Justicia brandegeeana
 
Rozmaryn lekarski

Większość jasnotowców to rośliny zielne lub krzewiaste[2]. Liście mają najczęściej naprzeciwległe. Kwiaty często okazałe, o symetrii grzbiecistej, zebrane w kwiatostany wierzchotkowate, nierzadko tworzące kwiatostany złożone. Kielich zwykle jest zrosłodziałkowy i trwały[2]. Korona zrosłopłatkowa, często dwuwargowa, z nitkami pręcików przyrastającymi do rurki korony[3]. U połowy gatunków owoce zawierają liczne i drobne nasiona, u pozostałych, mimo że nasion zwykle jest niewiele, także są one niewielkie[2].

Systematyka

edytuj
 
Lantana pospolita
Pozycja systematyczna rzędu według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)[2]

Jeden z rzędów z grupy astrowych roślin okrytonasiennych. Grupa siostrzana dla ogórecznikowców Boraginales.


dereniowce Cornales




wrzosowce Ericales





?

Icacinales


?

Vahliales



Metteniusales




gariowce Garryales




goryczkowce Gentianales




psiankowce Solanales




ogórecznikowce Boraginales



jasnotowce Lamiales










ostrokrzewowce Aquifoliales




astrowce Asterales




twardziczkowce Escalloniales




Bruniales




selerowce Apiales




Paracryphiales



szczeciowce Dipsacales











Podział według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)[2]
jasnotowce

Plocospermataceae





Carlemanniaceae



Oleaceae oliwkowate





Tetrachondraceae





Peltantheraceae




Calceolariaceae



Gesneriaceae ostrojowate






Plantaginaceae babkowate




Scrophulariaceae trędownikowate




Stilbaceae





Byblidaceae byblisowate



Linderniaceae linderniowate






Pedaliaceae połapkowate, sezamowate



Martyniaceae martyniowate



Acanthaceae akantowate





Bignoniaceae bignoniowate






Schlegeliaceae



Lentibulariaceae pływaczowate





Thomandersiaceae



Verbenaceae werbenowate






Lamiaceae jasnotowate




Mazaceae




Phrymaceae




Paulowniaceae paulowniowate



Orobanchaceae zarazowate

















Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  2. a b c d e f g h Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  3. a b c d Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 555–557. ISBN 978-1-84246-634-6.