Aleksander Kakowski

polski kardynał, arcybiskup warszawski (1862–1938)

Aleksander Kakowski (ur. 5 lutego 1862 w Dębinach, zm. 30 grudnia 1938 w Warszawie) – polski duchowny rzymskokatolicki, arcybiskup metropolita warszawski w latach 1913–1938, prymas Królestwa Polskiego w latach 1925–1938, kardynał prezbiter od 1919. Członek Rady Regencyjnej w latach 1917–1918.

Aleksander Kakowski
Kardynał prezbiter
Prymas Królestwa Polskiego
Ilustracja
Herb duchownego Operari sperare
Działając ufać
Kraj działania

Polska

Data i miejsce urodzenia

5 lutego 1862
Dębiny

Data i miejsce śmierci

30 grudnia 1938
Warszawa

Miejsce pochówku

cmentarz Bródnowski w Warszawie

Arcybiskup metropolita warszawski
Okres sprawowania

1913–1938

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Prezbiterat

30 maja 1886

Nominacja biskupia

7 maja 1913

Sakra biskupia

22 czerwca 1913

Kreacja kardynalska

15 grudnia 1919
Benedykt XV

Kościół tytularny

bazylika św. Augustyna na Polu Marsowym w Rzymie

podpis
Odznaczenia
Order Orła Białego (1921–1990) Wstęga Wielka Orderu Odrodzenia Polski Baliw Wielkiego Krzyża Honoru i Dewocji – Zakon Maltański (SMOM)
Sukcesja apostolska
Data konsekracji

22 czerwca 1913

Miejscowość

Sankt Petersburg

Konsekrator

Stanisław Zdzitowiecki

Współkonsekratorzy

Jan Cieplak
Longin Żarnowiecki

Grób Aleksandra Kakowskiego na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie

Życiorys

edytuj

Pochodził z drobnej szlachty mazowieckiej – ród Kakowskich wywodził się z miejscowości Kaki w powiecie przasnyskim. Był synem Franciszka Kakowskiego h. Kościesza, powstańca styczniowego, i Pauliny z Ossowskich h. Dołęga.

Uczęszczał do szkoły elementarnej w Przasnyszu. W 1878 ukończył gimnazjum w Pułtusku. Wstąpił do seminarium duchownego w Warszawie, następnie do Akademii Duchownej w Petersburgu i Uniwersytetu Gregoriańskiego w Rzymie. 30 maja 1886 otrzymał święcenia kapłańskie w Warszawie z rąk arcybiskupa Wincentego Teofila Popiela.

Od 1887 był wykładowcą teologii i literatury polskiej w seminarium duchownym w Warszawie. W 1901 został kanonikiem warszawskim, następnie prałatem. W 1910 uzyskał stopień doktora teologii na Akademii Duchownej w Petersburgu i w tym samym roku został jej rektorem[1]. Jako rektor tej uczelni zachował jej religijny charakter i uniknął okazji do narażenia się władzom rosyjskim. W 1911 metropolita mohylewski Wincenty Kluczyński poprosił go, by został cenzorem kościelnym jednego z pism. W 1913 car Mikołaj II polecił mu objąć stanowisko arcybiskupa warszawskiego. Władze rosyjskie poinformowały go, że zostaną mu przekazane carskie dary: mitra, pastorał i pierścień oraz 1000 rubli na pierwsze wydatki. 21 maja 1913 Stolica Apostolska wystawiła bullę nominacyjną[2]. 22 czerwca 1913 otrzymał sakrę biskupią w Sankt Petersburgu z rąk biskupa Stanisława Zdzitowieckiego, biskupa diecezjalnego kujawsko-kaliskiego. 14 września 1913 odbył ingres do archikatedry św. Jana Chrzciciela w Warszawie.

W czasie I wojny światowej był zwolennikiem orientacji prorosyjskiej. Po odparciu ataku wojsk niemieckich na Warszawę w 1914 odprawił uroczyste nabożeństwo i wysłał telegram dziękczynny do cara Mikołaja II Romanowa[3]. W 1915 zwrócił się do ludności Warszawy, aby ta pozostała w domach w przypadku wkroczenia do Warszawy wojsk niemieckich[4].

W latach 1917–1918 był członkiem Rady Regencyjnej, do której wszedł za namową biskupa Antoniego Nowowiejskiego. 28 października 1919 w archikatedrze św. Jana w Warszawie udzielił święceń biskupich Achillemu Rattiemu, nuncjuszowi apostolskiemu w Polsce (późniejszemu papieżowi Piusowi XI). 15 grudnia 1919 papież Benedykt XV kreował go kardynałem prezbiterem wraz z arcybiskupem Edmundem Dalborem.

W latach 1920–1921 pełnił funkcję administratora apostolskiego utworzonej przez Benedykta XV diecezji łódzkiej[5]. Od 1925 używał dożywotnio tytułu prymas Królestwa Polskiego. Przy jego współudziale w 1925 zawarto konkordat z Watykanem. Jako arcybiskup warszawski był inicjatorem budowy wielu kościołów i kaplic. Od 1927 brał aktywny udział w organizowaniu Akcji Katolickiej, powołał w związku z tym w 1930 Katolicki Związek Instytucji i Zakładów Wychowawczych Caritas. Zorganizował działalność kleru wśród młodzieży akademickiej, zalecał opiekę nad zabytkami sztuki sakralnej, był inicjatorem utworzenia Muzeum Archidiecezjalnego w 1936. W 1936 zwołał pierwszy synod plenarny biskupów polskich w Częstochowie. Napisał wiele artykułów i rozpraw z zakresu ustawodawstwa kościelnego.

2 lipca 1927 koronował w Wilnie obraz Matki Bożej Ostrobramskiej[6].

17 czerwca 1938 został kanclerzem kapituły Orderu Orła Białego.

Zmarł 30 grudnia 1938[7]. 4 stycznia 1939 został pierwotnie pochowany w podziemiach katedry św. Jana w Warszawie[8], a w późniejszym czasie jego ciało zostało przeniesione na cmentarz Bródnowski, gdzie zgodnie ze swoją wolą spoczął „wśród mogił dla najuboższych” (kwatera 7A -1-1)[9][10].

W 2000 wydawnictwo „Platan” wydało jego pamiętniki.

Poglądy

edytuj

Był konserwatystą i uważał, że katolicyzm w Polsce powinien mieć miejsce dominujące w państwie. Z tego powodu sprzeciwiał się m.in. ślubom i rozwodom cywilnym – na skutek prowadzonej przez niego kampanii nie udało się w II Rzeczypospolitej ujednolicić prawa rodzinnego (słynny projekt Komisji Kodyfikacyjnej). Był także przeciwnikiem równouprawnienia wyznań niekatolickich w Polsce. Podczas wizyty rabinów u niego 7 czerwca 1934 potępił przejawy przemocy antysemickiej w kraju, ale stwierdził, że antysemityzm jest reakcją na działanie żydowskich bezbożników i wolnomyślicieli, którzy obrażają chrześcijaństwo i duchowieństwo[11]. W swoich pamiętnikach pisał m.in. Na osłabionym przez niewolę organiźmie Polski usadowiły się pasożyty religijne, społeczne i narodowe, które ją bez litości gryzą i nękają. (…) Pasożytami tymi są: 1) Żydzi osiedli w miastach i miasteczkach, w przerażającej ilości; 2) sekty heretyckie i schizmatyckie obcej krwi, obcej narodowości (…), 3) masoni, wolnomyśliciele i bezwyznaniowcy rekrutujący się przeważnie z Żydów i heretyków i prowadzeni przez Żydów.[12]

Ordery i odznaczenia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Czaplicki 2010 ↓, s. 341–362.
  2. Czaplicki 2010 ↓, s. 351, 355–357.
  3. K. Dunin-Wąsowicz. Warszawa w 1914 roku. „Dzieje Najnowsze”. R. 36 z. 3 (2004). s. 60. 
  4. Czaplicki 2010 ↓, s. 341.
  5. A. Ziółkowska: Diecezja łódzka i jej biskupi. Łódź: Diecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, 1987, s. 13–14. ISBN 83-85022-00-7.
  6. 2 lipca. pch24.pl. [dostęp 2018-07-02].
  7. Zmarł Ks. kard. Aleksander Kakowski. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 297 z 1 stycznia 1939. [dostęp 2015-02-13]. 
  8. Pogrzeb śp. ks. kard. Aleks. Kakowskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 4 z 6 stycznia 1939. [dostęp 2015-02-13]. 
  9. Cmentarze Bródzieńskie - wyszukiwarka grobów [online], brodnowski.grobonet.com [dostęp 2023-03-14].
  10. W Polsce i za granicą. „W Służbie Penitencjarnej”. Nr 2, s. 13, 1939-01-13. [dostęp 2018-04-15]. 
  11. R. Modras: Kościół katolicki i antysemityzm w Polsce w latach 1933–1939. Kraków: Homini, 2014, s. 131.
  12. A. Kakowski: Z niewoli do niepodległości. Pamiętniki, Kraków 2000, s. 970.
  13. M.P. z 1925 r. nr 154, poz. 689 „za zasługi, położone około zawarcia konkordatu ze Stolicą Apostolską”.
  14. Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 15. [dostęp 2015-03-07].
  15. Polskie ordery i odznaczenia. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1989, s. 60.
  16. Władysław hr. Tarnowski Baliwem. „Biuletyn Związku Polskich Kawalerów Maltańskich”. 7, s. 5, 2002-11-01. [dostęp 2020-07-25]. 

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj