Arcydzieła ustnego i niematerialnego dziedzictwa ludzkości

Arcydzieła ustnego i niematerialnego dziedzictwa ludzkości – proklamacje ogłaszane przez UNESCO w latach 2001–2005 w celu wyróżnienia na arenie światowej wybranych zjawisk z zakresu dziedzictwa niematerialnego i związanych z nim przestrzeni kulturowych.

W latach 2001–2005 ogłoszone zostały trzy Proklamacje (2001, 2003, 2005), w ramach których wyróżniono łącznie 90 zjawisk. Program ten nie jest przez UNESCO kontynuowany ze względu na wejście w życie 20 kwietnia 2006 roku Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego (ang. Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage) z 2003 r. Artykuł 31 pkt. 3 Konwencji stwierdza, że "nie przewiduje się kolejnych Proklamacji po wejściu w życie niniejszej Konwencji"[1]. 90 zjawisk, które przed uchwaleniem Konwencji zostały proklamowane Arcydziełami Ustnego i Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości, na mocy Art. 31 pkt. 1. Konwencji zostało wpisanych na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości, tworzoną na mocy tej Konwencji.

Konwencja w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego odnosi się do współcześnie praktykowanych zjawisk kulturowych przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Zaliczają się do nich:

  • tradycje i przekazy ustne, w tym język jako nośnik niematerialnego dziedzictwa kulturowego;
  • sztuki widowiskowe i tradycje muzyczne;
  • zwyczaje, obyczaje i obchody świąteczne;
  • wiedza o przyrodzie i wszechświecie oraz związane z nią praktyki;
  • umiejętności związane z tradycyjnym rzemiosłem[2].

W ramach Konwencji prowadzone są trzy odrębne listy:

Celem list jest promocja dziedzictwa niematerialnego i zwracanie uwagi na konieczność jego ochrony. Zadaniem Rejestru najlepszych praktyk jest dzielenie się doświadczeniem i ukazywanie możliwości ochrony dziedzictwa niematerialnego.

Tryb wpisywania zjawisk (tzw. elementów) na listy i do rejestru jest zbliżony do procedury przyjętej dla Listy Światowego Dziedzictwa prowadzonej na mocy Konwencji UNESCO z 1972 r. O wpisie na listę decyduje Międzyrządowy Komitet ds. ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego wybierany przez przedstawicieli rządów krajów, które podpisały Konwencję. Wnioski o wpis mogą być kierowane do Komitetu przez rządy krajów – Państw-Stron Konwencji. Większość rządów krajów działających w ramach konwencji scedowała to uprawnienie na odpowiednie instytucje krajowe[3].

Poniższa lista przedstawia według krajów 90 arcydzieł ustnego i niematerialnego dziedzictwa ludzkości proklamowanych w latach 2001–2005, wpisanych w 2008 roku na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości[4][5].

Europa

edytuj
  Albański ludowy śpiew izopolifoniczny[6] 2005
  Karnawał w Binche[7] 2003
  Pochód olbrzymów i smoków w Belgii i Francji – wpis wraz z Francją[8] 2005
  Bistriszkite babi – archaiczna polifonia, tańce i praktyki rytualne z regionu Szopłuk (bułg. Шоплук)[9] 2005
  Slovácky Verbuňk – taniec rekrutów regionu Slovácko[10] 2005
Przestrzeń kulturowa Kihnu[11] 2003
  Bałtyckie festiwale pieśni – wpis wraz z Litwą i Łotwą[12] 2003
  Pochód olbrzymów i smoków w Belgii i Francji – wpis wraz z Belgią[8] 2005
  Misterium w Elche[13] 2001
  Patum w Berga[14] 2005
  Sztuka rzeźbienia krzyży i ich symbolika – wpis wraz z Łotwą[15] 2001
  Bałtyckie festiwale pieśni – wpis wraz z Estonią i Łotwą[12] 2003
  Bałtyckie festiwale pieśni – wpis wraz z Estonią i Litwą[12] 2003
  Rytuał Căluş[16] 2005
  Przestrzeń kulturowa i kulturowy przekaz ustny starowierców Siemiejców[17] 2001
Ołoncho – jakucki epos heroiczny[18] 2005
  Fujara i muzyka na ten instrument[19] 2005
  Opera dei Pupi – Sycylijski Teatr Lalek[20] 2005
"Pieśń Tenorów": wyraz sardyńskiej kultury pasterskiej[21] 2005
  Muzyka na duduk[22] 2005
  Azerbejdżański mugam[23] 2003
  Pieśni Baulów[24] 2005
Drametse Ngachan: Taniec masek z bębnami[25] 2005
  Opera Kunqu[26] 2001
  Sztuka gry na instrumencie guqin[27] 2003
Sztuka Ujgur Muqam w regionie Xinjiang[28] 2005
Urtyn Duu: tradycyjna długa pieśń – wpis wraz z Mongolią[29] 2005
Śpiewy Hudhud z Ifugao[30] 2001
Epos Darangen ludu Maranao w regionie Jeziora Lanao[31] 2005
Gruziński śpiew polifoniczny[32] 2001
  Kudijattam: teatr sanskrytu[33] 2001
Tradycja recytacji wedyjskiej[34] 2003
  Ramlila: Tradycyjny spektakl Ramajana[35] 2005
  Teatr lalek Wayang[36] 2003
  Indonezyjski Kris[37] 2005
  Teatr nōgaku[38] 2001
  Teatr lalek bunraku[39] (ningyō jōruri) 2003
Teatr kabuki[40] 2005
Balet Królewski Kambodży[41] 2003
  Sbek Thom – teatr cieni Khmerów[42] 2005
Sztuka akynów, kirgiskich opowiadaczy eposów[43] 2003
Królewski rodowy obrzęd i muzyka rytualna w świątyni Jongmyo[44] 2003
  Epickie pieśni pansori[45] 2003
  Festiwal "Gangneung Danoje"[46] 2005
Teatr Mak yong[47] 2005
  Tradycyjna muzyka morin chuur[48] 2003
Urtyn Duu: tradycyjna długa pieśń – wpis wraz z Chinami[29] 2005
  Sztuka Meddah – publiczni opowiadacze historii[49] 2003
  Ceremonia Mewlewi Sema – Taniec Derwiszów[50] 2005
Muzyka Szaszmakom – wpis wraz z Uzbekistanem[51] 2003
Muzyka Szaszmakom – wpis wraz z Tadżykistanem[51] 2003
Przestrzeń kulturowa regionu Bojsun[52] 2003
Wietnamska muzyka dworska Nhã nhạc[53] 2003
  Przestrzeń kulturowa gongów[54] 2005

Kraje Arabskie

edytuj
Ahellil z regionu Gouara[55] 2005
Epos As-Sira al-Hilalijja[56] 2003
Irackie maqam[57] 2003
Pieśni z Sany[58] 2003
  Przestrzeń kulturowa plemion beduińskich w Petrze i Wadi Rum[59] 2005
  Przestrzeń kulturowa placu Dżami al-Fana[60] 2001
  Festiwal moussem z okolic Tantan[61] 2005
Palestyńskie "Hikaye"[62] 2005

Afryka Subsaharyjska

edytuj
Dziedzictwo przekazu ustnego Gelede – wpis wraz z Nigerią i Togo[63] 2001
Kankurang – rytuał inicjacyjny plemion Mandinka – wpis wraz z Senegalem[64] 2005
Przestrzeń kulturowa Sosso-Bala w Niagassola[65] 2001
Kunszt rękodzieła drewnianego społeczności Zafimaniry[66] 2003
Uzdrawiający taniec Vimbuza[67] 2005
  Gule Wamkulu – wpis wraz z Mozambikiem i Zambią[68] 2005
Przestrzeń kulturowa plemion Jaaral i Degal[69] 2005
  Gule Wamkulu – wpis wraz z Malawi i Zambią[68] 2005
Ksylofony Timbila plemienia Czopi[70] 2005
  Dziedzictwo przekazu ustnego Gelede – wpis wraz z Beninem i Togo[63] 2001
  System przepowiadania przyszłości Ifá[71] 2005
Tradycje przekazu ustnego Pigmejów Aka z Afryki Środkowej[72] 2003
  Kankurang – rytuał inicjacyjny plemion Mandinka – wpis wraz z Gambią[64] 2005
  Dziedzictwo przekazu ustnego Gelede – wpis wraz z Beninem i Nigerią[63] 2001
Ugandyjska tkanina z kory drzewa[73] 2005
Gbofe z Afounkaha: muzyka trąbek poprzecznych i przestrzeń kulturowa społeczności Tagbana[74] 2001
Maskarada Makiszi[75] 2001
  Gule Wamkulu – wpis wraz z Malawi i Mozambikiem[68] 2005
  Taniec Mbende Jerusarema – taniec popularny wśród ludów Zezuru Szona[76] 2005

Ameryka Łacińska

edytuj
Język, taniec i muzyka Garifuna – wpis wraz z Gwatemalą, Hondurasem i Nikaraguą[77] 2001
  Karnawał w Oruro[78] 2001
Andyjska kosmowizja grupy etnicznej Kallawaja[79] 2003
Ustne i graficzne środki wyrazu grupy Wajapi[80] 2003
Samba de Roda z Recôncavo w Bahia[81] 2005
Dziedzictwo przekazu ustnego i kulturowych środków wyrazu ludu Zápara – wpis wraz z Peru[82] 2001
Język, taniec i muzyka Garifuna – wpis wraz z Belize, Hondurasem i Nikaraguą[77] 2001
Tradycja widowisk tanecznych Rabinal Achí[83] 2005
Język, taniec i muzyka Garifuna – wpis wraz z Belize, Gwatemalą i Nikaraguą[77] 2001
Dziedzictwo Maroon w Moore Town[84] 2003
  Karnawał w Barranquilla[85] 2003
Przestrzeń kulturowa San Basilio de Palenque[86] 2005
Tradycje pasterskie i wozy zaprzężone w woły[87] 2005
Tumba Francesa – muzyka bractwa Oriente[88] 2003
  Obchody Dnia Zmarłych[89] 2003
Język, taniec i muzyka Garifuna – wpis wraz z Belize, Gwatemalą i Hondurasem[77] 2001
Dziedzictwo przekazu ustnego i kulturowych środków wyrazu ludu Zápara – wpis wraz z Ekwadorem[82] 2001
Przestrzeń kulturowa Bractwa Ducha Świętego Congos z Villa Mella[90] 2001
Tradycja widowisk tanecznych Cocolo[91] 2005

Oceania

edytuj
  Lakalaka: śpiewane oracje z układem choreograficznym[92] 2003
  Rysunki na piasku w Vanuatu[93] 2003

Przypisy

edytuj
  1. Internetowy System Aktów Prawnych: Dz.U. 2011 nr 172 poz. 1018: Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, sporządzona w Paryżu dnia 17 października 2003 r.. [dostęp 2013-11-18].
  2. Narodowy Instytut Dziedzictwa: Czym jest niematerialne dziedzictwo kulturowe?. [dostęp 2013-11-18].
  3. Intergovernmental Committee for the Safeguarding of Intangible Cultural Heritage. UNESCO. [dostęp 2011-05-24]. (ang.).
  4. UNESCO: Lists of intangible cultural heritage and Register of best safeguarding practices. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  5. Polski Komitet ds. UNESCO: Lista Reprezentatywna Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości: Wpisane w 2008 r.. [dostęp 2013-11-18].
  6. UNESCO ICH: Albanian folk iso-polyphony. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  7. UNESCO ICH: Carnival of Binche. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  8. a b UNESCO ICH: Processional giants and dragons in Belgium and France. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  9. UNESCO ICH: Bistritsa Babi, archaic polyphony, dances and rituals from the Shoplouk region. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  10. UNESCO ICH: Slovácko Verbuňk, recruit dances. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  11. UNESCO ICH: Kihnu cultural space. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  12. a b c UNESCO ICH: Baltic song and dance celebrations. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  13. UNESCO ICH: Mystery play of Elche. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  14. UNESCO ICH: Patum of Berga. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  15. UNESCO ICH: Cross-crafting and its symbolism. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  16. UNESCO ICH: Căluş ritual. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  17. UNESCO ICH: Cultural space and oral culture of the Semeiskie. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  18. UNESCO ICH: Olonkho, Yakut heroic epos. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  19. UNESCO ICH: Fujara and its music. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  20. UNESCO ICH: Opera dei Pupi, Sicilian puppet theatre. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  21. UNESCO ICH: Canto a tenore, Sardinian pastoral songs. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  22. UNESCO ICH: Duduk and its music. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  23. UNESCO ICH: Azerbaijani Mugham. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  24. UNESCO ICH: Baul songs. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  25. UNESCO ICH: Mask dance of the drums from Drametse. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  26. UNESCO ICH: Kun Qu opera. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  27. UNESCO ICH: Guqin and its music. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  28. UNESCO ICH: Uyghur Muqam of Xinjiang. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  29. a b UNESCO ICH: Urtiin Duu, traditional folk long song. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  30. UNESCO ICH: Hudhud chants of the Ifugao. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  31. UNESCO ICH: Darangen epic of the Maranao people of Lake Lanao. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  32. UNESCO ICH: Georgian polyphonic singing. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  33. UNESCO ICH: Kutiyattam, Sanskrit theatre. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  34. UNESCO ICH: Tradition of Vedic chanting. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  35. UNESCO ICH: Ramlila, the traditional performance of the Ramayana. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  36. UNESCO ICH: Wayang puppet theatre. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  37. UNESCO ICH: Indonesian Kris. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  38. UNESCO ICH: Nôgaku theatre. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  39. UNESCO ICH: Ningyo Johruri Bunraku puppet theatre. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  40. UNESCO ICH: Kabuki theatre. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  41. UNESCO ICH: Royal ballet of Cambodia. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  42. UNESCO ICH: Sbek Thom, Khmer shadow theatre. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  43. UNESCO ICH: Art of Akyns, Kyrgyz epic tellers. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  44. UNESCO ICH: Royal ancestral ritual in the Jongmyo shrine and its music. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  45. UNESCO ICH: Pansori epic chant. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  46. UNESCO ICH: Gangneung Danoje festival. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  47. UNESCO ICH: Mak Yong theatre. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  48. UNESCO ICH: Traditional music of the Morin Khuur. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  49. UNESCO ICH: Arts of the Meddah, public storytellers. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  50. UNESCO ICH: Mevlevi Sema ceremony. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  51. a b UNESCO ICH: Shashmaqom music. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  52. UNESCO ICH: Cultural space of Boysun District. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  53. UNESCO ICH: Nha Nhac, Vietnamese court music. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  54. UNESCO ICH: Space of gong culture. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  55. UNESCO ICH: Ahellil of Gourara. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  56. UNESCO ICH: Al-Sirah Al-Hilaliyyah epic. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  57. UNESCO ICH: Iraqi Maqam. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  58. UNESCO ICH: Song of Sana’a. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  59. UNESCO ICH: Cultural space of the Bedu in Petra and Wadi Rum. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  60. UNESCO ICH: Cultural space of Jemaa el-Fna Square. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  61. UNESCO ICH: Moussem of Tan-Tan. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  62. UNESCO ICH: Palestinian Hikaye. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  63. a b c UNESCO ICH: Oral heritage of Gelede. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  64. a b UNESCO ICH: Kankurang, Manding initiatory rite. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  65. UNESCO ICH: Cultural space of Sosso-Bala. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  66. UNESCO ICH: Woodcrafting knowledge of the Zafimaniry. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  67. UNESCO ICH: Vimbuza healing dance. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  68. a b c UNESCO ICH: Gule Wamkulu. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  69. UNESCO ICH: Cultural space of the Yaaral and Degal. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  70. UNESCO ICH: Chopi Timbila. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  71. UNESCO ICH: Ifa divination system. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  72. UNESCO ICH: Polyphonic singing of the Aka Pygmies of Central Africa. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  73. UNESCO ICH: Barkcloth making in Uganda. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  74. UNESCO ICH: Gbofe of Afounkaha, the music of the transverse trumps of the Tagbana community. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  75. UNESCO ICH: Makishi masquerade. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  76. UNESCO ICH: Mbende Jerusarema dance. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  77. a b c d UNESCO ICH: Language, dance and music of the Garifuna. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  78. UNESCO ICH: Carnival of Oruro. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  79. UNESCO ICH: Andean cosmovision of the Kallawaya. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  80. UNESCO ICH: Oral and graphic expressions of the Wajapi. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  81. UNESCO ICH: Samba de Roda of the Recôncavo of Bahia. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  82. a b UNESCO ICH: Oral heritage and cultural manifestations of the Zápara people. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  83. UNESCO ICH: Rabinal Achí dance drama tradition. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  84. UNESCO ICH: Maroon heritage of Moore Town. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  85. UNESCO ICH: Carnival of Barranquilla. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  86. UNESCO ICH: Cultural space of Palenque de San Basilio. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  87. UNESCO ICH: Oxherding and oxcart traditions in Costa Rica. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  88. UNESCO ICH: La Tumba Francesa. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  89. UNESCO ICH: Indigenous festivity dedicated to the dead. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  90. UNESCO ICH: Cultural space of the Brotherhood of the Holy Spirit of the Congos of Villa Mella. [dostęp 2013-11-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-21)]. (ang.).
  91. UNESCO ICH: Cocolo dance drama tradition. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  92. UNESCO ICH: Lakalaka, dances and sung speeches of Tonga. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  93. UNESCO ICH: Vanuatu sand drawings. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).