Aretha Franklin

Aretha Louise Franklin^[5] urodziła się w Memphis^[6] w Tennessee jako córka Barbary Vernice Franklin (z domu Siggers; 1917–1952), pianistki i wokalistki, i Clarence’a LaVaughna „C. L.” Franklina (z domu Walker; 1915–1984), baptystycznego kaznodziei i obrońcy praw człowieka z Shelby^[7]. Miała dwie siostry – Ermę i Carolyn oraz brata Cecila. W 1944, kiedy miała dwa lata wraz z rodziną przeprowadziła się do Buffalo^[8]. Przed jej piątymi urodzinami, w 1946 na stałe przeniosła się z rodzicami do Detroit, gdzie jej ojciec został pastorem w New Bethel Baptist Church. W 1948 małżeństwo jej rodziców ostatecznie rozpadło się^[8]. Miała 10 lat gdy jej matka zmarła na atak serca. Arethę wychowywała głównie babcia. Miała muzyczne pasje. Śpiewała w chórze kościelnym, w kościele, w którym jej ojciec był pastorem. Sama, ze słuchu, nauczyła się grać na fortepianie^[8]. W kościele prowadzonym przez jej ojca poznała wokalistki gospel takie jak Albertina Walker, Mahalia Jackson i Clara Ward^[8].

Mając 14 lat, zaczęła nagrywać piosenki w profesjonalnym studiu. W wieku 19 lat podpisała swój pierwszy kontrakt z wytwórnią CBS. Śpiewała głównie gospel, koncertowała na środkowym wschodzie USA. Szerszy rozgłos przyniosły jej piosenki jazzowe z elementami popu: „Operation Heartbreak”, „Won't Be Long”, „Rock-A-Bye Your Baby with a Dixie Melody” i „Runnin’ Out of Fools”^[7].

Sława przyszła wraz z nowym kontraktem z Atlantic Records. W latach 60. XX wieku wylansowała takie przeboje jak „Respect”, „I Never Loved a Man”, „Chain of Fools”, „Baby I Love You”, „I Say a Little Prayer”, „Think” i „The House That Jack Built”^[4]. Swym głębokim, ciepłym głosem i zdolnością interpretacji zwiększyła popularność gatunku soul. Śpiewała też w innych stylach, począwszy od tanecznego popu, gospel do wokalnego jazzu.

W 1967 zaczęto nazywać artystkę „Królową Soulu”. Za singiel „Respect” otrzymała dwie nagrody Grammy^[4], jej nazwisko znalazło się na szczycie „Billboardu”^[4]. W styczniu 1987 nagrała singiel „I Knew You Were Waiting (For Me)” w duecie z George’em Michaelem^[9], za który otrzymała Grammy.

3 stycznia 1987 została wprowadzona do Rock and Roll Hall of Fame^[3][9], a jej piosenka „Respect” znalazła się na piątym miejscu na liście 500 utworów wszech czasów wg magazynu „Rolling Stone”. Zajęła pierwsze miejsce w zestawieniu 100 najlepszych wokalistów wszech czasów wg pisma „Rolling Stone”. W całej karierze zgarnęła w sumie 18 nagród Grammy^[7].

Wystąpiła w kilku filmach, w tym w komedii muzycznej Johna Landisa The Blues Brothers (1980) jako pani Murphy u boku Johna Belushi i Dana Aykroyda, a także jej sequelu Blues Brothers 2000 (2000)^[9].

W 2005 została odznaczona przez ówczesnego prezydenta USA George’a W. Busha Prezydenckim Medalem Wolności, najwyższym cywilnym odznaczeniem Stanów Zjednoczonych^[10]. W styczniu 2009 zaśpiewała na inauguracji pierwszego w historii USA czarnoskórego prezydenta Baracka Obamy^[10]. W przeszłości występowała też na inauguracjach dwóch innych amerykańskich prezydentów – Jimmy’ego Cartera i Billa Clintona^[11].

Po raz ostatni zaśpiewała w listopadzie 2017 w Nowym Jorku na gali fundacji Eltona Johna, wspierającej walkę z AIDS^[12].

W 2010 zdiagnozowano u niej raka. Zespół lekarzy orzekł, że jest to rak nieoperacyjny^[10].

Zmarła 16 sierpnia 2018 w wieku 76 lat po ciężkiej chorobie w swoim domu w Detroit^[13] na raka trzustki^[2]. W dniach 28-29 sierpnia fani mogli pożegnać artystkę w Muzeum Historii Afroamerykanów Charlesa H. Wrighta w Detroit, gdzie wystawiono trumnę z ciałem Franklin^[14][15]. Prywatna ceremonia pogrzebowa odbyła się 31 sierpnia 2018 w Greater Grace Temple i była transmitowana w telewizji. Królowa soulu spoczęła na cmentarzu Woodlawn w Detroit^[15].

• Aretha Franklin w bazie IMDb (ang.)
• Aretha Franklin w bazie Notable Names Database (ang.)
• Aretha Franklin w bazie Filmweb
• Aretha Franklin w bazie Discogs.com (ang.)