Gieorgij Malenkow

radziecki działacz państwowy, premier ZSRR

Gieorgij Maksimilianowicz Malenkow, ros. Георгий Максимилианович Маленков (ur. 26 grudnia 1901?/8 stycznia 1902 w Orenburgu, zm. 14 stycznia 1988 w Moskwie) – rosyjski polityk komunistyczny, działacz państwowy ZSRR, wysoki funkcjonariusz WKP(b)/KPZR. Jeden z najbliższych współpracowników Józefa Stalina, a po jego śmierci przez niespełna dwa lata (1953–1955) premier ZSRR i faktyczny przywódca tego państwa.

Gieorgij Malenkow
Георгий Маленков
Ilustracja
Gieorgij Malenkow (1954)
Data i miejsce urodzenia

8 stycznia 1902
Orenburg, gubernia orenburska, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

14 stycznia 1988
Moskwa, RFSRR, ZSRR

Sekretarz generalny KC KPZR
Okres

od 5 marca 1953
do 7 września 1953

Poprzednik

Józef Stalin

Następca

Nikita Chruszczow

Przewodniczący Rady Ministrów ZSRR
Okres

od 5 marca 1953
do 8 lutego 1955

Przynależność polityczna

Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego

Poprzednik

Józef Stalin

Następca

Nikołaj Bułganin

Minister elektrowni ZSRR
Okres

od 9 lutego 1955
do 29 czerwca 1957

Przynależność polityczna

Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego

Poprzednik

Aleksiej Pawlenko

Następca

Aleksiej Pawlenko

Wiceprzewodniczący Rady Ministrów ZSRR
Okres

od 2 sierpnia 1946
do 5 marca 1953

Przynależność polityczna

Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików) / Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego

Odznaczenia
Złota Gwiazda Bohatera Pracy Socjalistycznej
Order Lenina Order Lenina Order Lenina

Życiorys

edytuj

W 1919 wstąpił do Armii Czerwonej, w rok później do Rosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików). W czasie służby wojskowej był komisarzem politycznym (politrukiem). Następnie studiował w Moskwie. Później był pracownikiem technicznym aparatu partyjnego, od 1927 sekretarzem technicznym Biura Politycznego KC WKP(b). Po XVII zjeździe WKP(b) w lutym 1934 został zastępcą kierownika wydziału kierowniczych organów partyjnych KC WKP(b), od marca 1935 kierownikiem wydziału był Nikołaj Jeżow. W lutym 1936 Malenkow zastąpił Jeżowa na funkcji kierownika wydziału, aktywnie uczestnicząc w przygotowaniu i przeprowadzeniu wielkiej czystki – m.in. osobiście uczestniczył w przesłuchaniach aresztowanych działaczy partyjnych. Wydziałem kierował przez cały okres wielkiego terroru - do roku 1939.

Na XVIII zjeździe WKP(b) w marcu 1939 Malenkow został członkiem KC, sekretarzem KC WKP(b) i kierownikiem wydziału kadr KC (do wiosny 1946). W czasie wojny wszedł w skład Państwowego Komitetu Obrony, był wysyłany często na krytyczne odcinki frontu; kierował też produkcją samolotów. 30 września 1943 otrzymał Medal Sierp i Młot i tytuł Bohatera Pracy Socjalistycznej wraz z Orderem Lenina (w 1945 i 1952 ponownie odznaczono go Orderami Lenina). Od 1944 wicepremier ZSRR, od 1946 członek Biura Politycznego KC WKP(b). Mimo przejściowej niełaski stał się drugą osobą w państwie. W 1949 organizował tzw. sprawę leningradzką, a następnie sprawę „Żydowskiego Komitetu Antyfaszystowskiego”[1]. W 1952 przewodniczył XIX Zjazdowi WKP(b) i wygłosił na nim referat sprawozdawczy (zgodnie z jego konwencją, Stalin wyłącznie przysłuchiwał się obradom, składającym się głównie z pochwał jego osoby i polityki).

Po śmierci Józefa Stalina w marcu 1953, Malenkow zastąpił go na stanowisku premiera ZSRR[2]. Przez kolejne kilka dni po 5 marca, tj. do czasu wyboru nowego kierownictwa, jako drugi po Stalinie w hierarchii partyjnej, pełnił też obowiązki generalnego sekretarza partii komunistycznej. Z funkcji sekretarza zrezygnował 14 marca po oskarżeniach o próbę zbytniej konsolidacji władzy[3]. Nie ulegało wątpliwości, że w nowej sytuacji politycznej, pełniąc również funkcję sekretarza KC KPZR (jednego z pięciu równoprawnych – przewodniczący im Nikita Chruszczow początkowo miał uprawnienia wyłącznie w zakresie koordynacji ich pracy), jest faktycznym przywódcą państwa, ale jego wpływy polityczne systematycznie malały na rzecz Chruszczowa, zwłaszcza po aresztowaniu i straceniu Ławrientija Berii, do czego sam się przyczynił zawiązując sojusz z Chruszczowem[4].

8 lutego 1955 został zmuszony do złożenia samokrytyki, a plenum KC zwolniło go z funkcji premiera i przesunęło na funkcję wicepremiera i ministra energetyki. Na stanowisku szefa rządu zastąpił go marszałek Nikołaj Bułganin. Prawdziwym przywódcą państwa został Chruszczow, który objął stanowisko I sekretarza KC[5].

Stosunki między nowym przywódcą a starymi współpracownikami Stalina nie układały się i wreszcie w 1957 „antypartyjna grupa”, w skład której wchodzili Malenkow, Wiaczesław Mołotow, Łazar Kaganowicz, Dmitrij Szepiłow, Nikołaj Bułganin i Klimient Woroszyłow podjęła nieudaną próbę obalenia Chruszczowa. Kariera polityczna Malenkowa dobiegła końca, od 1957 pracował jako dyrektor elektrowni, a w 1961 został zwolniony na emeryturę i wydalony z partii. Nie odebrano jednak jego przywilejów: bezpłatnej daczy i zaopatrzenia[6]. Pochowany na Cmentarzu Kuncewskim w Moskwie[7].

Przypisy

edytuj
  1. Taubman 2003, s. 263–64.
  2. Tompson 1995, s. 114.
  3. Taubman 2003, s. 245.
  4. Tompson 1995, s. 121.
  5. Fursenko 2006, s. 15–17.
  6. Tompson 1995, s. 141, 176–83.
  7. Московский некрополь. МАЛЕНКОВ Георгий Максимилианович (1902 – 1988)

Bibliografia, linki

edytuj