Henri Coandă

rumuński konstruktor lotniczy, pionier lotnictwa

Henri Marie Jean Gustave Coandă (ur. 7 czerwca 1886 w Bukareszcie, zm. 25 listopada 1972 tamże) – rumuński inżynier i konstruktor lotniczy. Coandă był jednym z pionierów lotnictwa, odkrywcą efektu przylegania płynu (ciecz lub gaz) do powierzchni (tzw. efekt Coandy), wymienia się go również jako konstruktora pierwszego samolotu odrzutowego.

Henri Coandă
Henri Marie Jean Gustave Coandă
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

7 czerwca 1886
Bukareszt

Data i miejsce śmierci

25 listopada 1972
Bukareszt

Zawód, zajęcie

konstruktor lotniczy

Alma Mater

Uniwersytet Techniczny w Berlinie

Henri Coandă i jego samolot na znaczku wydanym z okazji 100-lecia konstrukcji

Życiorys

edytuj

Urodził się jako syn generała Constantina Coandy i Aidy Danet w Bukareszcie. Po trzech latach szkoły średniej w Bukareszcie (Liceul Sf. Sava), kontynuował naukę w liceum wojskowym w Jassach, które ukończył w 1903 roku ze stopniem sierżanta[1]. Naukę kontynuował w Bukareszcie w akademii wojskowej (Școala de ofițeri de artilerie, geniu și marină)[1], w Niemczech, w Wyższej Szkole Technicznej w Charlottenburgu, gdzie w 1907 otrzymał stopień podporucznika artylerii, i przez rok w Belgii. W 1908 roku powrócił do Rumunii, lecz w 1909 roku podjął studia we Francji na nowo powstałej Wyższej Szkole Inżynierów Lotniczych (École Nationale Superieure d’Ingenieurs en Construction Aeronautique) w Paryżu, którą ukończył w 1912 roku[2].

W 1910 roku skonstruował samolot znany jako "Coandă 1910", który zademonstrował publicznie na 2. Międzynarodowym Salonie Lotniczym w Paryżu[2]. Miał być to pierwszy samolot odrzutowy, napędzany energią gazów wylotowych i rozbić się po starcie na skutek utraty kontroli podczas swojego pierwszego lotu 16 grudnia 1910 roku[2]. Istnieją wątpliwości, czy Coandă do swego samolotu, który w miejsce śmigła miał turbinę[3], rzeczywiście przewidywał wtrysk paliwa (płomień wylotowy ogarniał by pilota i kadłub[4], zbudowany z drewna[3]), oraz czy samolot ten kiedykolwiek latał[4].

Przy okazji eksperymentów ze swoim samolotem odkrył nowy efekt aerodynamiczny nazwany później efektem Coandy, który opatentował w 1934[2]. Na jego podstawie zaprojektował m.in. efektywną pompę powietrzną[5].

W latach 1911–1914 pracował jako dyrektor techniczny zakładów lotniczych Bristol Aeroplane Company w Wielkiej Brytanii, gdzie zaprojektował kilka samolotów Bristol-Coandă[2]. W 1914 roku powrócił do Francji, gdzie został wcielony do 22 pułku artylerii podczas I wojny światowej; od 1916 służył w lotnictwie, w jednostkach współpracy z artylerią, równocześnie konstruując samoloty[2]. W tym okresie zaprojektował samolot rozpoznawczy, sanie z napędem odrzutowym i aerodynamiczny pociąg[1].

W latach 1918–1923 przebywał w Rumunii; po ponownym przyjeździe do Francji, w latach 1923-28 wraz z Louisem Blériot opracował system budowy prefabrykowanych domków jednorodzinnych; w 1928 zaprojektował też wielki dom mieszkalny dla 3500 osób o konstrukcji odpornej na trzęsienia ziemi[2]. W czasie II wojny światowej przebywał we Francji. W 1942 otrzymał od Niemców zamówienie na opracowanie napędu do sań motorowych i wykonał badania nad kierowaniem ciągu z wykorzystaniem efektu swojego imienia. Projekt został ostatecznie wstrzymany po roku[5]. Po wojnie pracował m.in. nad urządzeniami odsalającymi wodę morską i podgrzewaczami wykorzystującymi energię słoneczną[6].

W 1969 roku powrócił do Rumunii i osiadł w Bukareszcie, gdzie podjął pracę jako dyrektor instytutu naukowego INCREST[1]. W 1970 mianowany członkiem Akademii Nauk Rumunii. Coandă zmarł w Bukareszcie 25 listopada 1972 roku. Jego dom przekształcono w muzeum akademii nauk[2].

Upamiętnia go m.in.:

Przypisy

edytuj
  1. a b c d Coandă, Henri. W: Ecaterina Țarălungă: Enciclopedia identității românești. București: Editura Litera, 2011, s. 195-196. ISBN 978-606-600-246-2. (rum.).
  2. a b c d e f g h Tadeusz Malinowski: Lotnicy świata. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1985, s. 67-69. ISBN 83-206-0495-8.
  3. a b Oiseau. Impressions of the Paris Show. „Flight”. 2 (96), s. 880-883, 1910-10-29. (ang.). 
  4. a b Charles H. Gibbs-Smith. Coanda's 1910 Jet Experiments. „Flight”. 78, s. 2692, 1960-10-14. (ang.). 
  5. a b Augmented Flow. „Flight”. 50, s. 174, 1946-08-25. (ang.). 
  6. Dr Henri Coanda. „Flight”. 103 (3332), s. 76, 1973-01-18. (ang.). 
  7. Aeroportul Internaţional Henri Coandă Bucureşti – Istoric. bucharestairports.ro. [dostęp 2024-01-15]. (rum.).
  8. Carlo Kuit, Paul Kievitt. Boboc the cradle of Romanian Air Force aviation. „Global Military”. 1 (4), s. 24-26, 2016-07. (ang.).