Henrik Dam

duński biochemik i fizjolog, noblista

Carl Peter Henrik Dam (ur. 21 lutego 1895 w Kopenhadze, zm. 17 kwietnia 1976[1] tamże) – duński biochemik i fizjolog, laureat nagrody Nobla w dziedzinie medycyny za odkrycie witaminy K.

Henrik Dam
Ilustracja
Państwo działania

Dania, Stany Zjednoczone

Data i miejsce urodzenia

21 lutego 1895
Kopenhaga

Data i miejsce śmierci

17 kwietnia 1976
Kopenhaga

profesor
Specjalność: biochemia, fizjologia
Alma Mater

Instytut Politechniczny w Kopenhadze

Uczelnia

Królewski Uniwersytet Weterynaryjny i Rolniczy,
Uniwersytet Kopenhaski,
Uniwersytet w Grazu,
University of Rochester,
Instytut Badań Medycznych Rockefellera

Nagrody

Nagroda Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny

Życiorys

edytuj

Był synem kopenhaskiego aptekarza Emila Dama i jego żony Emilie (z domu Peterson), nauczycielki. W 1920 roku ukończył studia chemiczne na Instytucie Politechnicznym w Kopenhadze (obecnie Duński Uniwersytet Techniczny), po czym rozpoczął pracę na stanowisku asystenta na Królewskim Uniwersytecie Weterynaryjnym i Rolniczym (Kongelige Veterinær- og Landbohøjskole). Od 1923 roku pracował jako wykładowca biochemii w Laboratorium Fizjologicznym Uniwersytetu Kopenhaskiego[2].

W 1925 roku przebywał na Uniwersytecie w Grazu, gdzie studiował mikroanalizę u Fritza Pregla. W 1928 roku został adiunktem, a w 1929 profesorem nadzwyczajnym w Instytucie Biochemii Uniwersytetu Kopenhaskiego. W 1934 roku uzyskał, na podstawie rozprawy zatytułowanej "Niektóre badania nad znaczeniem biologicznym steroli" Nogle Undersøgelser over Sterinernes Biologiske Betydning, uzyskał stopień doktora biochemii[2].

Prowadził badania dotyczące metabolizmu steroli, współpracując z Rudolphem Schoenheimerem na Uniwersytecie Albrechta i Ludwika we Fryburgu (w latach 1932-1933) oraz Paulem Karrerem w Zurychu[2].

Prowadząc badania nad metabolizmem steroli u kurczaków, Dam zaobserwował występowanie u nich choroby objawiającej się zwiększoną tendencją do krwawień oraz wydłużonym czasem krzepnięcia krwi. Powiązał występowanie tej choroby z niedoborem jednej z witamin, którą nazwał witaminą K (od koagulacja). Dam i jego współpracownicy stwierdzili, że witamina ta jest rozpuszczalna w tłuszczach oraz występuje w zielonych liściach. W 1939 Dam (a także, niezależnie od niego, Edward Adelbert Doisy) wyizolował witaminę K z lucerny[3].

W 1940 roku Dam opuścił wyjechał do Kanady i Stanów Zjednoczonych, aby wygłosić serię wykładów. Po ataku Niemiec na Danię w kwietniu 1940 roku, zdecydował się pozostać w USA. Pracował na University of Rochester (w latach 1942–1945) oraz Instytucie Badań Medycznych Rockefellera. W 1946 roku, po zakończeniu II wojny światowej, powrócił do Danii i kontynuował pracę na Instytucie Politechnicznym. Prowadził badania nad witaminą K, witaminą E, tłuszczami i cholesterolem, a także, w późniejszym okresie, aspektów żywieniowych przy tworzeniu się kamienia żółciowego[2].

W 1943 wspólnie z Amerykaninem Edwardem Doisy otrzymał nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny za odkrycie witaminy K i jej roli w ludzkiej fizjologii.

Przypisy

edytuj
  1. Henrik Dam. nobelprize.org. [dostęp 2010-02-08]. (ang.).
  2. a b c d Henrik Carl Peter Dam. Biographical. [w:] nobelprize.org [on-line]. [dostęp 2018-08-24]. (ang.).
  3. Henrik Dam, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2018-08-24] (ang.).