John Houseman

amerykański aktor

Jacques Haussmann (ur. 22 września 1902 w Bukareszcie, zm. 31 października 1988 w Malibu) − amerykański aktor charakterystyczny, producent filmowy i scenarzysta, laureat Oscara za rolę drugoplanową profesora Charlesa W. Kingsfielda w komediodramacie Jamesa Bridgesa W pogoni za papierkiem (1973).

John Houseman
Ilustracja
John Houseman (1980)
Imię i nazwisko

Jacques Haussmann

Data i miejsce urodzenia

22 września 1902
Bukareszt

Data i miejsce śmierci

31 października 1988
Malibu

Zawód

aktor, producent filmowy

Współmałżonek

Zita Johann
(1929–1933; rozwód)
Joan Courtney
(1952-1988; jego śmierć)

Lata aktywności

1930–1988

Życiorys

edytuj

Wczesne lata

edytuj

Urodził się w Bukareszcie w Królestwie Rumunii jako syn May (z domu Davies), guwernantki, i Georgesa Haussmanna, który prowadził biznes zbożowy[1]. Jego matka była Brytyjką, pochodziła z rodziny chrześcijańskiej pochodzenia walijskiego i irlandzkiego[2]. Jego ojciec był Żydem urodzonym w Alzacji[3]. Kształcił się w Anglii w Clifton College w Bristolu i pracował w handlu zbożem w Londynie, zanim wyemigrował do Stanów Zjednoczonych w 1925, gdzie przyjął pseudonim sceniczny John Houseman. Houseman pracował jako spekulant na międzynarodowych rynkach zbożowych, zwracając się do teatru dopiero po krachu na giełdzie w 1929. Stał się obywatelem Stanów Zjednoczonych w 1943[4].

Kariera

edytuj

Na Broadwayu był współautorem komedii Trzy i jeden (1933)[5] z Brianem Donlevyem i I bądź moją miłością (1934). Kompozytor Virgil Thomson zwerbował go do wyreżyserowania Czterech świętych w trzech aktach (1934), we współpracy Thomsona z Gertrude Stein. Później wyreżyserował Panią z morza (1934) i Kuźnię doliny (1934)[5]. W 1934 był producentem przedstawienia według dramatu Archibalda MacLeisha Panika. W 1937 wspólnie z Orsonem Wellesem założył Mercury Theatre, w którym produkował i reżyserował programy radiowe i prezentacje sceniczne[6]. Jednocześnie był nauczycielem w Vassar College[7]. W 1936 Houseman zatrudnił Wellesa i wyznaczył go jako reżysera Makbeta dla Federal Theatre Project, kontrowersyjnej produkcji, która stała się znana jako Voodoo Makbet[8], ponieważ jej akcja toczyła się na haitańskim dworze króla Henriego Christophe’a. W 1954 rozpoczął pracę przy produkcjach off-Broadwayowskch − jako reżyser sztuki Williama Shakespeare’a Koriolan[9].

Wyprodukował nigdy nieukończony pierwszy film Orsona Wellesa, komedię Too Much Johnson (1938)[10] z Josephem Cottenem. Jako producent dramatu historycznego Josepha L. Mankiewicza Juliusz Cezar (1953) zdobył nominację do Oscara za najlepszy film[11].

W latach 1968−1976 pełnił funkcję dyrektora wydziału teatralnego w Juilliard School, którego absolwentami byli: Kevin Kline, Patti LuPone, William Hurt, Christopher Reeve, Mandy Patinkin i Robin Williams[12].

Za rolę sumiennego profesora prawa Charlesa W. Kingsfielda w serialu CBS W pogoni za papierkiem (The Paper Chase, 1978−1986) był nominowany w 1979 i 1980 do Złotego Globu dla najlepszego aktora w serialu dramatycznym[11]. Kreacja Aarona Jastrowa w miniserialu Wichry wojny (1983) przyniosła mu nominację do Złotego Globu dla najlepszego aktora drugoplanowego w serialu, miniserialu lub filmie telewizyjnym[11].

Życie prywatne

edytuj

5 października 1929 zawarł związek małżeński z Zitą Johann[13]. 13 września 1933 rozwiedli się[13]. 11 listopada 1952 ożenił się z Joan Courtney, z którą miał dwóch synów − Johna i Charlesa[13].

Śmierć

edytuj

Zmarł 31 października 1988 w swoim domu w Malibu w Kalifornii na raka kręgosłupa w wieku 86 lat[14]. Został poddany kremacji, a jego prochy zostały rozrzucone na morzu[14].

W kulturze popularnej

edytuj

W komediodramacie Tima Robbinsa Cradle Will Rock (1999) w postać Housemana wcielił się Cary Elwes[15]. Aktor Eddie Marsan zagrał rolę Housemana w dramacie Richarda Linklatera Ja i Orson Welles (Me & Orson Welles, 2008)[16]. Housemana grał także aktor Jonathan Rigby w dramacie dźwiękowym Doctor WhoInvaders from Mars (2002), którego akcja toczy się wokół transmisji z wojny światów[17]. Aktor Sam Troughton zagrał Housemana w dramacie biograficznym Davida Finchera Mank (2020)[18][19].

Filmografia

edytuj
Obsada aktorska

Seriale

edytuj
Producent

Nagrody

edytuj
Rok Nagroda Kategoria Film
1974 Złoty Glob Najlepszy aktor drugoplanowy[11] W pogoni za papierkiem (1973)
Nagroda Akademii Filmowej Najlepszy aktor drugoplanowy[11]
National Board of Review Najlepszy aktor drugoplanowy[11]

Przypisy

edytuj
  1. Genealogy: John Houseman (Haussmann; 1902–1988). Geni, 2022-06-27. [dostęp 2023-08-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-08-01)]. (ang.).
  2. Brad Darrach: John Houseman. „People”, 1983-01-17. [dostęp 2023-08-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-08-01)]. (ang.).
  3. Frank Northen Magill: Survey of Contemporary Literature. Salem Pr. Inc., 1977, s. 6535. ISBN 0-89356-050-2.
  4. Marilyn Berger: John Houseman, Actor and Producer, 86, Dies. „The New York Times”, 1988-11-01. [dostęp 2023-08-01]. (ang.).
  5. a b John Houseman. Internet Broadway Database. [dostęp 2023-08-01]. (ang.).
  6. John Houseman Biography (1902–1988). Film Reference. [dostęp 2023-08-01].
  7. Prominent Faculty: John Houseman. Vassar Encyclopedia. [dostęp 2023-08-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-08-01)]. (ang.).
  8. John Houseman. Rotten Tomatoes. [dostęp 2023-08-01]. (ang.).
  9. John Houseman. Internet Off-Broadway Database. [dostęp 2023-08-01]. (ang.).
  10. John Houseman Biography. AllMovie. [dostęp 2023-08-01]. (ang.).
  11. a b c d e f John Houseman Awards. AllMovie. [dostęp 2023-08-01]. (ang.).
  12. Andrea Olmstead: Juilliard: A History. University of Illinois Press, 2002, s. 232. ISBN 978-0-252-07106-5.
  13. a b c John Houseman − Writer. Film Reference. [dostęp 2023-08-01].
  14. a b William Bjornstad: John Houseman (1902–1988). Find a Grave. [dostęp 2023-08-01].
  15. Cradle Will Rock. Rotten Tomatoes. [dostęp 2023-08-01]. (ang.).
  16. Me and Orson Welles movie review (2009). Roger Ebert. [dostęp 2023-08-01]. (ang.).
  17. 28. Invaders from Mars reviews - Doctor Who. The Time Scales. [dostęp 2023-08-01]. (ang.).
  18. Mank (2020). Rotten Tomatoes. [dostęp 2023-08-01]. (ang.).
  19. Mank. History vs. Hollywood. [dostęp 2023-08-01]. (ang.).

Linki zewnętrzne

edytuj