Koartykulacjawymawianie (artykulacja) głosek w ciągu fonicznym; występowanie w artykulacji jakiejś głoski ruchów lub układów narządów mowy właściwych głosce lub głoskom sąsiednim[1].

Na przykład w sąsiedztwie głoski u inne głoski uzyskują zaokrąglenie wargowe. Dzieje się tak dlatego, że nie wymawiamy głosek wyabstrahowanych, lecz cały ich ciąg. W mowie ludzkiej widoczne są tendencje do ujednolicania wymowy, w wyniku tego procesu np. głoski dźwięczne i bezdźwięczne w swojej bezpośredniej obecności nie zachowują swych pierwotnych właściwości[2].

Koartykulacja obejmuje przede wszystkim[1]:

  • antycypację (upodobnienie wsteczne) – wcześniejsze przygotowanie narządów mowy do wymówienia kolejnej głoski;
  • perseweracja (upodobnienie postępowe) – dłuższe utrzymywanie pozycji narządów mowy właściwych głosce poprzedniej;
  • upodobnienia wewnątrz- i międzywyrazowe
  • redukcję

Przykłady

  • wtorek, wym. ftorek
  • liczba, wym lidżba
  • urok życia, wym. urog życia

Procesy koartykulacyjne

edytuj
  • labializacja – zaokrąglenie warg w obecności niektórych głosek (np. u, o), rodzaj upodobnienia[3]
  • palatalizacja – zmiękczanie głoski, wymowa głoski z dodatkową artykulacją środkowopodniebienną lub twardopodniebienną[4]
  • welaryzacja – utworzenie podczas artykulacji dodatkowego zwężania poprzez wzniesienie tyłu języka w kierunku podniebienia miękkiego (por. wymowa wyrazów panga, dżungla); należy do upodobnień ze względu na miejsce artykulacji[5]

Przypisy

edytuj

Bibliografia

edytuj