Marek Belka

polski polityk i ekonomista, premier i Prezes Narodowego Banku Polskiego

Marek Marian Belka (ur. 9 stycznia 1952 w Łodzi) – polski ekonomista i polityk, profesor nauk ekonomicznych, nauczyciel akademicki i urzędnik w międzynarodowych instytucjach finansowych. Prezes Rady Ministrów w latach 2004–2005.

Marek Belka
Ilustracja
Marek Belka (2010)
Pełne imię i nazwisko

Marek Marian Belka

Data i miejsce urodzenia

9 stycznia 1952
Łódź

Prezes Narodowego Banku Polskiego
Okres

od 11 czerwca 2010
do 20 czerwca 2016[1]

Poprzednik

Piotr Wiesiołek (p.o.)[a]

Następca

Adam Glapiński

Prezes Rady Ministrów
Okres

od 2 maja 2004
do 31 października 2005

Przynależność polityczna

Sojusz Lewicy Demokratycznej

Poprzednik

Leszek Miller

Następca

Kazimierz Marcinkiewicz

Minister sportu
Okres

od 1 września 2005
do 31 października 2005

Przynależność polityczna

Sojusz Lewicy Demokratycznej

Następca

Tomasz Lipiec

Przewodniczący Komitetu Integracji Europejskiej
Okres

od 2 maja 2004
do 31 października 2005

Przynależność polityczna

Sojusz Lewicy Demokratycznej

Poprzednik

Leszek Miller

Następca

Stefan Meller

Wiceprezes Rady Ministrów, minister finansów
Okres

od 19 października 2001
do 6 lipca 2002

Przynależność polityczna

Sojusz Lewicy Demokratycznej

Poprzednik

Halina Wasilewska-Trenkner[b]

Następca

Grzegorz Kołodko

Wiceprezes Rady Ministrów, minister finansów
Okres

od 4 lutego 1997
do 31 października 1997

Poprzednik

Grzegorz Kołodko

Następca

Leszek Balcerowicz

Odznaczenia
Odznaka Honorowa „Bene Merito” Krzyż Oficerski Orderu Wielkiego Księcia Giedymina (Litwa) Komandor Orderu Zasługi (Rumunia) Wielki Oficer I Klasy Odznaki Honorowej za Zasługi
Marek Belka podczas konferencji po posiedzeniu Rady Polityki Pieniężnej (2013)
Marek Belka ze swoim poprzednikiem na stanowisku premiera, Leszkiem Millerem

Wiceprezes Rady Ministrów i minister finansów w 1997 w rządzie Włodzimierza Cimoszewicza oraz w latach 2001–2002 w rządzie Leszka Millera. W latach 2004–2005 przewodniczący Komitetu Integracji Europejskiej, w 2005 minister sportu w swoim drugim rządzie, w latach 2010–2016 prezes Narodowego Banku Polskiego, poseł do Parlamentu Europejskiego IX kadencji (2019–2024).

Życiorys

edytuj

Wykształcenie i działalność naukowa

edytuj

Syn Władysława i Heleny[2]; pochodzi z rodziny inżynierów[3]. Edukację szkolną rozpoczął bezpośrednio od drugiej klasy szkoły podstawowej. Ukończył IV Liceum Ogólnokształcące im. Emilii Sczanieckiej w Łodzi, gdzie zdał maturę w wieku 16 lat[4]. W 1972 ukończył studia ekonomiczne na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego. W 1973 podjął pracę w Katedrze Ekonomii na tej uczelni początkowo na stanowisku asystenta[3]. W 1978 uzyskał stopień naukowy doktora, natomiast w 1986 habilitował się. W 1994 otrzymał tytuł profesora nauk ekonomicznych.

W latach 1978–1979 i 1985–1986 odbywał długoterminowe staże w Uniwersytecie Columbia i University of Chicago, zaś w 1990 przebywał na krótkim stażu w London School of Economics. Od 1986 był również zawodowo związany z Instytutem Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk. W latach 1993–1997 pełnił funkcję dyrektora tej jednostki. Podejmował współpracę z prywatnymi uczelniami, m.in. z Wyższą Szkołą Humanistyczno-Ekonomiczną w Łodzi.

Opublikował ponad 100 prac naukowych, poświęconych głównie teorii pieniądza oraz polityce antyinflacyjnej w krajach rozwijających się. Specjalizuje się w zakresie ekonomii stosowanej oraz współczesnej myśli ekonomicznej. W latach 2011–2015 członek Komitetu Nauk Ekonomicznych PAN[5].

Wśród wypromowanych przez Marka Belkę doktorów znaleźli się m.in. Jerzy Pruski (1990), Jarosław Neneman (1997) i Piotr Krajewski (2005)[6].

Działalność publiczna

edytuj

Działalność do 1997

edytuj

Działał w Zrzeszeniu Studentów Polskich oraz Związku Socjalistycznej Młodzieży Polskiej[7]. Od 1973 był członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej[8][9][3]. W latach 80. był I sekretarzem POP PZPR na Uniwersytecie Łódzkim[3][10].

W 1990 został doradcą i konsultantem w Ministerstwie Finansów, a następnie Ministerstwie Przekształceń Własnościowych i Centralnym Urzędzie Planowania. W 1996 objął stanowisko konsultanta Banku Światowego. Równolegle, w latach 1994–1996, był wiceprzewodniczącym Rady Strategii Społeczno-Gospodarczej przy Radzie Ministrów, a następnie doradcą ekonomicznym prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego.

Działalność w latach 1997–2004

edytuj

W lutym 1997 został powołany na funkcje wicepremiera oraz ministra finansów w rządzie Włodzimierza Cimoszewicza, zastępując w nim Grzegorza Kołodkę. Stanowiska te zajmował do października 1997, kiedy ustąpił z urzędu razem z całym rządem po przegranych przez Sojusz Lewicy Demokratycznej wyborach parlamentarnych. Wstąpił do Sojuszu Lewicy Demokratycznej w 1999 i pozostawał członkiem tej partii do 2005.

W październiku 2001 został ponownie wicepremierem i ministrem finansów, tym razem w rządzie Leszka Millera. W okresie swojego urzędowania wprowadził podatek od dochodów kapitałowych, nazwany później „podatkiem Belki”. Jeszcze w trakcie kampanii wyborczej zapowiadał ograniczenia wydatków socjalnych. Zarzucano mu później, iż tymi wypowiedziami przyczynił się do słabszego wyniku koalicji Sojusz Lewicy Demokratycznej – Unia Pracy w wyborach parlamentarnych. Z rządu odszedł 6 lipca 2002.

Od czerwca do października 2003 pełnił funkcję szefa koalicyjnej Rady Koordynacji Międzynarodowej w Iraku. Od listopada 2003 do kwietnia 2004 był dyrektorem ds. polityki gospodarczej w Tymczasowych Władzach Koalicyjnych w Iraku, odpowiedzialnym za reformę walutową, stworzenie nowego systemu bankowego i nadzór nad gospodarką.

Prezes Rady Ministrów

edytuj

W kwietniu 2004 został zgłoszony jako prezydencki kandydat na następcę premiera Leszka Millera. 2 maja 2004 Aleksander Kwaśniewski powołał go na prezesa Rady Ministrów oraz przewodniczącego Komitetu Integracji Europejskiej i dokonał zaprzysiężenia jego pierwszego gabinetu. Marek Belka wygłosił exposé w dniu 14 maja, nie uzyskał jednak w Sejmie wotum zaufania[11].

W drugim kroku powoływania premiera nie został przez Sejm zgłoszony żaden kandydat. 11 czerwca 2004 prezydent po raz drugi desygnował i powołał Marka Belkę na ten urząd. 24 czerwca stosunkiem głosów 236:216 Sejm udzielił rządowi wotum zaufania[12]. 15 października 2004 Sejm ponownie przegłosował wotum zaufania dla jego drugiego rządu (stosunkiem głosów 234 do 218)[13]. 25 kwietnia 2005, w wyniku dymisji ministra środowiska Jerzego Swatonia, Marek Belka przejął obowiązki ministra środowiska. 6 maja 2005 wraz z gabinetem podał się do dymisji, po nieprzegłosowaniu w Sejmie uchwały o skróceniu kadencji, jednak prezydent Aleksander Kwaśniewski dymisji nie przyjął. 1 września 2005 Marek Belka został również ministrem sportu po wydzieleniu tego resortu z Ministerstwa Edukacji Narodowej.

Wiosną 2005 zadeklarował gotowość poparcia Partii Demokratycznej – demokraci.pl oraz uczestniczył w kilku jej spotkaniach. W sierpniu poparł kandydaturę Henryki Bochniarz w wyborach prezydenckich. W wyborach parlamentarnych bez powodzenia kandydował do Sejmu z pierwszego miejsca na liście Partii Demokratycznej w okręgu łódzkim (otrzymał 12 774 głosy, tj. 4,34% głosów w okręgu)[14], nie będąc członkiem tego ugrupowania.

19 października na pierwszym posiedzeniu Sejmu V kadencji złożył dymisję. Pełnił obowiązki premiera do czasu powołania nowej Rady Ministrów 31 października 2005.

Działalność od 2005

edytuj

27 grudnia 2005 został mianowany na stanowisko sekretarza wykonawczego Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych, obowiązki na tym stanowisku objął z początkiem 2006. Następnie, w styczniu 2009, został dyrektorem Departamentu Europejskiego Międzynarodowego Funduszu Walutowego[15].

27 maja 2010 tymczasowo wykonujący obowiązki prezydenta RP Bronisław Komorowski wyznaczył go na kandydata na prezesa Narodowego Banku Polskiego[16]. Po ogłoszeniu decyzji o kandydowaniu Marek Belka ustąpił ze stanowiska dyrektora Departamentu Europejskiego MFW[17]. 10 czerwca 2010 Sejm VI kadencji wybrał go na stanowisko prezesa Narodowego Banku Polskiego[18], a dzień później – po złożeniu przysięgi – Marek Belka objął urząd. W latach 2011–2016 był członkiem Komitetu Sterującego Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego[19].

W czerwcu 2014 tygodnik „Wprost” ujawnił nielegalnie nagraną rozmowę z lipca 2013 pomiędzy Bartłomiejem Sienkiewiczem a Markiem Belką i Sławomirem Cytryckim, której przedmiotem były m.in. zmiany w ustawie o NBP i ewentualna zmiana ministra finansów[20].

Jego kadencja upłynęła 11 czerwca 2016, od 12 do 20 czerwca pełnił obowiązki prezesa NBP (do czasu objęcia urzędu przez Adama Glapińskiego)[21]. W sierpniu tego samego roku Marek Belka został niezależnym członkiem rady dyrektorów funduszu nieruchomościowego Echo Polska Properties[22].

1 lutego 2019 był jednym z sygnatariuszy deklaracji o powołaniu Koalicji Europejskiej przed zbliżającymi się wyborami europarlamentarnymi[23]. W wyborach tych uzyskał mandat eurodeputowanego, startując z listy KE w okręgu łódzkim[24]. Zdobył 182 517 głosów, co stanowiło 20% wszystkich głosów oddanych w tym okręgu wyborczym[24]. W Parlamencie Europejskim został członkiem, a później wiceprzewodniczącym grupy Postępowego Sojuszu Socjalistów i Demokratów[25]. Zasiadł w Komisji Gospodarczej i Monetarnej[26]. Reprezentował SLD do momentu powołania w styczniu 2021 delegacji Nowej Lewicy (złożonej z członków SLD i Wiosny), do której nie przystąpił[27], pozostając wraz z Włodzimierzem Cimoszewiczem i Leszkiem Millerem w dotychczasowej delegacji, która przyjęła nazwę Lewica dla Europy[28]. W wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2024 kandydował z pierwszego miejsca na liście Lewicy w okręgu łódzkim, nie uzyskując poselskiej reelekcji[29].

Wyniki wyborcze

edytuj
Wybory Komitet wyborczy Organ Okręg Wynik
2005 Partia Demokratyczna – demokraci.pl Sejm V kadencji nr 9 12 774 (4,34%) [14]
2019 Koalicja Europejska Parlament Europejski IX kadencji nr 6 182 517 (20,00%) [24]
2024 Lewica Parlament Europejski X kadencji 56 410 (7,44%) [29]

Odznaczenia, wyróżnienia i nagrody

edytuj

Publikacje

edytuj
  • Doktryna ekonomiczno-społeczna Miltona Friedmana, 1986
  • Dynamika transformacji polskiej gospodarki (red.), 1997
  • Ekonomia stosowana. Podręcznik do przedmiotu podstawy przedsiębiorczości (współautor), 2003
  • Elementarne zagadnienia ekonomii (współautor), 1996
  • Niektóre problemy współczesnej zachodniej myśli ekonomicznej (red.), 1998
  • Polska transformacja w perspektywie integracji europejskiej (współautor), 1996
  • Reaganomika. Sukces czy porażka?, 1991
  • Selfie, 2016

Życie prywatne

edytuj

Żonaty z Krystyną, ma syna Piotra i córkę Marię[39][40][41].

  1. Po śmierci Sławomira Skrzypka w katastrofie polskiego Tu-154 w Smoleńsku.
  2. Halina Wasilewska-Trenkner zajmowała wyłącznie stanowisko ministra finansów.

Przypisy

edytuj
  1. Od 12 czerwca 2016 jako p.o. prezesa.
  2. Dane osoby pełniącej funkcje publiczne. katalog.bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2019-10-27].
  3. a b c d Magdalena Fudala: Nie jestem drugim Balcerowiczem. tygodnikprzeglad.pl, 29 października 2001. [dostęp 2019-10-27].
  4. Profesor w leasingu. polityka.pl, 9 lutego 2002. [dostęp 2010-06-11].
  5. Prezydium. kne.pan.pl. [dostęp 2019-05-28].
  6. Prof. dr hab. Marek Belka, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2021-06-08].
  7. Zarys historii ZSP. iars.pl. [dostęp 2014-09-10].
  8. Nowy minister finansów Marek Belka. bankier.pl, 20 września 2001. [dostęp 2010-05-28].
  9. Witold Gadomski: Marek Belka – lewoskrzydłowy liberał. wyborcza.pl, 14 maja 2004. [dostęp 2019-09-22].
  10. Byliśmy, a jakby nas nie było... – cd. iars.pl. [dostęp 2012-10-12].
  11. Głosowanie nr 21 – posiedzenie nr 75. Pkt 27. porz. dzien. Przedstawienie przez Prezesa Rady Ministrów programu działania Rady Ministrów z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. sejm.gov.pl, 14 maja 2004. [dostęp 2013-10-17].
  12. Głosowanie nr 120 – posiedzenie nr 77. Pkt 30. porz. dzien. Przedstawienie przez Prezesa Rady Ministrów programu działania Rady Ministrów z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. sejm.gov.pl, 24 czerwca 2004. [dostęp 2013-10-17].
  13. Głosowanie nr 9 – posiedzenie nr 86. Pkt 5. porz. dzien. Rozpatrzenie wniosku Prezesa Rady Ministrów o wyrażenie przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej wotum zaufania Radzie Ministrów. sejm.gov.pl, 15 października 2004. [dostęp 2013-10-18].
  14. a b Serwis PKW – Wybory 2005. [dostęp 2017-07-02].
  15. Marek Belka przeszedł do MFW. dziennik.pl, 15 stycznia 2009. [dostęp 2010-07-12].
  16. Komorowski: Marek Belka kandydatem na prezesa NBP. gazeta.pl, 28 maja 2010. [dostęp 2010-05-28].
  17. Marek Belka ustąpił z funkcji dyrektora w MFW. forsal.pl, 27 maja 2010. [dostęp 2010-05-28].
  18. Marek Belka został nowym prezesem NBP. forsal.pl, 10 czerwca 2010. [dostęp 2010-06-10].
  19. Europejska Rada ds. Ryzyka Systemowego (ESRB). nbp.pl. [dostęp 2020-04-19].
  20. Handel głową Rostowskiego. wprost.pl, 14 czerwca 2014. [dostęp 2014-06-26].
  21. Poczet prezesów Narodowego Banku Polskiego od 1945 r.. nbp.pl. [dostęp 2023-01-06].
  22. Marek Belka w funduszu nieruchomościowym inwestującym m.in. w Warszawie. wyborcza.biz, 11 sierpnia 2016. [dostęp 2016-08-15].
  23. „Koalicja europejska dla Polski”. Apel byłych premierów i szefów dyplomacji. tvn24.pl, 1 lutego 2019. [dostęp 2019-10-21].
  24. a b c Serwis PKW – Wybory 2019. [dostęp 2019-05-27].
  25. Our president & bureau. socialistsanddemocrats.eu. [dostęp 2020-08-23]. (ang.).
  26. Profil na stronie Parlamentu Europejskiego. [dostęp 2019-07-20].
  27. Wiosna i SLD stworzyły w PE wspólną delegację; L. Miller: Nie jestem jej częścią. gazetaprawna.pl, 12 stycznia 2021. [dostęp 2021-01-21].
  28. Jakub Szczepański: Leszek Miller dla Interii: Włodzimierz Czarzasty wstydzi się SLD. tvn24.pl, 10 marca 2021. [dostęp 2021-03-12].
  29. a b Serwis PKW – Wybory 2024. [dostęp 2024-06-10].
  30. Apdovanotų asmenų duomenų bazė. grybauskaite.is.lt. [dostęp 2011-03-28]. (lit.).
  31. Cetăţeni străini (Dekret 488/2013). presidency.ro. [dostęp 2014-02-06]. (rum.).
  32. Persoane Decorate. canord.presidency.ro. [dostęp 2024-03-07]. (rum.).
  33. Hoher Orden der Republik Österreich für Polens Notenbank-Gouverneur a. D. Marek Belka. oenb.at, 14 września 2016. [dostęp 2022-06-23]. (niem.).
  34. Uroczystość wręczenia odznaczeń państwowych z okazji Dnia Służby Zagranicznej. msz.gov.pl, 17 listopada 2010. [dostęp 2010-11-17].
  35. Belka doktorem h.c. Uniwersytetu Ekonomicznego. wprost.pl, 28 września 2011. [dostęp 2021-07-10].
  36. Laureaci z poprzednich edycji. polishmarket.com.pl. [dostęp 2015-12-04].
  37. Belka z wyróżnieniem. parkiet.com, 18 października 2013. [dostęp 2013-10-18].
  38. Nagrody Lewiatana. konfederacjalewiatan.pl. [dostęp 2022-01-10].
  39. Marcel Zatoński: Belka junior i Kobosko mają wspólny interes. pb.pl, 21 maja 2013. [dostęp 2019-10-27].
  40. Jacek Frączyk: Córka Marka Belki wprowadziła spółkę na giełdę. 110 proc. przebicia. money.pl, 12 lipca 2017. [dostęp 2019-10-27].
  41. Mateusz Ratajczak: „Wylało się wiadro hejtu”. Maria Belka tłumaczy się z pomysłu na własną kryptowalutę. money.pl, 22 stycznia 2018. [dostęp 2019-10-27].

Bibliografia

edytuj