Nicolaus Steno, Niels Stensen, Stenon (ur. 11 stycznia 1638 w Kopenhadze, zm. 25 listopada 1686 w Schwerinie) – duński anatom i geolog, biskup katolicki, uznany za błogosławionego przez Kościół katolicki.

Błogosławiony
Nicolaus Steno
biskup
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

11 stycznia 1638
Kopenhaga

Data i miejsce śmierci

25 listopada 1686
Schwerin

Czczony przez

Kościół katolicki

Beatyfikacja

23 października 1988
bazylika św. Piotra na Watykanie
przez Jana Pawła II

Wspomnienie

25 listopada

biskup tytularny Titopolis
ilustracja
Data urodzenia

11 stycznia 1638

Data śmierci

5 grudnia 1686

Miejsce pochówku

Bazylika San Lorenzo

Wikariusz apostolski Północnych Niemiec
Okres sprawowania

od 1677 do 1686

Biskup pomocniczy Münster
Okres sprawowania

od 1680 do 1683

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Prezbiterat

13 kwietnia 1675

Nominacja biskupia

13 września 1677

Sakra biskupia

19 września 1677

Sukcesja apostolska
Data konsekracji

19 września 1677

Konsekrator

św. Grzegorz Barbarigo

Współkonsekratorzy

Pier Antonio Capobianco
François Pallu

Życiorys

edytuj

Po odbyciu studiów w Danii wyjechał w podróż naukową po Europie i większość życia spędził następnie we Włoszech, gdzie dokonał także konwersji z protestantyzmu na katolicyzm. Beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II w 1988 roku.

W zakresie geologii Steno udowodnił, że część skał powstaje na drodze sedymentacji, czyli że są to skały osadowe. Sformułował także, obowiązujące do dziś, cztery podstawowe zasady stratygrafii: zasadę pierwotnie poziomego położenia warstw skalnych, ciągłości obocznej warstw, zasadę superpozycji oraz zasadę następstwa gatunkowego. Był też propagatorem tezy, że skamieniałości są pochodzenia organicznego. Wprowadził jeden z pierwszych podziałów dziejów Ziemi na epoki geologiczne. Prowadził także badania krystalograficzne odkrywając prawo stałości kątów w kryształach.

W zakresie medycyny Steno zajmował się głównie poznaniem systemu mięśniowego człowieka.

Główne prace

edytuj
 
Elementorum myologiae specimen, 1669
  • Observationes anatomicae (1662)
  • De Musculis et Glandulis Observationum Specimen (1664)
  • Elementorum myologiæ specimen, seu musculi descriptio geometrica : cui accedunt Canis Carchariæ dissectum caput, et dissectus piscis ex Canum genere (1667/1669)
  • Discours sur L'Anatomie du Cerveau (1669). Faksimilia [1].
  • De solido intra solidum naturaliter contento dissertationis prodromus ("Foreløbigt udkast til en afhandling om et fast legeme naturligt indesluttet i et fast legeme") (1669/1671)

Upamiętnienie

edytuj

W naukach biologicznych

edytuj

Na jego cześć nazwano gatunek kopalnego konia Equus stenonis Cocchi, 1867[1], znanego z wczesnego plejstocenu Europy[2] przedstawiciela grupy o nieformalnej angielskiej nazwie „stenonid horses”[3], a także rodzaje wieloszczetów Stenoninereis Wiesenberg-Lund, 1958[4] i jeżowców Stenonaster Lambert, 1922[5][6] oraz gatunek kopalnego małża Myophoria stenonis Stoppani, 1863[7][8].

W geografii i selenografii

edytuj

We wschodniej części Grenlandii znajduje się Ziemia Stenona(inne języki)[6]. Na niewidocznej stronie Księżyca znajduje się krater Steno(inne języki)[9].

W mineralogii

edytuj

Na jego cześć nazwano minerał stenonit (z grupy węglanów)[10].

W liturgii Kościoła rzymskiego

edytuj

Wspomnienie bł. Nielsa Stensena obchodzi się w dniu 5 grudnia[11].

W Kopenhadze znajduje się ulica Nielsa Stensena (Stenosgade)[12], a w miejscu, gdzie stał dom, w którym się urodził, umieszczono tablicę pamiątkową[13].

Bibliografia

edytuj
  • Herbert Wendt, Przed potopem, przekład Anna Jerzmańska, Złota Seria Literatury Popularnonaukowej, Warszawa 1971.
  • Twarogowski J. Poczet wielkich geologów. Nasza Księgarnia, 1974.
  • James S. Aber Nicolaus Steno - History of Geology http://academic.emporia.edu/
  • Nicolaus Steno [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2018-09-27] (ang.).

Przypisy

edytuj
  1. Igino Cocchi, L'Uomo fossile nell'Italia centrale: studj paleoetnologici, „Memorie della Società italiana di scienze naturali”, 2 (7), 1867.
  2. Omar Cirilli i inni, An updated review on Equus stenonis (Mammalia, Perissodactyla): New implications for the European early Pleistocene Equus taxonomy and paleoecology, and remarks on the Old World Equus evolution, „Quaternary Science Reviews”, 269, 2021, s. 107155, DOI10.1016/j.quascirev.2021.107155, ISSN 0277-3791 [dostęp 2023-12-28].
  3. Ann Forsten, Middle Pleistocene replacement of stenonid horses by caballoid horses — ecological implications, „Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology”, 65 (1), 1988, s. 23–33, DOI10.1016/0031-0182(88)90109-5, ISSN 0031-0182 [dostęp 2023-12-28].
  4. Elise Wesenberg-Lund, Lesser Antillean Polychaetes, chiefly from brackish water with a Survey and a Bibliography of Fresh and Brackish – Water Polychaetes, „Studies on the Fauna of Curaçao and other Caribbean Islands”, 8 (1), 1 stycznia 1958, s. 1–41, ISSN 0166-5189 [dostęp 2023-12-28] (ang.).
  5. World Echinoidea Database - Stenonaster Lambert, 1922 † [online], www.marinespecies.org [dostęp 2023-12-28].
  6. a b StenoEdit, Named in honour of Steno [online], nielssteensen.dk, 4 lutego 2014 [dostęp 2023-12-28] (ang.).
  7. A. Stoppani, Paléontologie Lombarde ou description des fossiles de Lombardie, publiée à l'aide de plusieurs savants par l'Abbé Antoine Stoppani, t. 3 (1), www.digitale-sammlungen.de, Milano 1860–1865, OCLC 162328856 [dostęp 2023-12-28].
  8. Molluscabase - Myophoria stenonis Stoppani, 1863 † [online], www.molluscabase.org [dostęp 2023-12-28].
  9. Z.E. Wilbur i inni, Volatiles, vesicles, and vugs: Unraveling the magmatic and eruptive histories of Steno crater basalts, „Meteoritics & Planetary Science”, 58 (11), 2023, s. 1600–1628, DOI10.1111/maps.14086, ISSN 1086-9379 [dostęp 2023-12-28] (ang.).
  10. Stenonite (www.mindat.org)
  11. Martyrologium Romanum, ex decreto sacrosancti OEcumenici Concilii Vaticani II instauratum, auctoritate Ioannis Pauli Pp. II promulgatum. Editio altera., Typis Vaticanis, 2004, s. 844.
  12. Stenosgade – KEND KØBENHAVN [online] [dostęp 2023-12-28] (duń.).
  13. Mindetavle for Niels Steensen [online], Københavns Biblioteker [dostęp 2023-12-28] (duń.).

Linki zewnętrzne

edytuj