Nysa Szalona

rzeka w Polsce

Nysa Szalona (dawniej Nissa Szalona[2] lub Szalona Nissa[3]; niem. Wüthende Neisse[2] lub Wütende Neisse[4]) – rzeka, prawy dopływ Kaczawy[5] o długości 53,54 km[6].

Nysa Szalona
Ilustracja
Górny bieg Nysy Szalonej poza Pogórzem Bolkowskim
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska

Lokalizacja

woj. dolnośląskie

Rzeka
Długość 53,54 km
Powierzchnia zlewni

ok. 400 km²

Źródło
Miejsce Domanów
Współrzędne

50°52′40,8″N 16°04′59,9″E/50,877997 16,083297

Ujście
Recypient rzeka Kaczawa
Miejsce

na zachód od Dunina

Wysokość

139,5 m n.p.m.[1]

Współrzędne

51°09′21″N 16°04′34″E/51,155833 16,076111

Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „źródło”, powyżej znajduje się również punkt z opisem „ujście”
Nysa Szalona
Wczesnowiosenna rzeka w Roztoce
Most w Krajowie
Na południe od Dunina
Rzeka w dolinie.
Rzeka w dolnym biegu ok. 10 km od ujścia.
Blisko Domanowa - górski odcinek rzeki.

Rzeka płynie w województwie dolnośląskim. Wypływa z pn.-zach. stoku Pustelnika (575 m n.p.m.) w Masywie Krąglaka w Górach Wałbrzyskich w okolicach Domanowa, lecz źródła licznych potoków np. Sadówki, które zasilają jej początkowy bieg są rozsiane na pograniczu Gór Kaczawskich i Pogórza Bolkowskiego. Przepływa przez Bolków i Jawor. W Bolkowie wpada do niej Rochowicka Woda.

Przy ujściu w okolicach Dunina, płynąc u stóp wznoszącej się na około 18–23 m ponad lustrem rzeki stromizny Płaskowyżu Janowickiego, rzeka ma około 10 m szerokości i 0,5 m głębokości. Obfitość wody w rzece jest wynikiem wpadania do niej licznych potoków: Sadówki, Nysy Małej, Paszówki, Jawornika, które mają swe źródła w lasach Pogórza Kaczawskiego. W okolicach ujścia znajduje się jedyne w Polsce eksploatowane złoże haloizytu[7].

Historia

edytuj
 
Nysa Szalona na mapie z 1645 r. (w centrum mapy)

Rzeka odegrała dużą rolę w mającej miejsce w 1813 r. bitwie nad Kaczawą. Wysoki poziom wody utrudniał francuskim wojskom przedostanie się na wschodni brzeg Nysy. Wartki nurt porywał wozy z zaopatrzeniem, żołnierzy, konie, a nawet całe armaty. Po bitwie, wycofujący się Francuzi, stłoczeni na jedynym w okolicy moście nad Nysą w Krajowie, zostali zmasakrowani przez śląską konnicę wroga. Żołnierze, którym nie udało się przejść na drugi brzeg, uciekali przed kawalerią do rzeki, próbując ją przepłynąć, Nysa jednak wtedy była bardzo wartka i głęboka, więc większość ludzi utonęła.

W latach 19741978 na rzece utworzono zbiornik retencyjny Słup. W 1997 roku Nysa Szalona w czasie powodzi tysiąclecia zalała niektóre tereny położone wzdłuż jej biegu.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj