Okolnica (botanika)

Okolnica (perycykl, perykambium) – warstwa komórek parenchymatycznych na obwodzie walca osiowego w korzeniu i łodydze, które wykazują zdolność przekształcania się w komórki merystematyczne[1].

Okolnica [4] na przekroju kłącza kosaćca. Inne elementy budowy: 1 – komórka przepustowa endodermy, 2 – miękisz kory pierwotnej, 3 – komórki U-kształtne endodermy, 5 – łyko, 6 – drewno

Budowa i funkcje

edytuj
Korzeń

Perycykl w korzeniu paprotników i nagonasiennych zwykle zbudowany jest z kilku warstw komórek, natomiast u okrytonasiennych jest jednowarstwowy.

U nagonasiennych i okrytonasiennych w korzeniu perycykl wytwarza merystem, z którego powstają korzenie boczne, fellogen, odcinki kambium oraz pączki przybyszowe[1][2][3]. Powstawanie korzeni bocznych z perycyklu odbywa się w strefie różnicowania się budowy pierwotnej. W pewnym miejscu perycyklu rozpoczynają się intensywne podziały mitotyczne, a powstające komórki tworzą merystem wierzchołkowy korzenia. Jeśli perycykl jest kilkuwarstwowy, podziały rozpoczynają się w warstwie zewnętrznej. Dalsze podziały w tym merystemie powodują wzrost zawiązka korzenia i jego przeciskanie się przez korę pierwotną na zewnątrz[4][3].

U paprotników perycykl wcześnie różnicuje się w miękisz, tracąc właściwości twórcze, a korzenie boczne powstają zwykle z endodermy[2], chociaż np. u skrzypów – komórka inicjalna korzenia bocznego wyróżnicowuje się pod endodermą, w warstwie odpowiadającej perycyklowi[3].

W momencie wchodzenia korzenia w fazę budowy wtórnej, zewnętrzne komórki perycyklu ulegają korkowaceniu i tworzą zaczątek korka. Z wewnętrznej części perycyklu wyodrębnia się fellogen, który dzieląc się dodaje kolejne komórki korka oraz fellodermy[3].

Łodyga

W łodydze u roślin nasiennych i paprotników (np. u długoszowatych) z perycyklu powstają korzenie przybyszowe. U wielu gatunków z perycyklu wykształca się szeroki pokład sklerenchymy perycyklowej (np. dynia, kokornak)[1][3].

Przypisy

edytuj
  1. a b c Janina Jasnowska, Mieczysław Jasnowski, Jan Radomski, Stefan Friedrich, Wojciech W. A. Kowalski: Botanika. Szczecin: Wyd. Brasika, 2008, s. 146, 187, 512. ISBN 978-83-902821-6-9.
  2. a b Zygmunt Hejnowicz: Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. Organy wegetatywne. Wyd. Nauk. PWN, 2002, s. 339-340. ISBN 83-01-1382-4.
  3. a b c d e Zygmunt Hejnowicz: Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. Organy wegetatywne. Wyd. Nauk. PWN, 2002, s. 709-715, 759. ISBN 83-01-1382-4.
  4. Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Botanika. 1. Morfologia. Wyd. Nauk. PWN, 2004, s. 154. ISBN 83-01-13946-3.