Wikipedia

Pociejów

Pociejów – nazwa pałacu i jurydyki, następnie kolejnych bazarów i skupisk ludności żydowskiej w Warszawie[1], z czasem synonim tandetnego przepychu, taniego kiczu (elegant z Pociejowa) i prowincjonalizmu. Także potoczna nazwa targowiska[1][2][3][4].

Targ na Pociejowie (Jan Piotr Norblin, 1795)
Widok Pociejowa w Warszawie (Ksawery Pillati, Feliks Zabłocki, 1865)
Powstańcy warszawscy z oddziału minerskiego kompanii „Koszta” na bazarze Pociejów od strony ulicy Zielnej w drodze na akcję na PAST-ę

Historia

edytuj

Pierwotnie był to pałac Warszyckich, a następnie Pociejów, sąsiadujący od zachodu[1] z Marywilem, a następnie także położona wokół tego pałacu jurydyka warszawska u zbiegu ulic Senatorskiej i Wierzbowej[1], będąca jednym ze skupisk ludności żydowskiej, ponieważ tu nie obowiązywał przywilej de non tolerandis Judaeis[1], wydany dla Warszawy przez książąt mazowieckich, a potwierdzony w 1527 r. przez Zygmunta I Starego. W latach 50. XVIII w. powstało w Pociejowie targowisko. Wprawdzie w 1785 r. usunięto Żydów z jurydyk Leszno, Pociejów, Tłomackie, ale już w 1778 właściciel Pociejowa - szambelan królewski Tomasz Adam Uruski - sprowadził ich ponownie do jurydyki, gdzie stanowili 21% ogółu warszawskich Żydów[potrzebny przypis].

W końcu XVIII w. Pociejowem nazywano kramnicę przerobioną na polecenie Uruskiego (1778–1785) z ww. pałacu Pociejów oraz sąsiednie sklepy pomiędzy ul. Senatorską a Nowosenatorską (obecnie Moliera)[1]. Stał się on groźną konkurencją dla Marywilu[5]. Ok. 1808 r. po rozebraniu dawnego pałacu Pociejowskiego oraz tamtejszych kramów utworzono ogród, a następnie, w 1818 r. również niewielki plac zwany Pociejowskim, gdzie w latach 1825−1832 znalazł swoją lokalizację gmach Teatru Wielkiego i plac Teatralny.

Na terenie Pociejowa doszło do antyżydowskich tumultów 19 kwietnia i 16 maja 1790 r. i pogromu 16 czerwca 1805 r.[6], o podłożu głównie ekonomicznym. W 1816 roku na tyłach ulic Królewskiej i Marszałkowskiej w miejscu późniejszej kamienicy Hersego powstało targowisko przeniesione z Pociejowa[3]. W 1820 roku teren na nowo został zadrzewiony i otrzymał nazwę placu Zielonego (obecnie plac Jana Henryka Dąbrowskiego)[1].

Wobec zmian architektonicznych miasta bazar wraz z nazwą przeniesiono w 1864 r. na tyły klasycystycznej kamienicy z początku XIX w., należącej wówczas do niejakiego Neugoldbergera, a mieszczącej się przy ul. Bagno[1] 6, 8, 10. Tam przy zespole budynków PAST-y (ul. Zielna 37/39) targowisko funkcjonowało do II wojny światowej.

Pociejów w literaturze

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g h Paweł Fijałkowski: Pociejów – żydowskie centrum handlowe dawnej Warszawy. Żydowski Instytut Historyczny. [dostęp 2020-08-28].
  2. ↑ pociejow. Stowarzyszenie Gwara Warszawska. [dostęp 2020-08-28].
  3. ↑ a b W. Szymanowski: Pociejów. www.warszawa1939.pl/biblioteka/tygodnik-ilustrowany. [dostęp 2020-08-28].
  4. ↑ Rafał Jabłoński: Ten straszny Pociejów/Trzy Pociejowy Warszawy. zyciewarszawy.pl, 2011-06-16. [dostęp 2020-08-28].
  5. ↑ Jan Stanisław Bystroń: Warszawa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 120.
  6. ↑ Małgorzata Karpińska, Zapomniany Pogrom. Warszawa, 16 czerwca 1805 r., [w:] Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Studia przypadków (do 1939 roku), t. 2, Warszawa: Instytut Historii PAN, 2019, s. 17–31, ISBN 978-83-65880-22-2.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pociejów&oldid=74583871”