Stanisław Lubomirski (wojewoda krakowski)

wojewoda krakowski i ruski

Stanisław Lubomirski herbu Szreniawa bez Krzyża (ur. w 1583, zm. 17 czerwca 1649) – wojewoda krakowski od 1638, wojewoda ruski w latach 1629–1638, marszałek Trybunału Głównego Koronnego w 1625[1], podczaszy wielki koronny w 1620, krajczy wielki koronny w 1619, starosta generalny krakowski w latach 1638–1646, starosta spiski w 1605, starosta sandomierski w 1613, starosta lelowski w 1620, starosta białocerkiewski w 1620, starosta zatorski w 1633, starosta krzepicki w 1634, starosta niepołomicki w 1635, starosta grybowski w latach 1626-1628[2] i starosta sądecki[3], starosta dobczycki w latach 1610-1622[4], dworzanin królewski w 1608 roku, rotmistrz wojska powiatowego województwa krakowskiego w 1618 roku, 1619 roku, 1620 roku[5].

Stanisław Lubomirski
Ilustracja
Herb
Szreniawa bez Krzyża
Rodzina

Lubomirscy herbu Szreniawa bez Krzyża

Data urodzenia

1583

Data śmierci

17 czerwca 1649

Ojciec

Sebastian Lubomirski

Matka

Anna Branicka

Żona

Zofia Ostrogska

Dzieci

Jerzy Sebastian Lubomirski
Konstanty Jacek Lubomirski
Aleksander Michał Lubomirski
Konstancja Lubomirska
Anna Krystyna Lubomirska

Zamek w Wiśniczu

Obrońca Chocimia przed Turkami (1621), uważany za jednego z najbardziej wpływowych ludzi w Polsce. Właściciel 18 miast, 313 wsi i 163 folwarków.

Pochodzenie i rodzina

edytuj

Był synem Sebastiana i Anny z Branickich. Ożenił się z Zofią Ostrogską[6]. Po śmierci ojca w 1613 odziedziczył tytuł hrabiego na Wiśniczu i Jarosławiu[7].

Był ojcem Jerzego Sebastiana (1616–1667), marszałka wielkiego koronnego i hetmana polnego, Konstantego Jacka (1620–1663), krajczego i podczaszego koronnego, oraz Aleksandra Michała (ok. 1614–1677), wojewody krakowskiego. Jego córkami były: Konstancja i Anna Krystyna Lubomirska, którą poślubił Albrycht Stanisław Radziwiłł.

Wykształcenie

edytuj

W wieku jedenastu lat został wysłany na naukę do Niemiec, aby uczyć się w Kolegium Jezuitów w Monachium. Towarzyszyli mu znajomi ojca – Józef Kępiński i Jan Gębczyński – wyznaczeni na preceptorów. Po dwóch latach nauki (1595–1597) opuścił Monachium; później przez rok (1600) studiował w Padwie. Odbył peregrynację do Włoch, Francji, Niderlandów i Niemiec[8].

Działalność wojskowa i polityczna

edytuj

Dowodził jako regimentarz w 1621 wojskami koronnymi i litewskimi w bitwie pod Chocimiem po śmierci Chodkiewicza. W 1629 roku został wojewodą ruskim, w 1638 krakowskim, a w 1647 otrzymał od cesarza Ferdynanda III tytuł książęcy.

Poseł na sejm warszawski 1626 roku[9].

Był najpotężniejszym magnatem w Małopolsce; pomnożył majątek swego rodu. Cieszył się wielką popularnością wśród szlachty; przekazywał też szczodre donacje dla kościołów.

Był elektorem Władysława IV Wazy z województwa ruskiego w 1632[10]. W 1633 roku wszedł w skład komisji do wojny z Moskwą i organizacji wojska[11]. W 1634 roku wyznaczony na sejmie komisarzem z Senatu do zapłaty wojsku[12].

Fundacje

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Herbarz polski, t. I, Lipsk 1839, s. 379.
  2. Krzysztof Chłapowski, Starostowie w Malopolsce 1565-1668, w: Społeczeństwo staropolskie, t. IV red. A. Wyczański, Warszawa 1986, s. 122.
  3. Jerzy Leśniak (red.), Nowy Sącz, Nowy Sącz: SIGNUM, 2007, ISBN 978-83-917371-5-6.
  4. Krzysztof Chłapowski, Starostowie w Malopolsce 1565-1668, w: Społeczeństwo staropolskie, t. IV red. A. Wyczański, Warszawa 1986, s. 122.
  5. Dariusz Kupisz, Wojska powiatowe samorządów Małopolski i Rusi Czerwonej w latach 1572 – 1717, Lublin 2008, s. 418.
  6. Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Koszalin: Wyd. Z.P. POLIMER 2010, s. 254. ISBN 978-83-89976-40-6.
  7. Dykcyonarz biograficzno-historyczny. T. II. Warszawa: 1844, s. 34.
  8. Marcin Broniarczyk, Wykształcenie świeckich senatorów w Koronie za Władysława IV.Kwartalnik Historyczny”. R. 119, nr 2 (2012), s. 287.
  9. Jan Kwak, Sejm warszawski 1626 roku, Opole 1985, s. 132.
  10. Suffragia Woiewodztw y Ziem Koronnych, y W. X. Litewskiego, Zgodnie ná Naiásnieyssego Władisława Zygmunta ... roku 1632 ... Woiewodztwo Krákowskie, [b.n.s.]
  11. Andrzej Korytko, Sejm koronacyjny Władysława IV Wazy wobec problemów na Ukrainie [w:] Echa Przeszłości t. XVI, Olsztyn 2015, s. 74.
  12. Volumina Legum, t. III, Petersburg 1859, s. 397.
  13. Ryszard Mączyński, Wotum marszałka Stanisława Lubomirskiego w Szczepanowie, „Roczniki Humanistyczne” (4), 2023, s. 67-107.

Bibliografia

edytuj