Zygmunt Walter-Janke

polski generał

Zygmunt Janke ps. „Walter” (ur. 21 lutego 1907 w Chojnach, obecnie Łódź, zm. 25 lutego 1990 w Pabianicach) – generał brygady Wojska Polskiego, żołnierz ZWZ i AK, ofiara represji stalinowskich, doktor nauk humanistycznych, historyk, działacz polityczny, kawaler Orderu Virtuti Militari. W latach 1940–1943 szef sztabu Okręgu Łódź ZWZ (od 1942 AK), w latach 1943–1945 szef sztabu, a później komendant Okręgu Śląsk AK.

Zygmunt Janke
„Walter”
generał brygady generał brygady
Data i miejsce urodzenia

21 lutego 1907
Chojny k. Łodzi

Data i miejsce śmierci

25 lutego 1990
Pabianice

Przebieg służby
Lata służby

1927–1945

Siły zbrojne

Wojsko Polskie
Armia Krajowa

Jednostki

Kresowa Brygada Kawalerii

Stanowiska

oficer operacyjny

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa
kampania wrześniowa
akcja Burza
walki z komunistycznym rządem

Późniejsza praca

doktorat na Uniwersytecie Warszawskim

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami Krzyż Walecznych (od 1941, dwukrotnie) Krzyż Partyzancki

Życiorys

edytuj

Urodzony we wsi Chojny (obecnie rejon miasta w dzielnicy Łódź-Górna). W 1927 zdał maturę w Pabianicach[1] i w tym samym roku wstąpił do Wojska Polskiego. Absolwent Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej – Komorowie i Szkoły Podchorążych Artylerii w Toruniu.

15 sierpnia 1930 r. Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował go podporucznikiem ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1930 roku i 22. lokatą w korpusie oficerów artylerii, a Minister Spraw Wojskowych wcielił do 7 dywizjonu artylerii konnej wielkopolskiej w Poznaniu[2]. Był dowódcą plutonu, a następnie baterii[1]. W latach 1937–1939 był słuchaczem Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie[3]. Na stopień kapitana został awansowany ze starszeństwem z dniem 19 marca 1939 i 59. lokatą w korpusie oficerów artylerii[4]. W kampanii wrześniowej był oficerem operacyjnym Kresowej Brygady Kawalerii, a od walk pod Karczewem został szefem sztabu.

27 września 1939 r. pod Medyką dostał się do niewoli niemieckiej[1]. Po ucieczce z niewoli w październiku 1939 r. w Służbie Zwycięstwu Polski, następnie, po zmianach nazw tej organizacji – w Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. W latach 1940–1943 szef sztabu Okręgu Łódź ZWZ (od 1942 AK), w latach 1943–1945 szef sztabu, a później komendant Okręgu Śląskiego Armii Krajowej pełniąc tę funkcję pod pseudonimem „Walter” do ujawnienia się we wrześniu 1945 r.[1].

Po wojnie w 1946 nauczyciel w I Liceum Ogólnokształcącym w Pabianicach[5]. Po niespełna roku stracił tę pracę i wyjechał na Ziemie Odzyskane. Od stycznia[1] 1949 do 1955 więziony; początkowo skazany na karę śmierci, następnie zamienioną na dożywocie. Po zwolnieniu z więzienia w 1956 r. zrehabilitowany. Ukończył wówczas historię na Uniwersytecie Łódzkim, a w roku 1975 uzyskał doktorat na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 80. działał w Zjednoczeniu Patriotycznym „Grunwald”. 11 października 1988 r.[6] awansowany do stopnia generała brygady w stanie spoczynku. W latach 1988–1990 członek Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa[7]. W lutym 1989 wszedł w skład działającej przy tej Radzie Komisji do spraw Upamiętnienia Ofiar Represji Okresu Stalinowskiego[8]. W 1989 był także członkiem Obywatelskiego Komitetu ds. Rewaloryzacji Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie, któremu przewodniczył gen. bryg. pil. Stanisław Skalski[9].

W uznaniu zasług w wielu miastach nadano nazwę ulicom jego imieniem[5].

Pochowany na cmentarzu w Pabianicach.

Wybrane publikacje

edytuj
  • Podziemny Śląsk (Warszawa 1968)
  • W Armii Krajowej w Łodzi i na Śląsku (Warszawa 1969)
  • Śląsk jako teren partyzancki Armii Krajowej (Katowice 1986)
  • W Armii Krajowej na Śląsku (Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1986)
  • Artyleria koronna w obronie niepodległości Polski 1792–1794 (Lublin 1999)

Życie prywatne

edytuj

Od 1940 był żonaty z Aurelią Kołodziejczyk, nauczycielką. Małżeństwo miało dwie córki[10].

Awanse

edytuj

Ordery i odznaczenia

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e O kawalerii polskiej XX wieku s. 117
  2. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 15 sierpnia 1930 roku, s. 276.
  3. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 450.
  4. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 181.
  5. a b Roman Kubiak - My Pabianiczanie. Agencja Dziennikarzy, 2019, s. 117-124, język polski, ISBN 978-83-945659-1-6
  6. Autorzy książki O kawalerii polskiej XX wieku podają datę 15 września 1988.
  7. Skład Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa 1988–2011. radaopwim.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-17)]. radaopwim.gov.pl [dostęp 2011-11-06]
  8. Rzeczpospolita, 1989, nr 37 (2171), str. 1-2
  9. Ważny element edukacji historycznej [w:] "Trybuna Robotnicza", nr 196, 24 sierpnia 1989, s. 1-2.
  10. Janusz Królikowski, Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943-1990 t. II: I-M, Toruń 2010, s. 56
  11. JANKE, Zygmunt Walter [online], www.dws-xip.pl [dostęp 2020-02-17] (pol.).
  12. Łukomski G., Polak B., Suchcitz A., Kawalerowie Virtuti Militari 1792 - 1945, Koszalin 1997, s. 424.

Bibliografia

edytuj