Dişsil ünsüz, dilin üst dişlere değdirilmesiyle eklemlenen bir ünsüzdür. Bu ünsüzlerin bazı dillerdeki örnekleri /d/, /n/, /t/ ve /l/'dir, fakat bunlar, dilin dış yuvası sırtıyla [en] temas yaptığı dişyuvasıl ünsüzlerle karıştırılmamalıdır. Bazı dillerde dişyuvasıl ünsüzler, belirli fonetik ortamlarda dişsilleşme geçirir; bu süreci geçirmiş sesler Uluslararası Fonetik Alfabe (IPA)'de [◌̪] simgesiyle işaretlenir. Kimi dillerde dişsilleşmiş ünsüzler, dişyuvasıl ünsüz sesbirimlerin altsesbirimlerinden [en] birini teşkil eder; ör. İngilizce "in theory" lafındaki < n > harfinin hemen sonrasında < th > (ötümsüz dişsil sürtünmeli ünsüz [θ]) yer aldığı için /n/ (dişyuvasıl genizsil ünsüz) sesbirimi kendisi de dişsilleşme geçirir (yani eklemleme sürecinde dil üst dişlere değdirilir) ve [n̪] (dişsil genizsil ünsüz) şeklinde eklemlenir (lafın tümüyse [in̪'θɪəri]).[1] Kimi dillerde ise bu tür dişsilleşmiş ünsüzler kendileri fonemiktir (yani kendi başlarında ayrı sesbirim teşkil ederler) ve bu ünsüzlere dayalı olarak diğer sesbirimlerle yalın çift [en] oluşturmak mümkündür; ör. Mapuçecede /n/ sesbirimini içeren [məna] sözcüğü "çok" anlamına gelirken, /n̪/ sesbirimini içeren [mən̪a] sözcüğü "anne tarafı kuzen" anlamına gelir.

Dişsil ünsüz
[◌̪]
Ses örneği
[[Dosya:|120px|orta|noicon|alt=Ses örneği]]

Örnekler

değiştir

Dişsil veya dişsil-dişyuvasıl ünsüzlerin Uluslararası Fonetik Alfabe (IPA)'deki örnekleri şunlardır:

IPA Tanım Örnek
Dil Ortografi IPA Anlam
  Dişsil genizsil ünsüz Rusça банк [bak] 'banka'
  Ötümsüz dişsil patlamalı ünsüz Fince tutti [ut̪t̪i] 'emzik'
  Ötümlü dişsil patlamalı ünsüz Arapça دين [iːn] 'din'
[s̪] Ötümsüz dişsil ıslıklı sürtünmeli ünsüz Lehçe kosa [kɔa] 'tırpan'
[z̪] Ötümlü dişsil ıslıklı sürtünmeli ünsüz Lehçe koza [kɔa] 'keçi'
  Ötümsüz dişsil ıslıksız sürtünmeli ünsüz İngilizce thing [θɪŋ] 'şey'
  Ötümlü dişsil ıslıksız sürtünmeli ünsüz İngilizce this [ðɪs] 'bu'
  Dişsil sürtünmesiz ünsüz İspanyolca codo [koð̞o] 'dirsek'
  Dişsil yansürtünmesiz ünsüz İspanyolca alto [at̪o] 'yüksek, uzun'
  Dişsil titrek ünsüz Macarca ró [oː] 'oymak'
  Dişsil gırtlak duraklı ünsüz [Örnek gerek]
  Ötümlü dişsil içpatlamalı ünsüz [Örnek gerek]
  Dişsil şaklamalı bırakım (farklı ünsüzleri vardır) Xhosa ukúcola [ukʼúkǀola] 'ince şekilde öğütmek'

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Allophonic Variants of English Consonants" (PDF) (İngilizce). Sevilla Üniversitesi. 26 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2021.