Orchidaceae

Orkideler, bazı çok belirgin türetilmiş özellikleri veya sinapomorfileri paylaştıkları için diğer bitkilerden kolayca ayırt edilebilirler. Bunlar arasında; çiçeğin iki taraflı simetrisi (zigomorfizm), çok sayıda resupinat çiçek, hemen hemen her zaman oldukça değişikliğe uğramış taç yaprak (labellum), kaynaşmış stamenler ve karpeller ve son derece küçük tohumları sayılabilir.

Bütün orkideler kalıcı odunsu yapıdan yoksun çok yıllık otsu bitkilerdir. İki modele göre büyürler:

• Monopodial: Gövde tek bir tomurcuktan büyür, her yıl tepeden yapraklar eklenir ve gövde buna göre daha uzun büyür. Monopodial büyümeye sahip orkidelerin gövdesi, Vanda ve Vanilla 'da olduğu gibi birkaç metre uzunluğa ulaşabilir.

• Sympodial: Sympodial orkidelerin bir ön (en yeni büyüme) ve bir arka (en eski büyüme) kısmı vardır.^[7] Bitki, belirli bir boyuta kadar büyüyen, çiçek açan ve daha sonra büyümeyi durduran ve değiştirilen birçok bitişik sürgün üretir. Sympodial orkideler, desteklerinin yüzeyini takip ederek dikey yerine yatay olarak büyür. Büyüme, Cattleya 'da olduğu gibi, kendi yaprakları ve kökleri olan, önceki yılın yapraklarından veya yanlarından filizlenen yeni uçların gelişmesiyle devam eder. Yeni bir uç gelişirken, köksap, gelişmemiş bir tomurcuk olan sözde bir 'göz'den tekrar büyümesine başlayabilir ve böylece dallanabilir. Sympodial orkideler, tepeden veya toprağın hemen altından sürünen bir köksap tarafından birleştirilmiş görünür yalancı soğanlara sahip olabilir.

Karasal orkideler rizomatöz olabilir veya gövde yumruları veya yumrular oluşturabilir. Karasal orkidelerin kök şapkaları pürüzsüz ve beyazdır.

Orchis ve Ophrys gibi bazı simpodial karasal orkidelerin iki yeraltı yumrulu kökü vardır. Biri kış dönemleri için besin rezervi olarak kullanılır ve diğerinin gelişimini sağlar, buradan da gözle görülür büyüme gelişir.

Sıcak ve sürekli nemli iklimlerde, birçok karasal orkidenin yalancı soğanlara ihtiyacı yoktur.

Destek üzerinde büyüyen epifitik orkideler, bazen birkaç metre uzunluğunda olabilen değiştirilmiş hava köklerine sahiptir. Köklerin eski kısımlarında, velamen denilen modifiye edilmiş süngerimsi bir epidermis, nemi emme işlevi vardır. Ölü hücrelerden oluşur ve gümüş-gri, beyaz veya kahverengi bir görünüme sahip olabilir. Bazı orkidelerde velamen, tilozom adı verilen geçiş hücrelerinin yakınında süngerimsi ve lifli gövdeler içerir.

Kök epidermisinin hücreleri, desteklerine sağlam bir şekilde tutunmalarını sağlamak için kök eksenine dik açıyla büyür. Epifitik orkideler için besinler çoğunlukla mineral toz, organik detritus, hayvan dışkısı ve destekleyici yüzeylerinde toplanan diğer maddelerden gelir.

Sempodial epifitlerin gövdesinin tabanı veya bazı türlerde gövdenin tamamı, kurak dönemler için besin ve su içeren bir yalancı soğan oluşturmak üzere kalınlaşabilir.

Yalancı soğan genellikle uzunlamasına oluklara sahip pürüzsüz bir yüzeye sahiptir ve genellikle konik veya dikdörtgen şeklinde olmak üzere farklı şekillere sahip olabilir. Boyutu çok değişkendir; bazı küçük Bulbophyllum türlerinde iki milimetreden uzun değildir, dünyanın en büyük orkidesi olan Grammatophyllum speciosum 'da (dev orkide) ise üç metreye ulaşabilir. Bazı Dendrobium türlerinde tüm uzunluk boyunca kısa, yuvarlak yaprakları olan uzun, kamış benzeri yalancı soğanlar bulunur; diğer bazı orkidelerde yaprakların tamamen içine yerleştirilmiş gizli veya son derece küçük yalancı soğanlar vardır.

Yaşlanmayla birlikte yalancı soğan yapraklarını döker ve uykuda kalır. Bu aşamada genellikle arka soğan olarak adlandırılır. Arka soğanlar bitki için hala besin bulundurur, ancak daha sonra genellikle bir yalancı soğan devralır ve arka soğanda biriken son rezervleri kullanır, bu da sonunda ölür. Yalancı soğan genellikle yaklaşık beş yıl yaşar. Fark edilir yalancı soğanları olmayan orkidelerin de, bir simpodial bitkinin bireysel bir bileşeni olan büyümelere sahip olduğu söylenir.

Çoğu monokotil gibi, orkideler genellikle paralel damarlı basit yapraklara sahiptir, ancak bazı Vanilloideae'lerde retikülat damarlanma vardır. Yapraklar oval, mızrak şeklinde veya orbikülat olabilir ve tek tek bitkide boyutları çok değişkendir. Özellikleri genellikle tanısaldır. Normalde gövdede dönüşümlüdür, genellikle merkez boyunca uzunlamasına katlanır ("plikat") ve stipülleri yoktur. Orkide yaprakları genellikle vasküler demet kılıflarında stegmata adı verilen silisli gövdelere sahiptir (Orchidoideae bitkisinde bulunmaz) ve liflidir.

Yaprakların yapısı bitkinin belirli yaşam alanına karşılık gelir. Genellikle güneş ışığı alan veya zaman zaman çok kuru olabilen yerlerde yetişen türler kalın, kösele yapraklıdır ve laminalar gerekli su kaynaklarını korumak için mumsu kütikül ile kaplıdır. Öte yandan gölge seven türlerin uzun ve ince yaprakları vardır.

Çoğu orkidenin yaprakları çok yıllıktır, yani birkaç yıl yaşarlar, diğerleri ise, özellikle Catasetum'daki gibi kıvrımlı yapraklı olanlar her yıl yapraklarını döker ve yeni yalancı soğanlarla birlikte yeni yapraklar geliştirir.

Bazı orkidelerin yaprakları süs olarak kabul edilir. Yarı karasal veya kayaya sarılan ("litofit") bir orkide olan Macodes sanderiananın yaprakları açık yeşil bir arka plan üzerinde parlak gümüş ve altın damarları gösterir. Psychopsiella limmingheinin kalpsi yaprakları, çiçek pigmentleri tarafından oluşturulan bordo-koyu lekelerle açık kahverengimsi-yeşildir. Tropikal ve subtropikal Asya'dan gelen bayan terliği'nin (Paphiopedilum) yapraklarının çekici beneklenmesi, klorofilin eşit olmayan dağılımından kaynaklanır. Ayrıca, Phalaenopsis schilleriana koyu yeşil ve açık yeşil benekli yaprakları olan pastel pembe bir orkidedir. Mücevher orkidesi (Ludisia discolor) beyaz çiçeklerinden çok renkli yaprakları için yetiştirilir.

Dendrophylax lindenii (hayalet orkide), Aphyllorchis ve Taeniophyllum gibi bazı orkideler, fotosentez için yeşil köklerine bağımlıdır ve diğer tüm heterotrofik türlerde olduğu gibi normal gelişmiş yaprakları yoktur.

Corallorhiza (mercan kök orkideleri) cinsindeki orkideler yapraksızdır ve bunun yerine köklerini olgun ağaçların köklerinin etrafına sararlar ve şeker toplamak için özel mantarları kullanırlar.^[8]

Orkide çiçeklerinin üç çanak yaprağı, üç taç yaprağı ve üç odacıklı bir yumurtalığı vardır. Üç çanak yaprağı ve taç yapraklarından ikisi genellikle birbirine benzer ancak bir taç yaprağı genellikle oldukça değiştirilmiştir ve "dudak" veya labellum oluşturur. Çoğu orkide cinsinde, çiçek gelişirken, resupinasyon denilen 180°'lik bükülme geçirir, böylece labellum sütunun altında kalır. Labellum böcekleri çekme işlevi görür ve resupinasyonlu çiçeklerde iniş alanı veya bazen tuzak görevi de yapar.^{[9][10][11][12]}

Bir orkide çiçeğinin üreme organları, stamenlerin ve stilin tek bir yapı, yani sütun oluşturmak üzere birleşmesi bakımından eşsizdir.^[11][12][13] Tek tek salınmak yerine, binlerce polen tanesi, sütunun tepesine yakın yapışkan bir diske bağlı pollinia adlı bir veya iki demette bulunur. Pollinia'nın hemen altında tepecik denilen ikinci, daha büyük yapışkan bir plaka vardır.^{[9][10][11][12]}

Orkidelerin çapraz tozlaşma elde etmek için evrimleştirdiği karmaşık mekanizmalar Charles Darwin tarafından araştırılmış ve Orkidelerin Gübrelenmesi (1862) adlı eserde açıklanmıştır. Orkideler son derece özelleşmiş tozlaşma sistemleri geliştirmiştir, bu nedenle tozlaşma şansı genellikle azdır, bu nedenle orkide çiçekleri genellikle çok uzun süreler boyunca alıcı kalır ve tozlaşmamış çiçeklerin yetiştirilmesinde uzun ömürlü olmasını sağlar. Çoğu orkide poleni tek bir kütle halinde verir. Tozlaşma her başarılı olduğunda, binlerce ovül döllenebilir.

Tozlayıcılar genellikle labellumun şekli ve renkleri tarafından görsel olarak çekilirler. Ancak bazı Bulbophyllum türleri erkek meyve sineklerini (Bactrocera ve Zeugodacus türleri) yalnızca çiçek ödülü olarak aynı anda etki eden ve tozlaşmayı gerçekleştiren bir çiçek kimyasalı (örneğin metil öjenol, ahududu ketonu veya zingerone) yoluyla çeker.^[14] Çiçekler çekici kokular üretebilir. Çoğu türde bulunmasa da, nektar labellumun bir mahmuzunda (yukarıdaki çizimde 8) veya çanak yapraklarının ucunda veya yumurtalığın septumunda, Asparagales arasında en tipik pozisyon olan yerde üretilebilir.

Polen üreten orkidelerde, tozlaşma aşağıdaki sıranın bir çeşidi olarak gerçekleşir: Polinatör çiçeğe girdiğinde, genellikle baş veya karın bölgesinde olmak üzere vücuduna hemen yapışan bir viscidium'a dokunur. Çiçeği terk ederken, poleniumu kaudil veya stipe ile viscidium'a bağlı olduğu için anterden çeker. Daha sonra kaudil bükülür ve polen öne ve aşağı doğru hareket eder. Polinatör aynı türden başka bir çiçeğe girdiğinde, polenyum ikinci çiçeğin rostellum'un hemen altındaki stigmasına yapışacak ve onu tozlaştıracak şekilde pozisyon almıştır. Bahçecilikte, yapay orkide tozlaşması, polenleri polen ebeveyninden kürdan gibi küçük bir aletle çıkararak ve tohum ebeveynine aktararak gerçekleştirilir.

Bazı orkideler, özellikle polinatörlerin çok nadir olduğu daha soğuk bölgelerde, esas olarak veya tamamen kendi kendine tozlaşmaya güvenir. Çiçek herhangi bir polinatör tarafından ziyaret edilmemişse, kaudilküller kuruyabilir ve polenler doğrudan stigma üzerine düşer. Aksi takdirde, anter dönebilir ve daha sonra çiçeğin stigma boşluğuna girebilir (Holcoglossum amesianum 'da olduğu gibi).

Terlik orkidesi Paphiopedilum parishii kendi kendine döllenme yoluyla çoğalır. Bu, anterin katı halden sıvı hale geçmesi ve herhangi bir tozlaştırıcı madde veya çiçek topluluğunun yardımı olmadan doğrudan stigma yüzeyiyle temas etmesiyle gerçekleşir.^[15]

Cypripedioideae'nin labellum'u poke bonet şeklindedir ve ziyaret eden böcekleri yakalama işlevine sahiptir. Tek çıkış, polenleri ziyaretçiye bırakan anterlere çıkar.

Bazı aşırı derecede özelleşmiş orkidelerde, örneğin Avrasya cinsi Ophrys'te, labellum, alıcı bir dişiyi taklit ederek erkek böcekleri çeken bir renge, şekle ve kokuya sahip olacak şekilde adapte olmuştur. Tozlaşma, böcek çiçeklerle çiftleşmeye çalışırken gerçekleşir.

Birçok neotropikal orkide, feromon çekicileri sentezlemek için ihtiyaç duydukları uçucu kimyasalları toplamak üzere çiçekleri ziyaret eden erkek orkide arıları tarafından tozlaştırılır. Euglossa imperialis veya Eulaema meriana gibi türlerin erkeklerinin, dişileri çekmek ve onlarla çiftleşmek için feromon sentezlemek üzere cineole gibi aromatik bileşikler aramak için periyodik olarak bölgelerini terk ettikleri gözlemlenmiştir.^[16][17] Her orkide türü, uygun çapraz tozlaşmayı sağlamak için polenleri farklı bir arı türünün farklı bir vücut bölümüne yerleştirir.

Avustralya'da tamamen yer altında yetişen nadir bir aklorofil saprofit orkide türü olan Rhizanthella slateri, hiçbir zaman ışığa maruz kalmaz ve tozlaşması için karıncalara ve diğer karasal böceklere bağımlıdır.

Darwin tarafından kısaca ele alınan Catasetum cinsi, bir böcek seta'ya dokunduğunda, yapışkan polenlerini patlayıcı güçle fırlatır ve polinatörü çiçekten düşürür.

Polenleşmeden sonra, çanak yapraklar ve taç yapraklar solar ve renkleri değişir ancak genellikle yumurtalığa bağlı kalırlar.

2011 yılında Bulbophyllum nocturnum bitkisinin gece çiçek açtığı keşfedilmiştir.^[18]

Phalaenopsis, Dendrobium ve Vanda cinslerindeki gibi bazı türler, o noktada büyüme hormonlarının birikmesi yoluyla, gövde boyunca bulunan düğümlerden birinden oluşan yavrular veya bitkicikler üretir. Bu filizlere keiki denir.^[19]

Epipogium aphyllum hem eşeyli hem de eşeysiz tohum üretimine katılan ikili üreme stratejisi sergiler. Apomixis'in başarılı üremede önemli rol oynama olasılığı asgari düzeydedir. Bazı küçük orkide tür grupları içinde, tozlaşma eyleminden önce dişi gametlerin döllenmeye hazırlanması dikkat çekicidir.^[20]

Yumurtalık tipik olarak, her iki uçta kapalı kalırken, üç veya altı uzunlamasına yarıkla açılan bir kapsüle dönüşür. Tohumlar genellikle neredeyse mikroskobiktir ve çok sayıdadır, bazı türlerde kapsül başına bir milyondan fazladır. Olgunlaştıktan sonra toz parçacıkları veya sporlar gibi uçup giderler. Çoğu orkide türünün tohumlarında endosperm yoktur ve çimlenmeleri için gerekli besinleri sağlayan çeşitli mikorizal bazidiomiset mantarlarla simbiyotik ilişkilere girmelidir, bu nedenle neredeyse tüm orkide türleri çimlenme sırasında mikoheterotrofiktir ve yaşam döngülerini tamamlamak için mantarlara bağımlıdır. Sadece bir avuç orkide türünün, mikoriza olmadan çimlenebilen tohumları vardır; bunlar arasında hidrokor tohumlarına sahip Disa cinsindeki türler yer alır.^[21][22]

Bir tohumun uygun bir mantarla karşılaşma şansı çok düşük olduğundan, salınan tüm tohumların yalnızca çok küçük bir kısmı yetişkin bitkilere dönüşür. Yetiştirmede, çimlenme genellikle haftalar sürer.

Orkide tohumlarının yapay besin ortamında çimlendirilmesi için bahçecilik teknikleri geliştirilmiştir, bu ise çimlenme için mantar gereksinimini ortadan kaldırır ve süs orkidelerinin çoğalmasına büyük ölçüde yardımcı olur. Yapay koşullarda orkide ekimi için kullanılan olağan ortam, karbonhidrat enerji kaynağı ile birleştirilmiş agar jeldir. Karbonhidrat kaynağı, ayrı şekerlerin kombinasyonları olabilir veya muz, ananas, şeftali veya hatta domates püresi veya hindistan cevizi suyu gibi diğer kaynaklardan elde edilebilir. Agar ortamının hazırlanmasından sonra, ortamı sterilize etmek için otoklavlanan (veya düdüklü tencerede pişirilen) test tüplerine veya kavanozlara dökülür. Pişirdikten sonra ortam soğudukça jelleşmeye başlar.

Orchidaceae familyasına bağlı 135 cins, 59 tür, 7 alttür ve 51 melez tür tanımlıdır:^[23]

Cinsler

Orkide türleri yetiştirmede kolayca melezleşir ve bu ise karmaşık adlandırı olan çok sayıda melezin oluşmasına yol açar. Melezleme cinsler arasında mümkündür ve bu nedenle birçok yetiştirilmiş orkide nothogenera'ya yerleştirilir. Örneğin, nothogenus × Brassocattleya, Brassavola ve Cattleya cinslerinden türlerin tüm melezleri için kullanılır. En az üç cinse dayanan nothogenera'lar, -ara ekiyle bir kişinin adına dayalı isimlere sahip olabilir, örneğin × Colmanara = Miltonia × Odontoglossum × Oncidium. (Bu sonek dört cinsten itibaren zorunludur.^[24])

Orkide ailesindeki yetiştirilen melezler, nothospecies yerine grex isimlendirmesi kullanılarak adlandırılmaları bakımından da özeldir. Örneğin, Brassavola nodosa ve Brassavola acaulis arasındaki melezler grex Brassavola Guiseppi'ye yerleştirilir.^[25] Grex'in adı (bu örnekte "Guiseppi") tırnak işaretleri olmadan italik olmayan bir yazı tipiyle yazılmıştır.^[26]

Orchidaceae, kozmopolittir ve buzullar hariç hemen hemen her habitatta bulunur. Dünyanın en zengin orkide cinsleri ve türleri tropiklerde bulunur ancak Kuzey Kutup Dairesi'nin üstünde, güney Patagonya'da ve Macquarie Adası'nda 54° güneyde iki Nematoceras türü de vardır.

Aşağıdaki liste dağılımlarına dair kaba bir bakış sunar:

• Okyanusya: 50 ila 70 cins
• Kuzey Amerika: 20 ila 26 cins
• tropikal Amerika: 212 ila 250 cins
• tropikal Asya: 260 ila 300 cins
• tropikal Afrika: 230 ila 270 cins
• Avrupa ve ılıman Asya: 40 ila 60 cins

Orkidelerin çoğunluğu, tropik ve subtropiklerde ağaçlara veya çalılara tutunarak büyüyen çok yıllık epifitlerdir. Angraecum sororium gibi türler, kayalarda veya çok kayalık topraklarda büyüyen litofitlerdir.^[27] Diğer orkideler (ılıman Orchidaceae'nin çoğunluğu dahil) karasaldır ve çayırlar veya orman gibi habitat alanlarında bulunabilir.

Neottia ve Corallorhiza gibi bazı orkideler klorofilden yoksundur, bu nedenle fotosentez yapamazlar. Bunun yerine, bu türler orkide mikorizalarının oluşumu yoluyla toprak mantarlarına parazitlik ederek enerji ve besin elde ederler. İlgili mantarlar arasında ağaçlar ve diğer odunsu bitkilerle ektomikorizalar oluşturanlar, Armillaria gibi parazitler ve saprotroflar vardır.^[28] Bu orkideler miko-heterotroflar olarak bilinir, ancak daha önce (yanlış bir şekilde) organik maddeleri parçalayarak besinlerini elde ettiklerine inanıldığı için saprofit olarak tanımlanmıştır. Sadece birkaç tür aklorofilik holoparazit olsa da, tüm orkideler çimlenme ve fide büyümesi sırasında miko-heterotrofiktir ve hatta fotosentetik yetişkin bitkiler bile mikorizal mantarlar��ndan karbon elde etmeye devam edebilir.^[29][30] Simbiyoz genellikle orkidenin ömrü boyunca sürdürülür çünkü besin, şeker ve mineraller için mantara bağımlıdırlar.^[31]

Orkidelerin kokusu, olası koku kimyasallarını belirlemek için sıklıkla parfümcüler tarafından (headspace teknolojisi ​​ve gaz-sıvı kromatografisi/kütle spektrometrisi ​​kullanılarak) analiz edilir.^[32]

Orkidelerin diğer önemli kullanımı, çiçeklerinin tadını çıkarmak için yetiştirilmeleridir. Yetiştirilen orkidelerin çoğu tropikal veya subtropikaldir, ancak daha soğuk iklimlerde yetişen birkaçı piyasada bulunabilir. Fidanlıklarda bulunan ılıman türler arasında Ophrys apifera (arı orkidesi), Gymnadenia conopsea (kokulu orkide), Anacamptis pyramidalis (piramidal orkide) ve Dactylorhiza fuchsii (sıradan benekli orkide) vardır.

Her tür orkide, hem tür hem de melez koleksiyoncuları tarafından sık aranır. Dünya çapında yüzlerce dernek ve kulüp kurulmuştur. Bunlar küçük, yerel kulüpler veya American Orchid Society gibi daha büyük, ulusal organizasyonlar olabilir. Her ikisi de orkide yetiştirilmesini ve toplanmasını desteklemeye yarar, ancak bazıları korumaya veya araştırmaya yoğunlaşarak daha da ileri gider.

"Botanik orkide" terimi, "çiçekçi" orkide kategorisine uymayan birkaç cinse ait küçük çiçekli, tropikal orkideleri genel hatlarıyla belirtir. Bu cinslerden birkaçı muazzam sayıda tür içerir. Pleurothallis ve Bulbophyllum gibi bazıları sırasıyla yaklaşık 1700 ve 2000 tür içerir ve genellikle aşırı vejetatif çeşitliliğe sahiptir. Terimin birincil kullanımı, yetiştirdikleri sıra dışı türleri tanımlamak isteyen orkide meraklıları arasındadır, ancak aynı zamanda doğal olarak oluşan orkide türlerini bahçecilikle üretilen melez türlerinden ayırt etmek için de kullanılır.

Yeni orkideler, Kraliyet Hortikültür Derneği tarafından tutulan Uluslararası Orkide Siciline kaydedilir.^[33]

•  
  Platanthera chlorantha
•  
  Orchis simia
•  
  Orchis purpurea
•  
  Orchis pallens
•  
  Orchis provincialis
•  
  Orchis mascula
•  
  Orchis anatolica
•  
  Cephalanthera rubra
•  
  Cephalanthera longifolia
•  
  Cephalanthera epipactoides
•  
  Ophrys × homeri
•  
  Ophrys sphegodes catalcana
•  
  Ophrys umbilicata
•  
  Ophrys oestrifera
•  
  Ophrys speculum
•  
  Ophrys fusca
•  
  Ophrys bombyliflora
•  
  Ophrys lutea galilaea
•  
  Ophrys apifera
•  
  Anacamptis papilionacea
•  
  Anacamptis morio
•  
  Anacamptis laxiflora
•  
  Anacamptis coriophora
•  
  Anacamptis pyramidalis
•  
  Limodorum abortivum var. rubrum
•  
  Limodorum abortivum
•  
  Neotinea tridentata
•  
  Himantoglossum caprinum
•  
  Serapias vomeracea
•  
  Cymbidium
•  
  Dockrillia teretifolia
•  
  Corallorhyza maculata
•  
  Cephalanthera longifolia
•  
  Habenaria radiata
•  
  Pterostylis coccina
•  
  Neuwiedia griffithii
•  
  Cypripedium acaule
•  
  Ophrys insectifera
•  
  Catasetum fimbriatum
•  
  Holcoglossum kimballianum
•  
  Spiranthes spiralis
•  
  Dactylorhiza sambucina
•  
  Vanilla planifolia
•  
  Bulbophyllum putidum
•  
  Cattleya intermedia
•  
  Cattleya labiata
•  
  Dracula vampira
•  
  Odontoglossum grande
•  
  Listera ovata
•  
  Vanda tricolor var. suavis
•  
  Oncidium papilio

• NCBI Taksonomi tarayıcı
• Orchidaceae3 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Orchidaceae in Flora of North America22 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Reproductive Biology of Orchids15 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
•   Wikimedia Commons'ta Orchidaceae ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
•   Vikitür'de Orchidaceae ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.