Дзяды

Дзяды́ (Дзень памяці продкаў) — славянскі народны памінальны абрад, рытуальная вячэра ў памяць памерлых продкаў. Дзядамі таксама называлі дзень, калі адбываўся абрад, і душы^[1] нябожчыкаў, якіх ушаноўвалі.

У найбольш архаічнай форме захаваліся толькі ў беларусаў^[1].

Гісторыя

Паходзяць Дзяды з дахрысьціянскага балта-славянскага звычаю трызны, зьвязанага з культам продкаў. Пазьней абрад ускладніўся напластаваньнем хрысьціянскага культу.

Дзяды спраўлялі ў пэўныя дні, у залежнасьці ад мясцовасьці па некалькі разоў на год, часьцей вясной і ўвосень. Галоўнымі былі Зьмітраўскія Дзяды (асяніны) у суботу перад Зьмітравым днём (26 кастрычніка паводле старога стылю), а таксама на радаўніцу, перад масьленіцай, сёмухай.

На Дзяды гатавалі рытуальныя стравы (7 і больш няцотных сьвяточных і абрадавых страваў). Абавязковымі былі куцьця, клёцкі, бліны, мяса, яечня. Паводле звычаю, ад кожнай стравы ў асобны посуд адкладвалі па кавалачку для нябожчыкаў і пакідалі на ноч: лічылася, што душы памерлых продкаў, якія прыходзяць на Дзяды, трэба пачаставаць.^[2] А пасьля вячэры са стала не прыбіралі — для таго, каб памерлыя маглі за ім пасядзець у цішыні.

Абрад пакліканьня душаў памерлых на Дзядоў мастацка апісаны Адамам Міцкевічам у яго знакамітай паэме «Дзяды».

Сучаснасьць

У сучаснай Беларусі праваслаўныя адзначаюць Дзімітраўскую памінальную суботу ў першую суботу перад 8 лістапада. Каталікі ўспамінаюць усіх памерлых вернікаў 2 лістапада. Пачынаючы з 30 кастрычніка 1988 году Дзяды набылі грамадзкую значнасьць — штогод адбываецца шэсьце на Курапаты ў памяць пра ахвяраў камуністычнае ўлады.

Глядзіце таксама

• Радаўніца

Крыніцы

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 6 /Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.:БелЭн, 1998. — 576 с.: іл. — Артыкул «Дзяды». — С. 136.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. Т. 3 / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1996. — 527 с.: іл.; Артыкул «Дзяды». — С.234; Артыкул «„Дзяды“». Аўтар Вольга Герасімовіч. — С.234-235.
• Беларуская міфалогія: Энцыклап. слоўн. / С. Санько, Т. Валодзіна, У. Васілевіч і інш. — Менск: Беларусь, 2004.— 592 с.: іл. ISBN 985-01-0473-2.
• Шейн П. В. Материалы для изучения быта и языка русского населения Северо-Западного края. Т.1, Ч.2. Спб, 1890.
• Романов Е. Белорусский сборник. Вып. 8. Вильна, 1912.
• Никифоровский Н. Я. Простонародные приметы и поверья, суеверные обряды и обычаи, легендарные сказания о лицах и местах. Витебск, 1897.
• Пахаванні. Памінкі. Галашэнні. Мн., 1986.

Вонкавыя спасылкі

Дзяды — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў