Інфармацыйна-пошукавая мова
Інфармацыйна-пошукавая мова (ІПМ) - штучная мова, ўяўляючая з сабе сукупнасць сродкаў для апісання фармальнай і зместавай структуры дзяля пошука (шляхам індэксавання) па запыту карыстальніка.
Структура
У ІПМ магчыма выдзяліць алфавіт, лексіку і граматыку.
- Алфавіт - сукупнасць вызначаных сімвалаў для запісу слоў і выразаў. Ва многіх мовах дзяля гэтага выкарыстоўваюць сімвалы натуральнай мовы.
- Лексіка - сукупнасць усіх выкарыстоўваемых у мове словаў-лексічных адзінак.
- Лексіка - правілы складання выразаў. Граматыка ў шмат якіх ІПМ з'яўляецца фармальнай, а ў некаторых адсутнічае ўвогуле.
Дзяля ўпарадкавання лексічных адзінак падчас будоўлі лексікі служаць парадыгматычныя адносіны паміж лексічнымі адзінкамі. Гэтыя адносіны ўсталёўваюцца і фіксуюцца ў слоўніке мовы,сыходзячы з патрэб інфармацыйнага пошука.
Тыпы і віды ІПМ
Спосаб задавання лексічных адзінак
- Кантралюемыя - мовы, слоўнікавы склад якіх задаецца і кантралюецца пры дапамозе слоўнікаў і табліц. Да іх адносяць розныя сістэмы класіфікацыі (УДК, ББК, класіфікацыя Дьюі)
- Мова прадметных рубрык. На аснове іерархічнай класіфікацыі стаяць сістэматычныя каталагі. На аснове мовы прадметных рубрык стаяць прадметныя каталагі. Алфавітныя каталагі - ручны пошук.
- Дэскрыпторныя ІПМ, а таксама мова ключавых слоў - аўтаматтычны пошук.
- Некантралюемыя - лексіка не задаецца слоўнікам, а будуецца на аснове выбара тэрмінаў натуральнай мовы. Такія ІПМ сталі шырока выкарыстоўвацца ў апошні час.
Парадак запісу лексічных адзінак
- Некаардынуемыя мовы-у якіх не дапушчаецца каардынацыя лексічных адзінак (нямя чувязі паміж імі) ні ў працэсе індэксавання, ні ў працэсе пошука (сістэма расстаўлення кніг у бібліятэчным фондзе, паводле інвянтарных нумароў).
- Каардынуемыя ІПМ - мовы, ў якіх лексічныя адзінкі звязваюцца, каардынуюцца паміж сабоў ці ў працэсе індэксавання, ці ў працэсе выкарыстання.
- Перадкаардынуемыя - сувязі паміж лексічнымі адзінкамі усталёўваюцца перад пошукам
- Посткаардынуемыя- калі сувязі паміж лексічнымі адзінкамі ўсталёўваюцца толькі падчас пошука.