Menyang kontèn

Basa Basque

Saka Wikipédia Jawa, bauwarna mardika basa Jawa
Basque
euskara
Dituturaké ing Sepanyol Spanyol
Prancis Prancis
Wilayah Cithakan:Country data Basque Country Nagari Basque kejawi pérangan paling kilèn saking Biscay, sapérangan ageng Alava lan Navarre
Gunggung panutur 1,063,700 (basa pisanan: 665,700) taun 2006[1]
Ranking 247
Rumpun basa Isolat (Pirsani ngandhap)
Status resmi
Basa resmi ing Basque Country Autonomous Community lan Navarre
Regulated by Euskaltzaindia
Kodhe basa
ISO 639-1 eu
ISO 639-2 baq (B)Cithakan:Infobox Language/terminological
ISO 639-3 eus



Cithakan:Infobox Language/IPA notice

Basque speaking area
Lokasi provinsi Basque ing Spanyol lan Prancis
Basque ing Nagari Spanyol lan Prancis
Basque ing Nagari Spanyol lan Prancis
dhialèk Basque

Basque (wonten ing Basque: euskara) inggih punika basa ingkang dipuntuturaken déning tiyang Basque ingkang dumunung ing Pyrenea ing Lèr-Tengah Spanyol lan sisihan kaliyan kawasan Lèr-Kilèn Prancis. Langkung mligi, Basque ingkang dumunung wonten ing wewengkon otonom Spanyol ingkang dipuntepangi minangka Nagari Basque (Euskadi), ingkang gadhah kapentingan kabudayan lan otonomi pulitik. Tiyang Basque ugi minangka sapérangan ageng pendhudhuk saking wewengkon ingkang dipuntepangi minangka Nagari Basque Lèr ing Prancis lan wewengkon otonom Navarro ing Spanyol. Nami kanggé basa wonten ing Basque Standar inggih punika euskara; wangun dhialèk sanès inggih punika euskera, eskuara lan üskara. Éwadéné géografinipun dipunklilingi déning basa Indo-Éropah, Basque dipunpitadosi minangka basa ingkang kapinggiraken. Piyambakipun sanès basa Indo-Éropah.[2]

Sajarah lan klasifikasi

[besut | besut sumber]

Leluhur bangsa Basque inggih punika salah satunggaling kang ndunungi paling sepuh Éropah, lan asal-usulipun taksih dèrèng dipunmangertosi. Mekaten ugi kanthi asal-usul basanipun. Langkung kathah sarjana sami nganggep Basque minangka basa ingkang kaisolasi.

Tulisan-tulisan Latin wonten ing Aquitania nglestantunaken sapérangan tembung ingkang mèmper kaliyan basa proto-Basque, kados wonten ing nama dhiri Nescato (neskato tegesipun "kenya enèm" wonten ing basa Basque modhèren). Basa ingkang dipunusulaken punika dipunsukani nama "Aquitania" lan dipundugi dipun-ginakaken sadèrèngipun tiyang-tiyang saking Romawi bekta basa Latin dhumateng wewengkon Pyrenea kilèn. Amargi tiyang-tiyang Romawi nilaraken tlatah lebet punika, basa Basque Aquitania saged kajagi, déné basa Iberia lan Tartessia mati. Basque lajeng mendhet sapérangan tetembungan Latin, ingkang sadèrèngipun lan sasampunipun basa Latin wonten ing tlatah punika ngrembaka dados basa Gascon (satunggaling pang saking basa Occitan) lan Roman Navarro.[3]

Amargi wates antawising Basque lan tlatah Gascon langkung kirang saking tlatah Basque lan Kastilian, limrahipun dipundugi bilih bangsa Basque asalipun saking Aquitania lan bilih golongan punika migrasi dhumateng sisih kidul.

Sistem panyeratan

[besut | besut sumber]

Basa Basque dipunserat kanthi migunakaken abjad Latin. Huruf mligi ingkang universal inggih punika ñ; kadhang kala ç lan ü ugi dipun-ginakaken. Basa Basque boten migunakaken c, q, v, w, y kejawi kanggé tembung-tembung silihan; huruf-huruf punika boten dipunanggep minangka péranganing abjad Basque.

Aa Bb Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Ññ Oo Pp Rr Ss Tt Uu Xx Zz

dd, ll, rr, ts, tt, tx, tz boten dipuntindakaken minangka digraf.

Wonten ing ortografi Sabino Arana (1865..1903), ll lan rr kagantosaken kaliyan ĺ lan ŕ.

Unèn- unèn

[besut | besut sumber]

Unèn-unèn dhasar

[besut | besut sumber]
  • Bai = inggih
  • Ez = boten
  • Kaixo!, Agur! = Hallo
  • Agur!, Adio! = Sugeng pepanggihan!
  • Ikusi arte = Sugeng pepanggihan malih!
  • Eskerrik asko! = Matur nuwun!
  • Egun on = Sugeng énjing (teges barès: Sugeng siyang)
  • Egun on, bai = Wangsulan standar kanggé Egun on
  • Arratsalde on = Sugeng ndalu (Good evening)
  • Gabon = Sugeng ndalu (Good night)
  • Mesedez = Nyuwun tulung (please)
  • Barkatu = Pangapunten
  • Aizu! = Mirengaken! (nyuwun kawigatosan, kirang sopan, namung dipun-ginakaken kaliyan kanca)[4]

Wilangan

[besut | besut sumber]
1 bat
2 bi
3 hiru
4 lau
5 bost
6 sei
7 zazpi
8 zortzi
9 bederatzi
10 hamar
11 hamaika
12 hamabi
13 hamahiru
14 hamalau
15 hamabost
16 hamasei
17 hamazazpi
18 hemezortzi
19 hemeretzi
20 hogei
21 hogeita bat
22 hogeita bi
23 hogeita hiru
30 hogeita hamar (20+10)
31 hogeita hamaika (20+11)
40 berrogei (2×20)
50 berrogeita hamar (2×20+10)
60 hirurogeita (3×20)
70 hirurogeita hamar (3×20+10)
80 larogei
90 larogeita hamar
100 ehun
200 berrehun
300 hirurehun
1000 mila
2000 bimila
1.000.000 milioi bat
gunggung _____ _____ zenbaki (sepur, bis, lsp.)
setengah erdi
kirang gutxi
langkung gehiago

Pranala njawi

[besut | besut sumber]

Tata basa

[besut | besut sumber]

Klasifikasi

[besut | besut sumber]

Cathetan suku

[besut | besut sumber]
  1. Forth sociolinguistic enquiries in Basque Country or IV. Inkesta Soziolinguistikoa
  2. Lapuran etnolog kanggé Basque
  3. http://www.hermanboel.be/taal-en-basque.htm Concise course of Basque
  4. Basque Studies Program Newsletter · Issue 18, 1978. Miguel Echegaray maringaken sapérangan usulan perékawis kemungkinan gegandhèngan ètimologis antawisipun tembung-tembung Basque lan Inggris

Wacanan sapanjuré

[besut | besut sumber]
  • AZURMENDI, Joxe: "Die Bedeutung der Sprache in Renaissance und Reformation und die Entstehung der baskischen Literatur im religiösen und politischen Konfliktgebiet zwischen Spanien und Frankreich" In: Wolfgang W. Moelleken (Herausgeber), Peter J. Weber (Herausgeber): Neue Forschungsarbeiten zur Kontaktlinguistik, Bonn: Dümmler, 1997. ISBN 978-3537864192
  • HUALDE, José Ignacio & DE URBINA, Jon Ortiz (eds.): A Grammar of Basque. Berlin: Mouton de Gruyter, 2003. ISBN 3-11-017683-1.
  • TRASK, R. Larry: History of Basque. New York/London: Routledge, 1996. ISBN 0-415-13116-2.