حەستیبوون
حەستیبوونئا ن ژی چێبوونا هەستی (بئی نگلیزی: ئۆسسفجاتۆن)
کریارا گوهەرینا کرکرکێ بۆ هەستی وەکی هەستیبوون تێ ناڤکرن. حەموو کرکرکێ لاش ناگوهەرە بۆ هەستی، هنەک بەشێن لاشێ مرۆڤ ب تەمەنێ پێگەهشتیێ ژی هەر دمینە کرکرک. د قۆناخێن دەستپێکێ یێن گەشەدانا کۆرپەلەیێ دە، لاشێ کۆرپەلەیێ ژ پەردەیێن ریشالیئوو کرکرکا رۆن (هیالین) پێک تێ.[1] د لاشێ کۆرپەلەیێ دە هەستیبوون ب تەمەنێ 8-12 هەفتەیی دە دەست پێ دکە.[2] حەستیبوون کرکرکێ قالب دگرەئوو ژ وی قالبێ کرکرکێ، شێوەیی هەستیئا وا دبە. لێ نە هەموو هەستی ژ گوهەرینا کرکرکێ چێدبن، هنەک هەستی راستەراست ژ خانەیێن بنەراتی یێن بەستەرەشانەیێ،ئا نگۆ ژ خانەیێن مەزەنشیم (بئی نگلیزی: مەسەنجهیمە) تێن چێکرن.[2]
د لاشێ مرۆڤ دە ب دوئا وایی هەستیبوون روو ددە.[3]
1.حەستیبوونا د ناڤبەرا پەردەیان (بئی نگلیزی: Iنترامەمبرانۆوسئۆ سسفجاتۆن)
2. حەستیبوونا د ناڤ کرکرکێ (بئی نگلیزی: ەندۆجهۆندرالئۆ سسفجاتۆن)
حەر چقاسئە ڤ هەردو رێک ژ هەڤ گەلەک جودا بن ژی، ل داویا هەستیبوونێ، پەکهاتەیا هەستیێن کۆ ژ هەردو رێکان چێدبن هەمانئە .[1]
حەستیبوونا د ناڤبەرا پەردەیان
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
چاڤکانیا هەستیبوونێ چینا خانەیێن مەزەنشیمئە . خانەیێن مەزەنشیم، خانەیێن بنەراتی یێن بەستەرەشانەیێ نە. ژ بەر کۆ بەستەرەشانە ژ خانەئوو مادەیا بنیاد پێک تێ، ل دەردۆرا چینا خانەیێن مەزەنشیم ژی مادەیا بنیاد هەیە. حەستیێن پانئێ ن کلۆخێ، هەستیێن هنارکێ (بئی نگلیزی: زیگۆماتج بۆنە)، چەنەیا ژۆرین، چەنەیا ژێرینئوو هەستیێن پرکا مل (بئی نگلیزی: جۆللاربۆنە) ب هەستیبوونا د ناڤبەرا پەردەیان ڤەئا ڤا دبن.[2]
د دەستپێکا پێڤاژۆیا هەستیبوونێ دە، خانەیێن مەزەنشیمێ نێزی هەڤ دبنئوو ل هن بەشان چینێن ستوورئا ڤا دکن. ژ خانەیێن بەشێن ستووربوویی یا مەزەنشیمێ، هنەک خانە دگوهەرن بۆ موولوولەیێن خوینێ، هنەک خانە ژی دگوهەرێن بۆ خانەیێن پێشەنگێ هەستی (بئی نگلزی: ۆستەۆپرۆگەنتۆر /ئۆ ستەۆگەنج جەللس). خانەیێن پێشەنگ، خانەیێن بنەراتی نە، دگوهەرن بۆ خانەیێن چێکەرێ هەستی (بئی نگلیزی: ۆستەۆبلاست). کۆما خانەیێن چێکەرێ هەستی وەکی ناڤاندا هەستیبوونێ تێ ناڤکرن.[1] د قۆناخا هەستیبوونێ دە نە یەک، لێ گەلەک ناڤەندێن هەستیبوونێ بئا وایەکی هەڤبەش کار دکن.
خانەیێن چێکەرێ هەستیئۆ ستەۆید دەر ددن.[4]ئۆ ستەۆید مادەیا بنیاد (ماتریکس)ئا هین نەرەقبوویی یە. د ناڤ چەند رۆژان دە ب کۆمبوونا خوێیێن کالسیومێ،ئۆ ستەۆید رەق دبە.[2] ب رەقبوونائۆ ستەۆیدێ، خانەیێن چێکەرێ هەستی د ناڤئۆ ستەۆیدێ دەئا س�� دمینن، پاشێ ڤان خانەیان دگوهەرن بۆ خانەیێن هەستی.[4] حەر کۆ خانەیێن چێکەرێ هەستی دگوهەرن بۆ خانەیێن هەستی، پێشەنگێ خانەیێن هەستی یێن دەردۆرێ ژی دگوهەرن بۆی خانەیێن چێکەرێ هەستی.
گاڤا خانەیێن چێکەرێ هەستیئۆ ستۆید دەر ددن دەردۆرا موولوولەیەن خوینێ،ئۆ ستەۆید دبە سەدەما چێبوونا ماتریکسا کێرانان (بئی نگلیزی: ترابەجولار ماترخ)ئوو هەستیێئی سفەنجی. خانەیێن چێکەرێن هەستی یێن ل سەر روویێ هەستیێئی سفەنجی ژی دگوهەرنئوو دبن بەرگێ هەستی. پاشێ، بەرگێ هەستی ژی ل سەر هەستیێئی سفەنجی چینەک هەستیێ پتەو چێدکە.
حەستیبوونا د ناڤبەرا پەردەیان، د لاشێ کۆرپەلەیێ 2-3 مەهی دە دەست پێ دکە، هەتا کۆ تەمەنێ پێگەهشتیێ ددۆمە.
ژ دایکبوونێ (دەما زایینێ) دە کلۆخئوو هەستیێن پرکا ملئێ ن دەرگووشێ ب تەڤاهی رەق نین ن. حەروسا هەستیێن کلۆخێ ل هین بەشان ب هەڤ رە گرێدایی نین ن.ئە ڤ رەوش، د جۆگا زایینێ دە دەرباسبوونا دەرگووشێ هێسانتر دکە.
ب کورتاسی، مرۆڤ دکارە ب پێنج گاڤان هەستیبوونا د ناڤبەرا پەردەیان بئا وایەکی کورت راڤە بکە.[5]
1.خانەیێن مەزەنشیم دگوهەرن بۆ خانەیێن چێکەرێ هەستیئوو د ناڤەندێن هەستیبوونێ دە کۆم دبن.
2. خانەیێن چێکەرێ هەستی،ئۆ ستەۆید دەر ددن، ب کۆمبوونا خوەیێن کالسیومێ، خانەیێن چێکەرێ هەستی د ناڤئۆ ستەۆیدێ دەئا سێ دمیننئوو دگوهەرن بۆ خانەیێن هەستی (ۆستەۆسید)
3. حەستیێئی سفەنجیئوو بەرگێ هەستی چێدبە.
4. ل سەر هەستیێئی سفەنجی، هەستیێ پتەو چێدبە.
5. لوولەیێن خوینێ مۆخێ سۆر چێدکن.
حەستیبوونا د ناڤ کرکرکێ
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
د هەستیبوونا ناڤ کرکرکێ دە، هەستی جهێ کرکرکا رۆن (هیالین) دگرە. بئە سلێ خوە کرکرک ناگوهەرن بۆ هەستی، لێ کرکرک ژ بۆ چێبوونا هەستی وەکی قالب کار دکن.[6] حەر کۆ کرکرک هلدوەشە جهێ ڤالا ژئا لیێ هەستی ڤە تێ داگرکرن ب ڤیئا وایی هەستییێ نوو ل شوونا کرکرکێ دە جه دبە. حەستیبوونا د ناڤ کرکرکێ ل گۆر هەستیبوونا ناڤبەرا پەردەیان، ژ بۆ دەمەک درێژتر ددۆمە.
حەستیێن درێژ ب رێکا هەستیبوونا د ناڤ کرکرکێ چێدبن. حەروسا هەستیێن بنی یێن کلۆخێ، وەکی میناک; هەستیێ بێژنگی (بئی نگلیزی: ەتهمۆد بۆنە) ژی ب هەمان رێکێ چێدبن.[1]
چێبوونا هەستیێن درێژ 6 هەتا 8ەمین هەفتەیا دوجانیێ دە دەست پێ دکە.[1] پێشی، هنەک ژ خانەیێن مەزەنشیم دگوهەرن بۆ خانەیێن کرکرکێ (بئی نگلیزی: جهۆندرۆجیتەس). خانەیێن کرکرکێ کرکرکەپەیکەرێئا ڤا دکن. کرکرکەپەیکەر پێشەنگا هەستیەپەیکەرێ یە. چێبوونا کرکرکێ ب چێبوونا بەرگێ کرکرک (بئی نگلیزی: پەرجهۆندروم) ددۆمە. بەرگێ کرکرک، پەردەیەک بەستەرەشانەیێ یە کۆ روویێ کرکرکێ داپۆش دکە. حەر کۆ دچە د کرکرکێ دە هێ پرتر ماتریکس (مادەیا بنیاد) چێدبەئوو قابارەیا خانەیێن کرکرکێ یێن د ناڤەندا کرکرکێ زێدە دبە. لێ د ماتریکسێ دە کۆمبوونا خوێیێن کالسیومێ، رێ ل بەر خورەکئوو مادەیێن پێوست دگرە، خانەیێن کرکرکێ بێخورەک دمیننئوو دمرن.[7] ب مرنا خانەیان، د ناڤ کرکرکێ دە هن ڤالاهی پەیدا دبن. لوولەیێن خوینێ بەر ب ناڤ ڤالاهیێ درێژ دبنئوو جه دبن. ب ڤیئا وایی جهێن ڤالا هێ فرەهتر دکن. ب ناڤبەینکاریا لوولەیێن خوینێ، خانەیێن پێشەنگێ هەستیئوو خانەیێن هلوەشینەرێ هەستی (بئی نگلیزی: ۆستەۆجلاستس) ژی دگهیژن ناڤ کرکرکێ. پرانیا خانەیێن پێشەنگ دگوهەرنئوو دبن خانەیێن چێکەرێ هەستی. ب چالاکیا خانەیێن هلوەشینەرێ هەستیئوو خانەیێن چێکەرێ هەستی، ژ ماتریکسا رەقبوویی، هەستیێئی سفەنجی چێدکن. خانەیێن هلوەشینەرێ هەستی هنەک ژ هەستیێئی سفەنجی تێک دشکینە ب ڤیئا وایی کەلێنا مۆخێ (بئی نگلیزی: مەدوللاری جاڤتی) پەیدا دبە.[7]
حەر کۆ کرکرک گەش دبە هێ پرتر موولوولەیێن خوینێ د کرکرکێ رە دچن. تێرەچوونا لوولەیێن خوینێ یا ناڤ کرکرکێ، بەرگێ کرکرکێ چالاک دکەئوو دگوهەرنە بۆ بەرگێ هەستی. خانەیێن چێکەرێ هەستی یێن ل بەرگێ هەستی، ل دەردۆرا کرکرکێ، ل بەشا دۆخێ (ب گرەکی: داپهیسس) دە گەردەنیا هەستیێ پتەو (بئی نگلیزی:جۆمپاجت بۆنە جۆللار)ئا ڤا دکن.[1]
دەما تەمەنێ کۆرپەلەیێ گهیشت دوئا ن ژی سێ مەهی، گەشبوونا خانەیێن هەستیئوو لەزا چەکرنا هەستی زێدەتر دبە. ل کووراهیا گەردەنیا هەستی (بئی نگلیزی: بۆنە جۆللار) دە ناڤەندا هەستیبوونێ یا یەکەم تێئا ڤاکرن. چێبوونا هەستی ل ڤێ ناڤەندێ دەست پێ دکە. دەمائە ڤ گوهەرین روو ددن، لئا لیێ دن ڤە ژی خانەیێن کرکرکئوو شانەیا کرکرکێ ل جەمسەرێن هەستی دە گەشبوونا خوە ددۆمینن. د هەمان دەمێ دە ل بەشا دۆخێ دە هەستی جهێ کرکرکێ دگرە. گاڤا کۆئا ڤاکرنا هەستیەپەیکەرێ کۆرپەلەیێ چوو سەری، کرکرک تەنێ ل دو جهێن هەستی دە دمینە. د بەشا گەهێ دە روویێ هەستیێن گەهێ ب کرکرکا گەهێ (بئی نگلیزی: ارتجولار جارتلاگە) داپۆشی دمینە. حەروسا هنەک کرکرک ژی د ناڤبەرا جەمسەرێ هەستیێئوو دۆخێ هەستیێ دە دمینەئوو وەکی لەوهەیا گەشێ (بئی نگلیزی: ەپپهیسەال پلاتە) تێ ناڤکرن.[8] لەوهەیا گەشێ ژ دایکبوونێ هەتا تەمەنێ پێگەهشتیێ درێژبوونا هەستیان دابین دکە.ئا نگۆ هەستیبوون پشتی ژ دایکبوونێ ژی ددۆمە. لەوهەیێن گەشێ ژ بۆ چێبوونا هەستی ناڤەندێن دویەمئێ ن هەستیبوونێ نە. ناڤەندێن دویەمئا هەستیبوونێ هەتا تەمەنێ 21 سالیێ چالاک دمینن. لێ هەر کۆ مرۆڤ ژ زارۆکتیێ دەرباسی تەمەنێ پێگەهشتیێ دبە، چالاکیا لەوهەیا گەشێ ژ بەر باندۆرا هۆرمۆنا گەشێئوو هۆرمۆنێن زایەندێ کێم دبە. پاشێ ل کرکرکا لەوهەیا گەشێ ژی هەستیبوون روو ددە،ئێ دی ژ ڤێ گاڤێ شوون ڤە درێژبوونا هەستی رادوەستە.[4]
چاڤکانی
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]- ^ ا ب ج د ە ف بەتتس، ژ.، دەساخ، پ.، ژۆهنسۆن،ئە .، ژۆهنسۆن، ژ.، کۆرۆل،ئۆ .، & کروسە، د.ئە تئا ل. (2017).ئا ناتۆمی & پهیسۆلۆگی. حۆوستۆن، تەخاس:ئۆ پەنستاخ جۆللەگە، رجەئو نڤەرستی،
- ^ ا ب ج د مجکنلەی، م.، &ئۆ 'لۆوگهلن، ڤ. (2011). حومانئا ناتۆمی (3ردئە د.). نەو یۆرک، نی: مجگراو-حلل
- ^ Iرەلاند، ک.ئا . (2010). ڤسوالزنگ حومان بۆلۆگی (3ردئە د.). حۆبۆکەن، نژ: ژۆهن ولەی & سۆنس.
- ^ ا ب ج واوگه،ئا .، گرانت،ئا .، جهامبەرس، گ.، رۆسس، ژ.، & ولسۆن، ک. (2014).رۆسسئا ند ولسۆنئا ناتۆمیئا ند پهیسۆلۆگی ن هەالتهئا ند للنەسس (12تهئە د.).ئە دنبورگ:ئە لسەڤەر.
- ^ برەەلاند گ، سنکلەر مئا، مەنەزەس رگ.ئە مبریۆلۆگی، بۆنەئۆ سسفجاتۆن. [ئوپداتەد 2020 ژون 3]. Iن: ستاتپەارلس [Iنتەرنەت]. ترەاسورە Iسلاند (فل): ستاتپەارلس پوبلسهنگ; 2021 ژان-.ئاڤالابلە فرۆم: [1]
- ^ ستارر، ج.، & مجمللان، ب. (2010). حومان بۆلۆگی (8تهئە د.). پاجفج گرۆڤە، جئا: برۆۆکس/جۆلە پوبلسهنگ جۆمپانی.
- ^ ا ب ریە، ج.، وسە، ر.، ژوروکۆڤسک، ڤ.، دەساخ، ژ.، جهۆ، ژ.، &ئا ڤسسار، ی. (2017).بۆلۆگی. حۆوستۆن، تەخاس :ئۆ پەنستاخ جۆللەگە، رجەئو نڤەرستی،
- ^ مادەر، س.، & وندەلسپەجهت، م. (2017). حومان بۆلۆگی (15تهئە د.). نەو یۆرک، نی: مجگراو-حللئە دوجاتۆن.
| دانەگەهێن کۆنترۆلائۆ تۆریتەیێ: نەتەوەیی |
|---|
