مەلایێ مەشهوور

مەلایێ مەشوور، خۆجە نسرەدین، مەلە نسرەدین^[1] (1208 - 1284، ) یەک ژ لەهەنگێن پێکەنۆکێ یێ ل کوردستان، ئیران، ترکیە، بالکانئوو جیهانا ئەرەبانئە .

حەر نەتەوەیێ گۆری خوە پێکەنۆکێن خوە دە ناڤێ وی بکارانینە.ئی رانی ژێ رە دبێژن ناسرەدینی تووسی،ئە رەب مۆللا جوها، ترک ناسرەدن حۆجا هود. تێئی دیاکرن کوئە ڤ کەسایەتی ژ ئەفخانستانێ بەلاڤبوویەئوو ب ناڤێ مەلە نەسرەدین مرۆڤەکی هەبوویە. لێ پسپۆرێن گەلێری ڤیا ناپەژرینن. ترک د بن باندۆرا زمان، چاندئوو فۆلکلۆرا گەلێنئی رانی دە ژیانەئوو ئە ڤ پێکەنۆک ژ وها دەرباسی ترکان بوونە.

بئا ڤابوونا کۆمارا ترکیێ ڤە چاندئوو ژیانا ئەورۆپایێ بنگەه هاتە گرتن. د هەرئا لیێ ژیانێ دە مۆدەلائە ورۆپاییان ب تایبەتی یا فرانسییان بنگەه هاتە گرتن. پشتی دەمەکێ گەلێ ترک ژ خوە، ژیانا خوەئوو چاندئوو فۆلکلۆرا خوە فەدی کر، خوە پچووک دیت. حەروەکی ناسرەدین ژی ژ نشکاڤە هاتە ژبیرکرنئوو د هەمان پێکەنۆکان دە ناڤێ وی گوهەرتن.ئا ن کرن "دۆن کیشۆت"ئا ن تەنێ "ئادامıن بر - زلامەک". لەورائە و ژ رۆژهلاتێ بوو، فارس، کورد،ئە رەبئا ن تشتەکێ دن بوو. دڤیابوو بهاتائی نکارکرن. ب داوی هاتنا سازوومانیا یەک پارتیێئوو دەستپێکا دەستهلاتداریا دپ (دەمۆکرات پارت - پارتیا دەمۆکرات) ترکیێ ژی بەرێ خوە هندە گوهەرتئوو ئی نکارکرنا بەرماییانئێ دی رەنگێ خوە گوهەرت.ئی جار هەمی دەولەمەندی دڤیابوو دیسا ژ سەری دە ببا ترک.

ژ نشکا ڤە ناسرەدین هاتە قەبوولکرنئوو گۆتن "ئەو ترکەکی خاس بوویەئوو هەیا بگرە ژ بەرائۆ خوزان (ئۆکهوز،ئۆ ğوز) بوویە. ناڤێ باڤ-دیا ویئە ڤئوو ئە ڤ بوونەئوو ل فلان دەرێ ژیایە. گۆرستانا وی ژی ل بێلان دەرێ یە". ل سەر ناڤێ وی هەرسال فەستیڤال تێن لدارخستن.

پێکەنۆک پێکەنۆکئە ئوو مالئوو دەولەمەندیا هەمی مرۆڤانئە .

مەلایێ مەشوور رۆژەکێ ل سووکا ئامەدێ، ل قەسابخانەیەکێ دخوازە پاتەرەشکا بەرخێ بکرە. بهایێ وێ دپرسە، زلام دبێژە:

- مەلا ژبۆ خاترێ ناڤێ تە ب 2،5 قورووشانئە .

مەلا ناپەژرینە، لەورائە و نەهاتیە سووکێ کو خوە بدە شێلاندن، هاتیە پاترەشکێ بکرە. حەیا ڤەگرتنا بازارێ ل هەمی قەسابان دگەرەئوو ب وان رە دکەڤە بازارێ (فەلشاندنێ) لێ ژ 2،5 قورووشان کێمتر نابینە.

ما سەرهشکی سەرهشکی یە، مەلا ژی ددە رێ ب لنگان دچە دیلۆکێ، دبینە کو بهایێ هەریئە رزان ب 3،5 قورووشانئە . ژ یا خوە نایێ خوارێ هەیا رهایێ دچە کوئێ دی هال تێ دە نەمایە. ب قەسابێ هەری داوین رە دکەڤە فەلشاندنێ بهایێ هەریئە رزان ب 4،5 قورووشانئە . مەلا نیەت دکە کو هەیا کەرکووکێ بچە مخابن دەرمان د لنگێن وی دە نەمانە. دکەڤەئە زبەنیان لێ مخابن کافرێ قەساب نایێئی مانێ.ئێ دی ل ور دکەڤەئوو چۆک ددە. گونەکیا قەساب پێ تێ. دبینە کوئە ڤ زلامەکە نەئە وقاس هەژار لێ تەما یە. دبێژە:

-ئە ز بەنی ژ کەرەما خوەئی شەڤ ببی مێڤانێ من.

مەلا کێف دکە. ب شیڤێ رە دبە قورەقورا زکێ مەلە. شیڤ ژیئێ دی نایێئوو ها نایێ. ب قاسی دەمەکە درێژ مەلا دبینە لئۆ دەیا کێلەکێ دەنگێ شیرپینیان تێ. مێرک دبێژە "ئەم بخون پاشێ لێخن!" لێ ژنک دبێژە "نا!ئە م لێخن پاشێ بخون!". مەلا گەلەک گوهداری دمینە لێ ت واتەیێ نادێ. ژ نشکا ترس دکەڤە دلێ وی. دفکرە "ئایائە ڤانا وێ من بخون؟". دەما کوئێ دی دێ برەڤە خوەدیێ مالێ بانگ لێ دکەئوو دبەئۆ دەیا کێلەکێ. مەلە بالا خوە ددەیێ لئۆ رتائۆ دەیێ گۆرستانەکێ هەیە. حەر یەک ژ وان چۆیەکێ (دارەکێ) دانە دەستێن خوەئوو ل مەزەل دخن. مێرک دبێژە "خانم بنێرە مێڤانێ مە هەیە وەرەئە مئی شەڤ بخون، پاشێ وەرن لێخن"، ژنک دبێژە "نا وەلەئە م وەکی هەر جارێ دڤێ تێرا دلێ خوە لێخنئوو پاشێ هەرن شیڤێ بخون". مێرک مەزەل نیشانددەئوو دبێژە:

- بنەرە مەلا،ئە ڤ مەزەلێ مێرێ ڤێ ژنکێ یە.ئە و دەولەمەندێ سووکا رهایێ بوو. نەدخوار، ڤەدشارت وەکی تە.ئا نگۆ تەمایێ تەمایان بوو. دە بلا نها وەرە شیڤێ بخوە. حەمی ملکێن ویئی سۆتخوری ژ من رە ما.

مەلا ل خوە ڤاردقلە ژ نشکاڤە گولفەم (د پێکەنۆکان دە ناڤێ ژنا وی یە) دکەڤە بیرا وی. دقیرە:

-ئە رێ گولفۆئە ز د مزگەفتێ دە قوونا مریان بشۆمئوو پەرە بەرهەڤبکمئوو تو ژی ل مەزەلێ من بدی..ئە ز ڤایێ هاتم!

• م.ئە مین بۆزارسلان (1986/2004). مەلایێ مەشهوور. دەنگ، ستەنبۆل.
• گیوی موکریانی (1967). مەلای مەشهوور. چاپخانەیا حەولێرێ، حەولێر.

• مەلە مێرۆ، مەلایێ مەشهوور، مەلە نەسرەدین - ژیانئوو پێکەنۆکێن وی (بەشا 1.)^{[گرێدان دامی مریە]}
• پێکەنۆکێن مەلە 1ئە جەل نەهشت
• پێکەنۆکێن مەلە 2 دو قیامەت
• پێکەنۆکێن مەلە 3 رۆژا قیامەتێ
• پێکەنۆکێن مەلە 4 مالا پسیکان
• پێکەنۆکێن مەلە 5 شاهیا جوانان
• پێکەنۆکێن مەلە 6 شاشک چوو لەییستکێ