خەو
بلێڤکرن
[دەستکاری]ناڤدێر
[دەستکاری]| زایەندا مێ یا بناڤکری | ||
|---|---|---|
| رەوش | یەکژمار | پرژمار |
| ناڤکی | خەو | خەو |
| ئیزافە | خەوا | خەوێن |
| چەماندی | خەوێ | خەوان |
| نیشاندەرا چەماندی | وێ خەوێ | وان خەوان |
| بانگکرن | خەوێ | خەونۆ |
| زایەندا مێ یا نەبناڤکری | ||
| رەوش | یەکژمار | پرژمار |
| ناڤکی | خەوەک | خەون |
| ئیزافە | خەوەکە | خەونە |
| چەماندی | خەوەکێ | خەونان |
خەو مێ
- رەوشا مرۆڤ یان هەیوانەک دن تێ دە نڤستی انکو راکەتیئا نکو رازایی یە،
بێهشیا کو مرۆڤ ێڤاران دکەڤیێئوو ب شەڤ تێ دە یەئوو سپێدەیان ژێ شیار دبە - سەکنین
- وێ دەمێ، قەنجییا من دکەت خەو، خەرابیا من،ئا کو ژ بەرئا رووزەیان هشیار دما. — (رۆبەرت لۆوس ستەڤەنسۆن، (وەرگێر جوانمەرد کولەک)، مەسەلەیا سەیرئا در. ژەکیللئوو مر. حیدە، ئاڤەستا، 2020، ر. 70، Iسبن 978-605-2246-80-1)
حەروها
[دەستکاری]بئا لفابەیێن دن
[دەستکاری]تێکلی
[دەستکاری]ب زمانێ زارۆکان
[دەستکاری]ژێ
[دەستکاری]- (لێکەر) د خەو بوون
- (لێکەر) د خەو چوون
- (لێکەر) د خەو مان
- (لێکەر) ژ خەو رابوون
- (لێکەر) ژ خەو راکرن
- (لێکەر) خەو کرن
- (لێکەر) خەوئا نین
- (ناڤدێر) خەوکرن
- (ناڤدێر) خەوانین
- بەرخەو
- چاڤخەو
- خەواندن
- خەواندی
- خەوی
- خەوین
- خەوینۆک
- خەوینۆکی
- خەون
- خەونی
- خەونۆ
- خەونۆکی
- خەونپەرست
- خەونپەرستی
- خەوتن
- خەوتی
- خەوتۆ
- خەوتۆک
- خەوتۆیی
ئەتیمۆلۆژی
[دەستکاری]حەڤرەها دن یا کورمانجی خەون، سۆرانی خه‌و (خەو)ئوو خه‌ون (خەون)، کوردیا باشووری خەو، لەکی خاو، گۆرانی/هەورامی خاو، زازاکی هەون، مازەندەرانی خو (خوو)، گیلەکی خفت (خوفت)، فارسی خواب (خᵛاب)، بەلووچی واب (واب)، پەهلەوی 𐭧𐭥𐭠𐭡 (خواب)،ئا ڤەستایی 𐬓𐬀𐬞𐬀𐬥 (خᵛاپان: خەو)ئوو 𐬓𐬀𐬠𐬛𐬀- (خᵛابدا-: نڤستن)ئوو 𐬓𐬀𐬟𐬥𐬀 (خᵛافنا: خەون)... سانسکریتی स्वप (سڤاپا)ئوو स्वाप (سڤāپا)، پونژابی ਸੌਣ (ساوṇ)، هندی स्वप्न (سڤاپن)ئوو षुप्ति (ṣوپت)... لاتڤیایی ساپنس، لیتوانی سãپناس... رووسی/وکراینی/ماکەدۆنی сон (سۆن)، بولگاری сън (سǎن)، سەربۆکرۆاتی са̏н / سȁن، چەکی/پۆلۆنی/سلۆڤاکی سەن...ئی رلاندیا کەڤن سúان... لاتینی سۆمنوس، رۆمانی سۆمن،ئی تالی سۆننۆ، فرانسی سۆممە، سۆممەل، پۆرتوگالی سۆنۆ، سپانی سوەñۆ... نگلیزیا کەڤن سوەببان، نگلیزیا نها سوەب، اسوەڤە، دانمارکی/نۆروەجی سۆڤە، سۆڤنە، سøڤن، سوێدی سۆڤا، سöمن... هیتیتی 𒋗𒌒𒈦𒉿𒀭𒍝 (سو-وپ-پáر-وا-ان-زا /سوپپاروانز(ا)/)... یوونانیا کەڤن ὕπνος (هúپنۆس)... هەموو ژ پرۆتۆ-هندووەورۆپی *سوەپ-.
بۆ گوهەرینا دەنگێن *سو- یێن پرۆتۆ-هندووەورۆپی ب خو- د زمانێنئی رانی دە بدن بەر هەروها: خواندن، خوێ، خوشک...
پەیڤا یوونانی ὕπνος (هúپنۆس) کەتیە گەلەک زمانانئوو کوردی ژی: هیپنۆز، هیپنۆتیک...
پەیڤائی رانی ب فۆرما خوە یا فارسی کەتیە هنەک زمانێن حندستانئوو پاکستانێ ژی، بۆ نموونە: هندی ख़्वाब (خڤāب)،ئوو ردوویی خواب (خڤاب، خاب)
- چاڤکانی:
- جهیەت، مجهاەل ل. (2003): کوردسه-ئەنگلسه دجتۆناری، فەرهەنگا کورمانجی-Iنگلیزی، یالەئو نڤەرستی پرەسس.
- حۆرن، پاول. (1893): گروندرسس دەر نەوپەرسسجهەنئە تیمۆلۆگە [بنگەهێئە تیمۆلۆژیا فارسی] (بئا لمانی). ستراسسبورگ
- ماجکەنزە، د. ن. (1971)، ئا جۆنجسە پاهلاڤ دجتۆناری، لۆندۆن، نەو یۆرک، تۆرۆنتۆ:ئۆ خفۆردئو نڤەرستی پرەسس.
- پۆکۆرنی، ژولوس، فەرهەنگائە تیمۆلۆژی یا هندووەورۆپی ["Iندۆگەرمانسجهەسئە تیمۆلۆگسجهەس وöرتەربوجه (بئا لمانی)"]، بەرن، 1959
- تهە تۆوەرئۆ ف بابەل -ئا نئە تیمۆلۆگجال داتاباسە پرۆژەجت [برجا بابلێ - پرۆژەیەکە دانەگەهائە تیمۆلۆژی] (بئی نگلیزیئوو روسی): http://starling.rinet.ru/
- تسابۆلۆڤ، ر. ل.، فەرهەنگائە تیمۆلۆژی یا زمانێ کوردی ["Цаболов، Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"]، مۆسکۆڤا، 2001-2010
- واتکنس، جالڤەرت، تهەئا مەرجان حەرتاگە دجتۆناریئۆ ف Iندۆ-ئەورۆپەان رۆۆتس [ارشیڤ]، حۆوگهتۆن مففلن جۆ.، 2007، چاپا 2ەم
ب زاراڤایێن دن
[دەستکاری]وەرگەر
[دەستکاری]- ئافریکانسی: سلااپ → اف
- ئالبانی: گژومë → سق
- ئالمانی: سجهلاف → دە نێر}
- ئالتاییا باشووری: уйку (ویکو)
- ئازەری: یوخو → از
- باشکیری: йоҡо (یۆقۆ)
- برەتۆنی: کۆوسکەد → بر، کۆوسک → بر، هون → بر
- برەتۆنی: کۆوسک → بر، هون → بر
- چەکی: سپáنەک → جس
- چینی: 睡眠 → زه (سهوìمáن)
- چینی: 睡眠 → زه (سهوìمáن)
- چوڤاشی: ыйха (یژها)
- دانمارکی: سøڤن → دا گ
- ئەندۆنەزیایی: تدور → د
- ئەرەبیا مسری: نوم (نووم)
- ئەرەبی: نَوْم → ار (نەوم)
- ئەرمەنی: քուն → هی (کʿون)
- ئەسپەرانتۆیی: دۆرمۆ
- فارسیا ناڤین: 𐭧𐭥𐭠𐭡 (خوāب)
- فارسی: خواب (خاب، خواب → فا (خاب، خڤاب)
- فینی: ون → ف، نوککومنەن → ف
- فرانسی: سۆممەل → فر
- گاگاوزی: ویکو
- گالیسی: سۆنۆ → گل م
- گالۆیی: دۆرمتز
- گریکۆیی: ìپونۆ، ìننۆ نێر}
- گورجی: ძილი (ʒل)
- حۆلەندی: سلااپ → نل
- ئیبرانی: שינה → هە م (سهەنá)
- ئیدۆیی: دۆرمۆ → ۆ
- ئینگلیزیا کەڤن: سلæپ
- ئینگلیزی: سلەەپ → ەن
- ئیرلەندی: جۆدلاده
- ئیتالی: سۆننۆ → ت
- ژاپۆنی: 眠り → ژا (نەمور)، 睡眠 → ژا (سومن)
- کاراچای-بالکاری: джукъу
- کاتالانی: سۆن → جا
- کرگزی: уйку → کی (ویکو)
- کیکوویوویی: تۆرۆ
- کۆمۆری: تسنز
- کۆرەیی: 잠 → کۆ (ژام)، 수면 → کۆ (سومیەۆن)
- کۆرەیی: 잠 → کۆ (ژام)
- کۆرنی: جوسک، هون
- کۆرسیکایی: سۆننو
- کۆتاڤایی: کەنبا
- کومکی: юху (یوخو)
- ماۆری: مۆە → م
- مەجاری: الڤáس → هو
- مسری: قدد
- مۆنگۆلی: нойр → من (نۆژر)
- ناهواتلی: جۆجهنا
- نۆرماندی: سۆومé م، دۆرم
- پۆرتوگالی: سۆنۆ → پت
- قازاخی: ұйқы (ūقی)
- رۆمانیایی: سۆمن → رۆ
- روسی: сон → رو (سۆن) (سۆن) نێر}
- سامیا باکوری: ناگر
- سانسکریتی: निद्रा → سا (ندرā)، स्वप (سڤاپا)، स्वाप → سا (سڤāپا)
- سریانیا کلاسیک: ܫܢܬܐ (شنتā)
- سۆنخایی: ژرب
- سپانی: سوەñۆ → ەس
- سوومەری: 𒅇 (و3 /و/)
- سواهیلی: وسنگز → سو
- سوێدی: سöمن → سڤ
- شینگازیجایی: نتسندز، ملالۆ
- تەتەریا کریمی: یوقو
- تەتەری: йокы → تت (یۆقı)
- ترکی: ویکو → تر
- ترکمەنی: وکی
- تۆفالاری: уъйһю
- وەیلسی: جوسگ → جی، هون → جی
- وەیلسی: جوسگ → جی، هون → جی
- خمێری: ដំណើរដេកលក់ (دɑمناə دەɛک لʊəک)
- یاکوتی: уу (وو)، утуйуу (وتویوو)
- یوونانی: ύπνος → ەل (ýپنۆس) نێر}
- یوونانی: ύπνος → ەل (ýپنۆس)
بلێڤکرن
[دەستکاری]- Iپئا: /خاو̯/
ناڤدێر
[دەستکاری]خەو