Autosan H9

{{{nazwa}}}

[[Plik:{{{zdjęcie}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{opis zdjęcia}}}]] {{{opis zdjęcia}}}
Dane ogólne
Inne nazwy	{{{inne nazwy}}}
Producent	{{{producent}}}
Premiera	{{{premiera}}}
Lata produkcji	{{{lata produkcji}}}
Miejsce produkcji	{{{miejsce produkcji}}}
Dane techniczne
Typy nadwozia	{{{typy nadwozia}}}
Układ drzwi	{{{układ drzwi}}}
Liczba drzwi	{{{liczba drzwi}}}
Wysokość podłogi	{{{wysokość podłogi}}}
Po zastosowaniu przyklęku	{{{po zastosowaniu przyklęku}}}
Szerokość drzwi	{{{szerokość drzwi}}}
Silniki	{{{silniki}}}
Moc silników	{{{moc silników}}}
Skrzynia biegów	{{{skrzynia biegów}}}
Liczba przełożeń	{{{liczba przełożeń}}}
Długość	{{{długość}}}
Szerokość	{{{szerokość}}}
Wysokość	{{{wysokość}}}
Masa własna	{{{masa własna}}}
Masa całkowita	{{{masa całkowita}}}
Rozstaw osi	{{{rozstaw osi}}}
Prędkość maksymalna	{{{prędkość maksymalna}}}
Wnętrze
Liczba miejsc ogółem	{{{liczba miejsc ogółem}}}
Liczba miejsc siedzących	{{{liczba miejsc siedzących}}}
Informacje dodatkowe
ABS	Brak
ASR	Brak
EBS	Brak
ESP	Brak
Klimatyzacja	{{{klimatyzacja}}}
[[commons:{{{commons}}}|Multimedia w Wikimedia Commons]]

Autosan H9 - seria autobusów lokalnych i międzymiastowych produkowanych niegdyś w Sanockiej Fabryce Autobusów (SFA), a potem w zakładach Autosan S.A. w Sanoku w latach 1973-2001. Nieliczne egzemplarze produkowano jeszcze do 2006 roku.

Pracę nad stworzeniem nowego autobusu, następcy Sana H100, podjęto już w 1967 roku. Kontynuowano tu wsteczną myśl "tylko konstrukcja ramowa jest dobra" wynikającą z niedostatków ówczesnej gospodarki polskiej. Pierwszym prototypem był "Sanos A9". Zbudowano 15 egzemplarzy próbnych tego 9-metrowego autobusu w wersji miejskiej i międzymiastowej. Przy jego produkcji nawiązano współpracę z jugosłowiańską firmą "Karoserija - 11 Oktomvri" ze Skopje. Napędzany był 125-konnym silnikiem wysokoprężnym SW400 produkowanym na licencji firmy British Leyland w Polsce w WSW Andoria w Andrychowie. Umieszczony był on z tyłu pojazdu, co pozwoliło wygospodarować przestrzeń pod podłogą autobusu na obszerne luki bagażowe.

Pod koniec 1967 roku zbudowano pierwszy przedprototypowy egzemplarz nowego polskiego autobusu Sanok 09. Pojazd ten opracowano w oparciu o konstrukcję "Sanosa A9". Wyposażono go w licencyjny silnik Leyland SW400 o mocy maksymalnej 125 KM przy 2400 obr./min oraz pięciostopniową skrzynię biegów o oznaczeniu S5-45. Pozwalało to rozpędzać ten pojazd, o masie własnej 7300 kg, do prędkości 80 km/h. W 1968 roku stworzono serię 4 prototypów tego autobusu już pod nową marką Autosan. Pojazdy te zostały zaprezentowane na Targach w Poznaniu w 1968 roku. W tym samym roku stworzono również prototyp 11 metrowego autobusu Autosan H11, będącego rozwinięciem konstrukcji prototypów "09". Pojazd ten wyposażony został w silnik SW680 o mocy 200 KM.

W 1969 roku zbudowany został prototyp modelu "09" w odmianie miejskiej. W 1971 roku powstał prototyp autobusu Autosan H12, który podobnie jak prototyp H11 stanowił przedłożoną odmianę rodziny H9, pojazd ten wyposażony został w jednostkę napędową SW680.

W latach 1970-1973 powstały 4 serie protypowo-informacyjne autobusów Autosan H9 w wersjach międzymiastowej i turystycznej.

Produkcję seryjną nowego modelu uruchomiono pod koniec 1973 roku. Pojazd ten wyposażony był w silnik Star S359 o mocy 150 KM lub Andoria 6C107 o mocy 138 KM. Obydwie jednostki zblokowane były z 5-biegową manualną skrzynią biegów S5-45. W 1975 roku skierowano do produkcji odmiany miejskie tego autobusu o oznaczeniu H9-33 (silnik S359) oraz H9-35 (silnik 6C107).

6 marca 1980 roku rozpoczęto produkcję zmodernizowanego oraz wydłużonego w stosunku do starszych odmian o 690 mm modelu H9-20 (wersja turystyczna) oraz H9-21 (odmiana międzymiastowa). Do napędu pojazdu zastosowano zmodernizowaną jednostkę napędowa Andoria 6CT107/A3 o mocy 150 KM, która od 1981 roku stanowiła również źródło napędu autobusu H9-35. W 1992 roku skierowano do produkcji odmiany H9-20.41 oraz H9-21.41, w których zrezygnowano ze stosowania mostu napędowego oraz przedniej osi marki Star na rzecz produktów FON Radomsko.

W 1989 roku zbudowano prototyp autobusu H10-10P, będącego zmodernizowaną odmianą modelu H9-20/21. Nadwozie prototypu uzyskało zmienioną z użyciem elementów zapożyczonych z rodziny pojazdów H10 ścianę przednią (zastosowano również zderzak z tworzywa sztucznego) oraz tylną. Do napędu prototypu posłużył silnik Andoria 6CT107 o mocy 170 KM. Produkcji zmodernizowanej na wzór prototypu H10-10P rodziny H9 nie podjęto.

W 1999 roku w ofercie pojawił się szkolny autobus Autosan H9-21.41S "Kleks", w którym zastosowano 42 twarde siedzenia pasażerskie, sygnał ostrzegawczy informujący o otwarciu tylnych drzwi oraz przednie dwupłatowe drzwi (od 2000 roku jednopłatowe) sterowane pneumatycznie. Drzwi tego typu w odmianie międzymiastowej były wyposażeniem dodatkowym.

W roku 2004 zakończono produkcję autobusów serii H9. Ostatnia wyprodukowana partia otrzymała ścianę przodu i tyłu z innego modelu autobusu - A0909L - model ten oznaczono symbolem "H9-21/A09". Według innych źródeł ostatnie 4 sztuki tej serii wykonano w 2005 roku dla trzech odbiorców. W 2006 roku wznowiono produkcję modeli "H9-21/A09". Wyprodukowano 30 egzemplarzy dla Veolia Transport Polska z silnikiem Andoria 6CT107-3 Euro-2 o mocy 170 KM. Pojazdy te nie spełniały norm czystości spalin, jednak ich rejestracja była możliwa dzięki specjalnej decyzji ministra transportu, który zwolnił tę serię pojazdów z obowiązku uzyskania homologacji.

Od 2003 roku Autosan przeprowadza kompleksowe remonty generalne serii H9, w trakcie których wymieniane jest nadwozie na fabrycznie nowe, w którym zastosowano elementy znane z modelu A0909L. Jedynymi elementami przejętymi ze starego autobusu są silnik oraz skrzynia biegów.

Autobus w trakcie produkcji był stopniowo modernizowany. W wyniku głębszej modernizacji "Autosana H9" w roku 2000 powstał model Autosan A0909L "Tramp". W tym samym roku wdrożono do produkcji jego odmianę szkolną, tzw. gimbusa, model Autosan A0909S "Smyk".

Na bazie "Autosana H9" powstawało wiele wersji specjalnych, zwłaszcza na przełomie lat 70. i 80., wśród nich: sklep, autobus konferencyjny, kinobus, laboratorium analityczne, rentgen, punkt poboru krwi, autobus dla Poczty Polskiej.

W 1997 roku nawiązana została między Autosanem a rosyjskim producentem autobusów firmą PAZ współpraca, której wynikiem było wyprodukowanie na podwoziu modelu H9-20/21 z silnikiem Cummins B5.9-180-10 o mocy 180 KM, serii 10 metrowych autobusów miejskich PAZ-4223. Produkcję autobusów na polskim podwoziu została zakończona w 2000 roku.

Na początku lat 80. podjęto prace nad następcą "Autosana H9". Powstał Autosan H10, który m.in. ze względu na trudności materiałowe był produkowany obok starszego modelu.

• "Autosan H9-12.05" "Autobus sanitarny"
• "Autosan H9-20.33" "Sklep"
• "Autosan H9-20.41"
• "Autosan H9-20.41E"
• "Autosan H9-21.41"
• "Autosan H9-21.41S" "Kleks"
• "Autosan H9-21/A09"
• "Autosan H9-28.RTG"
• "Autosan H9-32" "Punkt poboru krwi"

• Autosan

• Ocalić od zapomnienia - Autosan H9 (Infobus)
• Polskie auta - Rodzina autobusów Autosan H9
• Autosan H9-20 w serwisie Infobus
• Autosan H9-21 w serwisie Infobus
• Autosan H9-35 w serwisie Infobus
• Eksploatowane modele Autosan H9-03 w serwisie Transport Wroc.Biz
• Eksploatowane modele Autosan H9-07 w serwisie Transport Wroc.Biz
• Eksploatowane modele Autosan H9-15 w serwisie Transport Wroc.Biz
• Eksploatowane modele Autosan H9-2x w serwisie Transport Wroc.Biz
• Eksploatowane modele Autosan H9-35 w serwisie Transport Wroc.Biz