Przejdź do zawartości

Józef Wolczyński

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Józef Wolczyński
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

1 kwietnia 1880
Opatówek, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

1 listopada 1954
Łódź, Polska

Minister Zdrowia Publicznego, Opieki Społecznej i Ochrony Pracy w rządzie Królestwa Polskiego
Okres

od 26 października 1918
do 4 listopada 1918

Poprzednik

Witold Chodźko

Następca

Władysław Szenajch (p.o.)

Poseł III kadencji Sejmu (1930–1935)
Przynależność polityczna

Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi (II RP)

Józef Wolczyński (ur. 1 kwietnia 1880 w Opatówku, zm. 1 listopada 1954 w Łodzi) – polski działacz spółdzielczy, społeczny i samorządowy, minister, poseł i senator II RP[potrzebny przypis]. Dyrektor fabryki włókienniczej „I.K. Poznański” przy ul. Ogrodowej (obecnie centrum handlowe „Manufaktura”).

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 1 kwietnia 1880 w Opatówku, w powiecie kaliskim, w rodzinie Antoniego i Marii z d. Bujnowicz. Był absolwentem szkoły przemysłowo-handlowej i kursów tkackich w Łodzi.

W kwietniu 1918 roku został wybrany członkiem Rady Stanu Królestwa Polskiego[1].

Na początku lat 30. został mianowany dyrektorem naczelnym jednych z największych zakładów włókienniczych (przemysł bawełniany) – „I.K. Poznański” przy ul. Ogrodowej (dziś kompleks handlowo-rozrywkowy „Manufaktura”). Był nim do października 1939 roku. W okresie międzywojennym mieszkał najpierw w kamienicy Towarzystwa „I.K. Poznański” u zbiegu obecnych ulic Legionów i Gdańskiej, a od ok. 1936 w 2-rodzinnej wilii wraz z bratem Mieczysławem (technologiem zatrudnionym w fabryce „I.K. Poznański”) przy ul. Malwowej 6 na Julianowie[2]. W latach 30. był jednym z najbardziej popularnych działaczy społeczno-politycznych w Łodzi, stąd zapraszany do licznych stowarzyszeń, towarzystw, kół. Uczestniczył w każdej większej uroczystości, spotkaniu na terenie Łodzi.

Na początku okupacji niemieckiej, 13 września 1939 roku w Łodzi został aresztowany. Był przetrzymywany i maltretowany w więzieniu przy ul. S. Sterlinga 16[3], z którego został zwolniony 2 listopada 1939[4].

Zmarł 1 listopada 1954 w Łodzi, pochowany w części katolickiej cmentarza przy ul. Ogrodowej w Łodzi (kwatera 7a-5-23[5]. W 2017 jego grób i pomnik zostały gruntownie odnowione staraniem Towarzystwo Opieki nad Starym Cmentarzem w Łodzi.

Funkcje polityczne

[edytuj | edytuj kod]

Politycznie związał się z chadecją. Pełnione funkcje:

  • członek Rady Stanu (1917–1918),
  • członek Polskiego Związku Pracy, skupiającego ówczesne polskie stronnictwa prawicowe (od października 1918),
  • minister Zdrowia Publicznego, Opieki Społecznej i Ochrony Pracy w rządzie Józefa Świeżyńskiego (26 październik – 4 listopada 1918),
  • zastępca posła do Sejmu Ustawodawczego RP z listy Związku Narodowego, w okręgu wyborczym nr 12 (Łódź),
  • Józef Wolczyński (1935)
    Grób rodziny Wolczyńskich na Cmentarzu Starym przy ul. Ogrodowej w Łodzi, gdzie jest pochowany Józef Wolczyński; 2015
    poseł na Sejm II RP w III kadencja (1930–1935), z listy BBWR, w okręgu wyborczym nr 13.

Funkcje społeczne

[edytuj | edytuj kod]
  • jeden z organizatorów polskiej spółdzielczości w Łodzi na początku XX w., we współpracy z Romualdem Mielczarskim,
  • członek związku zawodowego „Jedność” w Łodzi (od 1905), następnie członek Związku Zawodowego Majstrów Fabrycznych w Łodzi,
  • działacz w łódzkich kołach organizacji „Oświata Narodowa” oraz Polskiej Macierz Szkolnej,
  • w okresie I wojny światowej, w latach 1914–1915 członek Głównego Komitetu Obywatelskiego w Łodzi (gdy odmówił niemieckim władzom okupacyjnym przyjęcia mandatu radnego Magistratu m. Łodzi został aresztowany i osadzony w więzieniu w Celle, gdzie przebywał do 1917 r.),
  • członek Rady Miejskiej w Łodzi, przez długi czas jej wiceprzewodniczący (1919–1939); przewodniczący Koła Radnych Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem Józefa Piłsudskiego (od przewrotu majowego w maju 1935 r.),
  • kontroler Łódzkiej Rady Opiekuńczej,
  • I wiceprezes Zarządu Łódzkiej Straży Pożarnej Ochotniczej[6],
  • prezes zakładowego (przy fabryce „I.K. Poznański”) klubu sportowego IKP-Łódź (1927–1939),
  • współzałożyciel z Józefem Pilarskim teatru „Popularnego” w Łodzi, który działał w latach 1923–1939 w budynku zakładowego domu kultury fabryki IKP, przy ul. Ogrodowej 18,
  • prezes Rady Kościelnej przy kościele św. Józefa Oblubieńca NMP, ul. Ogrodowa 22,
  • prezes zarządu Towarzystwa Śpiewaczego im. S. Moniuszki w Łodzi (1906–1936)[7],
  • współzałożyciel i członek Stowarzyszenia Przyjaciół Julianowa w Łodzi (powstało w 1930),
  • prezes Łódzkiego Klubu Sportowego (od stycznia 1934 do września 1939),
  • I wiceprezes Towarzystwa Muzycznego im. F. Chopina w Łodzi (1935),
  • prezes łódzkiego Komitetu Budowy kościoła w Sokolnikach (1937),
  • szósty i ostatni w okresie międzywojennym, prezes oddz. łódzkiego Ligi Morskiej i Kolonialnej (1938 – wrzesień 1939),
  • długoletni prezes honorowy Związku Majstrów Fabrycznych RP; do września 1933 r. prezes czynny[8].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Jego nazwisko znajduje się na tablicy pamiątkowej ku czci Józefa Pilarskiego (Łódź, ul. Ogrodowa 18), wspomniany jako współzałożyciel teatru „Popularnego”.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. M.P. z 1918 r. nr 43, s. 2 Wybory do Rady Stanu [dostęp 2023-01-19].
  2. Księga adresowa m. Łodzi, 1937–1939.
  3. Stanisław Rapalski, Byłem w piekle. Wspomnienia z Radogoszcza. Łódź 1965, wyd. II s. 90.
  4. Eksterminacja Inteligencji Łodzi i okręgu łódzkiego, 1939–1940. Łódź 1992, s. 120, poz. 760 (wykaz Zbigniewa Piechoty).
  5. Zbigniew Piąstka, W cieniu alei cmentarnych; Łódź 1990.
  6. a b M.P. z 1927 r. nr 87, poz. 210 „za wybitne zasługi, położone na polu pożarnictwa w m. Łodzi”.
  7. Stowarzyszenie Śpiewacze im. Stanisława Moniuszki w Łodzi. moniuszkowcy.cba.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-18)].
  8. Krótki zarys historji Związku Majstrów Fabrycznych Rzeczypospolitej Polskiej: 1890–1930.
  9. Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 31.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • USC-Łódź, akt zgonu Józefa Wolczyńskiego, sygn. I–878/1954.
  • Archiwum Państwowe w Łodzi APŁ, akta Kolei Elektrycznej Łódzkiej (KEŁ; 1898–1947), k. 228.
  • Album w 25. lecie istnienia parafii św. Józefa w Łodzi. Łódź 1925, s. 10.
  • Eksterminacja inteligencji Łodzi i okręgu łódzkiego, 1939–1940. Łódź 1992, s. 120, poz. 160 (mylnie zapisane nazwisko: „Wołczyński”).
  • Kto był kim w II Rzeczpospolitej. Warszawa 1994 (biogram nr 1605).
  • Andrzej Kempa, Marta Zawadzka, Tablice pamięci, Łódź 2000, s. 30.