Przejdź do zawartości

Kuropatwa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kuropatwa
Perdix perdix[1]
(Linnaeus, 1758)
Ilustracja
Osobnik sfotografowany w Polsce
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

grzebiące

Rodzina

kurowate

Podrodzina

bażanty

Plemię

Phasianini

Rodzaj

Perdix

Gatunek

kuropatwa

Synonimy
  • Tetrao Perdix Linnaeus, 1758[2]
Podgatunki
  • P. p. perdix (Linnaeus, 1758)
  • P. p. armoricana Hartert, 1917
  • P. p. sphagnetorum (Altum, 1894)
  • P. p. hispaniensis Reichenow, 1892
  • P. p. italica Hartert, 1917
  • P. p. lucida (Altum, 1894)
  • P. p. canescens Buturlin, 1906
  • P. p. robusta Homeyer & Tancre, 1883
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg występowania
Mapa występowania

Kuropatwa[4] (Perdix perdix) – gatunek średniego, osiadłego ptaka z rodziny kurowatych (Phasianidae). Zamieszkuje niemal całą Europę oraz Azję Środkową. W górach może przebywać na 2600 m n.p.m. (na Kaukazie[5]). Wprowadzona do Ameryki Północnej. Populacja podlega znacznym wahaniom, liczebność ptaków zależy od ostrości zimy oraz pogody w czerwcu i lipcu, gdy wykluwają się pisklęta, które są bardzo wrażliwe na przemoknięcie i wychłodzenie.

W Polsce na początku XXI wieku nieliczny ptak lęgowy, głównie na niżu; lokalnie bywał średnio liczny[6].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Wyróżniono kilka podgatunków P. perdix[7]:

Kuropatwę introdukowano w Ameryce Północnej[5][2].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Osobnik sfotografowany w Irlandii
Cechy gatunku
Słabo zaznaczony dymorfizm płciowy. Głowa i kark oliwkowoszare, policzki rude. Wierzch ciała szarobrunatny ze słabo zaznaczonymi rdzawymi i czarnymi poprzecznymi pręgami. Na barkach i skrzydłach niewielkie podłużne białe plamy. Spód i boki ciała szare z delikatnym, falistym rysunkiem, na bokach pionowe, szerokie rdzawe pręgi. Na białym brzuchu rdzawa plama w kształcie podkowy (u samic mniej wyraźna, często niekompletna). Sterówki rdzawobrązowe, lecz środkowa para szarobrunatna. Lotki płowe z ciemnorudymi plamami. Za okiem naga, pokryta brodawkami skóra, szczególnie rzucająca się w oczy w okresie godowym.
Wymiary średnie
  • Długość ciała ok. 29–31 cm[2]
  • Rozpiętość skrzydeł 45–48 cm[2]
  • Masa ciała ok. 310–600 g[2].

Ekologia

[edytuj | edytuj kod]
Jaja z kolekcji muzealnej
Biotop
Otwarte tereny trawiaste, współcześnie w dużej mierze rolnicze (obszary upraw, łąki i pastwiska)[5]. W zimie zamieszkują podobne siedliska[9].
Gniazdo
Na ziemi, dobrze ukryte w gęstej roślinności, wyściełane liśćmi[5]. Podczas wysiadywania w przypadku niebezpieczeństwa kuropatwa zrywa się dopiero w ostatniej chwili.
Józef Chełmoński, Kuropatwy na śniegu, 1891
Jaja
Wyprowadza jeden lęg w roku. W kwietniu–czerwcu składa przeważnie 15–17 (ogólnie 4–24) jaj. Zdarza się, że po stracie lęgu wyprowadzany jest drugi (najpóźniej w sierpniu)[5].
Wysiadywanie
Jaja wysiadywane są przez okres 23–25 dni przez samicę. W wychowywaniu młodych biorą udział obydwa ptaki z pary[5].

Najdłużej żyjąca kuropatwa, której wiek oznaczył człowiek, miała 5 lat[10].

Pożywienie
Pokarm roślinny, uzupełniany przez owady[2]. Bezkręgowce stanowią podstawę diety piskląt.

Status i ochrona

[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody kuropatwa nieprzerwanie od 1988 roku uznawana jest za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 3,9–7,6 miliona dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[3].

Obecnie w Polsce na liście zwierząt łownych. Okres polowań na kuropatwę trwa od 11 września do 21 października, a w drodze odłowu – do 15 stycznia[11]. Na Czerwonej liście ptaków Polski została sklasyfikowana jako gatunek najmniejszej troski (LC)[12]. W latach 2013–2018 liczebność populacji lęgowej na terenie kraju szacowano na 95–133 tysięcy par[13]. W 2015 wskazano, że przez poprzednie 12 lat liczebność kuropatwy w Polsce malała[9].

Filatelistyka

[edytuj | edytuj kod]

Poczta Polska wyemitowała 28 lutego 1970 r. znaczek pocztowy przedstawiający parę kuropatw o nominale 7 , w serii Ptaki łowne. Druk w technice offsetowej na papierze kredowym. Autorem projektu znaczka był Jerzy Desselberger. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 roku[14].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Perdix perdix, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b c d e f McGowan, P.J.K. & Kirwan, G.M.: Grey Partridge (Perdix perdix). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2018. [dostęp 2018-09-16].
  3. a b Perdix perdix, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Phasianini Horsfield, 1821 (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-15].
  5. a b c d e f Steve Madge, Phil McGowan: Pheasants, Partridges, and Grouse: A Guide to the Pheasants, Partridges, Quails, Grouse, Guineafowl, Buttonquails, and Sandgrouse of the World. Princeton University Press, 2002, s. 60, 228–229. ISBN 978-0-691-08908-9.
  6. Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP „pro Natura”, 2003, s. 276. ISBN 83-919626-1-X. Wg skali przyjętej przez autorów, dla okresu lęgowego nieliczny oznacza zagęszczenie 1–10 par na 100 km², a średnio liczny – 10–100 par na 100 km².
  7. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Pheasants, partridges, francolins. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-15]. (ang.).
  8. #BiodiversityManifesto: The LIFE PERDIX Project – Reintroduction of the Italian Grey Partridge in Italy. FACE, 2019-12-02. [dostęp 2021-05-15]. (ang.).
  9. a b Dominik Marchowski: Ptaki Polski. Kompletna lista 450 stwierdzonych gatunków. Wyd. 1. Warszawa: SBM, 2015, s. 60. ISBN 978-83-7845-983-5.
  10. Piotr Adamiok: Prawda o krukach. Echa Barlinka, 2004. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-13)].
  11. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 marca 2005 r. w sprawie określenia okresów polowań na zwierzęta łowne (Dz.U. z 2023 r. poz. 99).
  12. Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
  13. Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019. 
  14. Marek Jedziniak: Ptaki łowne. kzp.pl. [dostęp 2018-07-21]. (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]