Przejdź do zawartości

Józef Kiedroń

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Józef Kiedroń
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

23 marca 1879
Błędowice Dolne, księstwo cieszyńskie, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

25 stycznia 1932
Berlin, Niemcy

Minister przemysłu i handlu
Okres

od 19 grudnia 1923
do 16 maja 1925

Przynależność polityczna

Związek Ludowo-Narodowy

Poprzednik

Marian Szydłowski

Następca

Czesław Klarner

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Komandor Krzyża Wielkiego Orderu Gwiazdy Polarnej (Szwecja) Krzyż Wielki Orderu Danebroga (Dania)

Józef Kiedroń (ur. 23 marca 1879 w Błędowicach Dolnych, zm. 25 stycznia 1932 w Berlinie) – polski inżynier górnik, działacz społeczny, polityk, polski minister przemysłu i handlu.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w chłopskiej rodzinie Józefa i Marianny z Jaworków[1]. Po czterech klasach szkoły ludowej w Datyniach Dolnych rozpoczął naukę w gimnazjum realnym w Cieszynie. Mimo dobrych wyników, w klasie drugiej musiał je opuścić ze względów materialnych. W tym czasie został bowiem sierotą i od 12. roku życia, po śmierci najpierw ojca, a następnie matki, utrzymywał się samodzielnie[2][3]. Podjął pracę w słynnej drukarni Prochaski mieszczącej się w zachodniej, przemysłowej części Cieszyna. Później zmienił pracę i został górnikiem w kopalni w Dąbrowie w Zagłębiu Karwińsko-Ostrawskim. Po zgromadzeniu odpowiednich funduszy, wznowił naukę w gimnazjum, gdzie działał w konspiracyjnej polskiej organizacji młodzieżowej o nazwie „Jedność”[3]. Ukończył dwie klasy w jeden rok i został przyjęty do klasy piątej. Wyróżniał się pracowitością i zdolnościami. Dorabiał także korepetycjami i chodził codziennie kilkanaście kilometrów, bo nie stać go było na komunikację. Wówczas z pomocą pospieszył mu ks. Bernard Folwarczny – pastor jego parafii w Błędowicach Dolnych[4]. Dzięki niemu Kiedroń otrzymał stypendium z Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego oraz pożyczkę od prywatnej osoby, którą miał spłacić po zakończeniu edukacji. W 1898 r. ukończył z wyróżnieniem szkołę średnią i następnie rozpoczął studia na Politechnice Lwowskiej.Tam działał w związku studentów polskich „Znicz”, m.in. pełniąc tam w latach 1898–1899 funkcję prezesa[4]. Rok później przeniósł się na Uniwersytet Górniczy w Leoben, który ukończył w 1902 roku. W Austrii działał w polskiej organizacji „Promień”. Po zakończeniu nauki w 1902 r. podjął pracę jako inżynier-asystent w Witkowickim Gwarectwie Hutniczo-węglowym. Początkowo pracował w kopalniach: „Eleonora” i „Bettina” w Dąbrowie, a następnie „Karolina” w Morawskiej Ostrawie. W koncernie pracował od 1902 do 1920 r., pełniąc tam m.in. początkowo funkcję kierownika połączonych kopalń „Eleonora” i „Bettina”. Następnie wskutek działalności w polskim ruchu narodowym został przeniesiony w styczniu 1908 r. do pracy w Morawskiej Ostrawie. Do Dąbrowy wrócił dwa lata później w 1910 r.[3]

Kiedroń był członkiem Związku Górników i Hutników w Austrii. Od 1904 r. był członkiem Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego. W jej ramach od 1906 do 1908 r. pełnił funkcję zastępcy członka, a w latach 1908–1918 zasiadał w Zarządzie Głównym tej organizacji. W 1918 r. objął funkcję członka honorowego[4]. Przyczynił się do powstania polskich szkół ludowych w Dziećmorowicach, Hermanicach, Radwanicach, Kończycach Małych oraz Polskiego Gimnazjum Realnego im. Juliusza Słowackiego w Orłowej. Był głównym inicjatorem i współzałożycielem pierwszej polskiej szkoły górniczej na Śląsku Cieszyńskim w Dąbrowie (1907) i jej wieloletnim wykładowcą[3].

Kiedroń był zwolennikiem prawicy i związał się z Ligą Polską oraz lokalnym Polskim Stronnictwem Narodowym. Działa także w śląskim Polskim Stronnictwie Ludowym[4]. To ostatnie stronnictwo polityczne udało mu się w 1911 r. połączyć z Polskim Stronnictwem Narodowym w nową formację polityczną pod nazwą Polskie Zjednoczenie Narodowe[4]. W tym czasie zasilał również swoimi tekstami lokalne pismo „Dziennik Cieszyński”, którego redaktorem był ks. pastor F. Michejda[3].

W październiku 1918 zainicjował powstanie Rady Narodowej Śląska Cieszyńskiego i opracował projekt przyłączenia Księstwa Cieszyńskiego do Polski[4]. Sam Kiedroń nie wszedł do Rady, natomiast zasiadła w niej jego żona Zofia Kirkor-Kiedroniowa, lecz z jego inicjatywy Rada przyjęła 30 października 1918 r. projekt proklamacji dotyczącej włączenia tego obszaru do państwa polskiego[4]. Ponadto uczestniczył w negocjacjach z Czechami, które zakończyły się podpisaniem w Polskiej Ostrawie 5 listopada 1918 r. lokalnej umowy z Zemsky narodnf vybor pro Slezsko (ZNV, Krajową Radą Narodową dla Śląska) dzielącej sporny obszar według kryterium etnicznego. Umowa ta przetrwała do 23 lutego 1919 r. do wybuchu siedmiodniowej wojny polsko-czeskiej[3].

II Rzeczpospolita

[edytuj | edytuj kod]

W odrodzonej Polsce, Kiedroń został jednym z członków polskiej delegacji na konferencję Rady Ambasadorów w Spa, lecz nie miał żadnego wpływu na decyzje, jakie tam zapadły[4]. W ich wyniku 57% terytorium, w tym cały przemysłowy obszar Śląska Cieszyńskiego został włączony do Czechosłowacji. Po czeskiej stronie granicy znalazła się również Dąbrowa, w której mieszkał i pracował[4]. W tym czasie był tam dwukrotnie aresztowany i ciężko pobity przez lokalne struktury czeskie, dlatego jeszcze przed decyzją w Spa opuścił Zaolzie w czerwcu 1920 r. i podjął pracę w Dyrekcji Głównej Państwowych Zakładów Górniczo-Hutniczych w Warszawie[5][6][7].

Podczas wojny polsko-bolszewickiej i marszu armii czerwonej na Warszawę był przy budowie fortyfikacji na przedpolach warszawskiej Pragi[4]. 14 grudnia 1920 r. podjął pracę jako szef Wydziału Górniczego w Polskim Komitecie Plebiscytowym. Po wybuchu III powstania śląskiego w jego gestii znalazła się kwestia niedopuszczenia do zaprzestania wydobycia węgla oraz dalsza praca przemysłu na tym najbardziej zindustrializowanym obszarze ziem polskich[4]. Udało się tego dokonać m.in. dzięki emigracji z terenów Zagłębia Karwińsko-Ostrawskiego licznej rzeszy polskich inżynierów zwalnianych z pracy przez władze czeskie. Po zakończeniu powstania objął funkcję naczelnika Wydziału Przemysłu i Handlu działającej tam Naczelnej Rady Ludowej. Następnie po ogłoszeniu decyzji o podziale Górnego Śląska pomiędzy Polskę i Niemcy przeniósł się w styczniu 1922 r. do Warszawy. Objął najpierw w dniu 7 lutego 1922 r. stanowisko dyrektora Departamentu do spraw Śląskich przy Ministerstwie Przemysłu i Handlu. Ta komórka została utworzona w konkretnym celu[4]. W czerwcu 1922 r. miało nastąpić przekazanie przyznanego Polsce obszaru Górnego Śląska. Było to raptem 29% obszaru plebiscytowego, ale na tym terenie znajdowała się największa liczba zakładów przemysłowych oraz kopalń górnośląskich. Zadaniem Kiedronia było więc, wraz z gronem jego pracowników, przygotować proces akcesji tego parku technologicznego do organizmu gospodarczego Rzeczypospolitej[3].

19 grudnia 1923 r. został mianowany na urząd ministra przemysłu i handlu w rządzie Władysława Grabskiego (swojego szwagra). Kiedroń był znany jako zwolennik oszczędnego wydatkowania środków publicznych, silnej waluty i jako przeciwnik ujemnego bilansu handlowego i nadmiernych inwestycji[3]. Będąc ministrem, kontynuował swoje dążenia do rozwoju przemysłu górnośląskiego mającego decydujący wpływ na sytuację gospodarczą całego kraju[4]. Z myślą o rozwijaniu eksportu polskiego węgla drogą morską doprowadził do zawarcia 4 lipca 1924 r. umowy kredytowej rządu z konsorcjum francusko-polskim na budowę portu w Gdyni[4]. Za jego kadencji zostały nawiązane stosunki handlowe z wieloma krajami europejskimi, a zwłaszcza ze Szwecją jako największym rynkiem skandynawskim i Czechosłowacją – importerem górnośląskiego węgla, a ponadto ważnym państwem tranzytowym na południe Europy[3]. Urząd ministra przestał pełnić 16 maja 1925 r.

Po odejściu z rządy przeniósł się z rodziną do Siemianowic i powrócił do pracy w przemyśle[4]. W lipcu 1925 r. został naczelnym dyrektorem Verinigte Kónigs- und Laurahutte. W latach 1926–1932 pełnił funkcję dyrektora Górnośląskich Zjednoczonych Hut Królewska i Laura. Był także prezesem powstałego w 1925 r. Syndykatu Górnośląskich Hut Żelaznych, następnie przekształconego w Syndykat Polskich Hut Żelaznych[4]. Zasiadał także w licznych górnośląskich i ogólnopolskich radach nadzorczych oraz w Prezydium Rady Centralnego Związku Polskiego Przemysłu, Handlu i Finansów („Lewiatan”)[4].

Jego wielką ideą był rozwój kolejnictwa krajowego, dyktowany potrzebą zwiększenia połączeń Górnego Śląska z Bałtykiem, okręgami gospodarczymi Polski i z Kresami Wschodnimi. W 1927 roku zainicjował budowę górnośląskiej magistrali kolejowej z Gdynią. Mieszkał wówczas z rodziną w Pałacu w Siemianowicach Śląskich. Filister honorowy korporacji akademickich Gnomia (Kraków) i Silesia (Poznań)[4].

Zmarł 25 stycznia 1932 w Berlinie po operacji wycięcia śledziony, a jako przyczynę zgonu podano hemofilię[4]. Został pochowany na cmentarzu ewangelickim w Cieszynie (sektor 6, rząd 1, nr 6)[3].

Grób Józefa Kiedronia na cmentarzu ewangelickim w Cieszynie

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

1 sierpnia 1905 r. ożenił się z działaczką społeczną Zofią Kirkor z domu Grabską, która była siostrą Stanisława i Władysława Grabskich. Kiedroń poznał ją podczas pobytu w sanatorium w Bystrej w 1904 r. Była wdową po zmarłym w 1900 r. Dymitrze Kirkorze. Mieli dwóch synów: Władysława i Jana[3].

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939 [online], polona.pl, s. 311-313 [dostęp 2023-10-19] (pol.).
  2. Forum Ewangelickie – Polacy ewangelicy: inżynier Józef Kiedroń (1879-1932) – działacz narodowy, pierwszy minister ze Śląska Cieszyńskiego [online], forumewangelickie.eu [dostęp 2020-02-21].
  3. a b c d e f g h i j k Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939 [online], polona.pl, s. 311-313 [dostęp 2023-10-13] (pol.).
  4. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939 [online], polona.pl, s. 311-313 [dostęp 2023-10-19] (pol.).
  5. Józef Kiedroń – Cieszyn.pl – serwis informacyjny [online], cieszyn.pl [dostęp 2020-02-21].
  6. Ofiara czeskiego bandytyzmu. „Nowości Illustrowane”. Nr 24, s. 3, 12 czerwca 1920. 
  7. Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939 [online], polona.pl, s. 311-313 [dostęp 2023-10-13] (pol.).
  8. Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 18.
  9. Sveriges statskalender / 1931. Bihang, s. 76.
  10. Kongelig Dansk Hof- og Statskalender. Kopenhaga: 1929, s. 21.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Leksykon Polaków w Republice Czeskiej i Republice Słowackiej. T. 2 / red. nauk. Zenon Jasiński, Bogdan Cimała. – Opole, 2015, s. 173
  • Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1994
  • Polski słownik biograficzny
  • Antoni Halor – Przewodnik Siemianowicki. Wędrówki po mieście i okolicy, Siemianowice Śląskie 2000
  • Władysław Magiera, Sierota ministrem. Józef Kiedroń 1879–1932, wyd. Stowarzyszenie Klub Kobiet Kreatywnych w Cieszynie, Kongres Polaków w Republice Czeskiej, Czeski Cieszyn 2011.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]