Przejdź do zawartości

Ryjówka aksamitna

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ryjówka aksamitna
Sorex araneus[1]
Linnaeus, 1758
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

ryjówkokształtne

Rodzina

ryjówkowate

Podrodzina

ryjówki

Plemię

ryjówki

Rodzaj

ryjówka

Gatunek

ryjówka aksamitna

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Młode ryjówki aksamitne (Sorex araneus)
Są podobne do polnej myszy
W odróżnieniu od myszy mają długie ryjki i małe małżowiny uszne
Lubią przebywać w wilgotnym terenie
Podlegają ścisłej ochronie gatunkowej

Ryjówka aksamitna[3][4] (Sorex araneus) – gatunek małego ssaka z rodziny ryjówkowatych.

Wygląd

[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała tego zwierzęcia wynosi 6,5–8 cm, a ogona około 4 cm. Ryjówka aksamitna waży 5–12 g. Kolor sierści zmienia się zależnie od sezonu: zimą ma barwę prawie czarną, a latem brunatno-szaro-kasztanową. Jej okrągłe uszy ledwie wystają z futerka. Ma wydłużony, spiczasty ryjek i ogon o krótkim włosie[5].

Występowanie i środowisko

[edytuj | edytuj kod]

Ryjówka aksamitna występuje w Środkowej i Wschodniej Europie (na terenie Francji, Włoch i Hiszpanii istnieją izolowane populacje), Skandynawii, na Wyspach Brytyjskich i we wschodniej Syberii[6]. W Polsce należy do najpospolitszych ssaków i jest spotykana w całym kraju, tak na nizinach, jak i w górach[7].

Żyje w różnych środowiskach: w ogrodach, lasach liściastych i mieszanych, na zakrzewionych łąkach. Gniazda buduje pod ziemią, pod gęstą roślinnością lub przy próchniejących pniach.

Tryb życia

[edytuj | edytuj kod]

Są aktywne w dzień i w nocy. Czas dzielą między dwie zasadnicze czynności – zdobywanie pokarmu i odpoczynek. W zależności od ilości pokarmu ryjówki aktywnie żerują od 15 minut do godziny, a potem tyle samo odpoczywają[7]. Pokarmu szukają w liściastej ściółce i w górnych warstwach ziemi. Potrafią dobrze pływać. Wykopują sobie gniazda, lub zajmują opuszczone nory[5]. Ryjówka ustala swoje terytorium o promieniu 370–630 metrów od gniazda[8].

Pokarm

[edytuj | edytuj kod]

Żywi się owadami, pająkami, ślimakami, a także padliną[5]. Ryjówka aksamitna jest bardzo żarłocznym zwierzęciem, żeruje całą dobę i zjada w tym czasie pokarm o masie 80–90% ciężaru jej ciała, jedząc co 2–3 godziny[9]. Bez pożywienia ginie w ciągu 10 godzin. Z uwagi na zbyt niską masę ciała (niskie rezerwy tłuszczu) ryjówka aksamitna nie zapada w sen zimowy. Ryjówka aksamitna jest obok rzęsorka rzeczka i rzęsorka mniejszego trzecim polskim jadowitym ssakiem[10]. Zawarte w jej ślinie toksyny powodują hemolizę erytrocytów żab z rodzaju Pelophylax, co prawdopodobnie ułatwia ryjówce polowanie na większą zdobycz[11].

Rozmnażanie i rozwój

[edytuj | edytuj kod]

W okresie rozrodczym (od września do stycznia[5]) samce podejmują wyprawy również poza swoje terytorium w celu znalezienia partnerki. Ciąża ryjówki trwa 19–21 dni. 5-9 ślepych młodych przychodzi na świat w gnieździe miękko wysłanym mchem i liśćmi. W chwili urodzenia ważą tylko ok. 1 g. Ich naga skóra jest tak cienka, że widać prześwitujące przez nią narządy wewnętrzne. Ryjówki aksamitne otwierają oczy w 18 dniu życia. Ssą matkę przez 3 tygodnie, po czym stają się samodzielne[5].

Ochrona i zagrożenia

[edytuj | edytuj kod]

Na ryjówki polują głównie ptaki drapieżne i sowy. Ryjówki aksamitne mają po bokach ciała i u nasady ogona gruczoły produkujące wydzielinę niesmaczną i śmierdzącą piżmem. Czyni ona ryjówkę niejadalną dla lisów, kun i wielu innych drapieżników[5]. Dlatego stosunkowo często spotyka się w terenie martwe ryjówki, zabite i natychmiast porzucone przez drapieżniki.

W Polsce podlega ochronie częściowej[12].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Sorex araneus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. R. Hutterer, B. Kryštufek, Sorex araneus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015.2 [dostęp 2015-08-17] (ang.).
  3. Nazwa polska za: Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 72. ISBN 978-83-88147-15-9.
  4. Kazimierz Kowalski (redaktor naukowy), Adam Krzanowski, Henryk Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Mały słownik zoologiczny: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991. ISBN 83-214-0637-8.
  5. a b c d e f Ewa. Żuchowska, Ssaki, wyd. 2, Warszawa: MUZA, 1995, ISBN 83-7079-404-1, OCLC 751420339.
  6. Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Sorex (Sorex) araneus. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 7 czerwca 2009]
  7. a b Sławomir Wąsik, Ssaki Polski od A do Ż, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2011, s. 169, ISBN 978-83-7073-674-3 [dostęp 2023-09-27].
  8. Felicity Burke: Sorex araneus. Animal Diversity Web. [dostęp 2023-11-02]. (ang.).
  9. Michał Bogdziewicz. Życie w zimie – przypadek najmniejszych ssaków świata. „Wszechświat”. 113, s. 49–51, 2012. 
  10. Ryjówka aksamitna okazała się trzecim jadowitym ssakiem żyjącym w Polsce [online], Nauka w Polsce [dostęp 2022-06-21] (pol.).
  11. Krzysztof Kowalski, Paweł Marciniak, Leszek Rychlik, A new, widespread venomous mammal species: hemolytic activity of Sorex araneus venom is similar to that of Neomys fodiens venom, „Zoological Letters”, 8 (1), 2022, s. 7, DOI10.1186/s40851-022-00191-5, ISSN 2056-306X, PMID35672837, PMCIDPMC9172195 [dostęp 2022-06-10].
  12. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt Dz.U. z 2016 r. poz. 2183.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]