Przejdź do zawartości

Krotale

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zestaw krotali (powyżej, nad dzwonkami)

Krotale (talerzyki antyczne/pompejańskie) – instrument perkusyjny o starożytnym pochodzeniu, zaliczany do grupy idiofonów. Od czyneli (talerzy perkusyjnych) różnią się określoną wysokością dźwięku i delikatniejszym brzmieniem[1].

Niewielkie płaskie dyski z brązu lub z mosiądzu, o pogrubionej krawędzi, średnicy najczęściej około 10–15 cm, z widoczną kopułą (komorą rezonansową) w środkowej części instrumentu. Ich dźwięk jest ostry, jasny i bardzo długo wybrzmiewający, podobny do dźwięku dzwonków. Ze względu na przewagę wysokich alikwotów partię krotali w nutach zapisuje się o dwie oktawy niżej od brzmienia.

Mogą stanowić zestaw 12 do 24 (dwie oktawy) strojonych chromatycznie talerzy, umieszczonych na stojaku (statywie), uderzanych metalowym prętem lub twardą pałką. W takiej postaci wchodzą w skład współczesnej orkiestry symfonicznej. W innej odmianie występują jako para identycznie nastrojonych talerzyków ze środkowym uchwytem i uderzanych o siebie.

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Para talerzyków egipskich

Najstarsze zachowane krotale pochodzące z epoki brązu (1200–800 p.n.e.) znajdują się w Muzeum Narodowym Irlandii[potrzebny przypis].

W Izraelu ok. 1110 r. p.n.e. wykorzystywano jako instrument małe talerzyki jednoręczne msiltayîm, z których jeden przymocowany był do kciuka, drugi do palca środkowego[2]. Miedziane krotale asyryjskie z VII w. p.n.e., zwane katral, przywieszano do szyi mułom i koniom[potrzebny przypis].

Jako instrumenty parzyste krotale wywodzą swe pochodzenie z muzyki starożytnego Egiptu i Grecji. U Greków instrument o tej nazwie (stgr. κρόταλα, lp. κρόταλον, łac. crotalum) składał się z dwóch niedużych, wydłużonych, jednostronnie lekko wgłębionych płytek różnokształtnych, którymi uderzano o siebie. Wykonywano je z bukszpanu, terakoty, kości słoniowej albo brązu[3]. Przypominały dzisiejsze kastaniety i były rodzajem jednoręcznej kołatki używanej podczas tańców dionizyjskich[4].

W Tybecie dotychczas używane są podobne do krotali talerzyki zwane tybetańskim sil-sil[potrzebny przypis].


Użycie w orkiestrze symfonicznej i muzyce współczesnej

[edytuj | edytuj kod]

Użycie w muzyce rozrywkowej

[edytuj | edytuj kod]

W muzyce obrzędowej

[edytuj | edytuj kod]

Mnisi Hare Kryszna obok bębnów mridangami używają krotali podczas ulicznych tańców i śpiewów.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Arthur Jacobs: Słownik muzyczny. Bydgoszcz: Delta, s. 181.
  2. Jeremy Montagu: Instrumenty muzyczne Biblii. Kraków: Homini, 2006, ISBN 83-89598-87-6.
  3. Słownik kultury antycznej. Grecja – Rzym (pod red. L. Winniczuk). Warszawa: Wiedza Powszechna, 1988, s. 205.
  4. Curt Sachs: Historia instrumentów muzycznych. Kraków: PWM, 1989. ISBN 83-224-0324-0.
  5. Edison Denisow: Udarnyje instrumienty w sowremiennom orkiestrie. Moskwa: "Sowremiennyj kompozitor", 1982.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Włodzimierz Kotoński: Leksykon współczesnej perkusji. Kraków 1999