Przejdź do zawartości

Władysław Ludwik Anczyc

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Władysław Ludwik Anczyc
Kazimierz Góralczyk, W.A. Lassota
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

12 grudnia 1823
Wilno

Data i miejsce śmierci

28 lipca 1883
Kraków

Faksymile

Władysław Ludwik Anczyc herbu Ancuta[1], pseudonimy literackie Kazimierz Góralczyk[2], W.A. Lasota[2] (ur. 12 grudnia 1823 r.[2] w Wilnie[2], zm. 28 lipca 1883[2] r. w Krakowie[2]) – polski poeta[2], dramatopisarz[2], wydawca, tłumacz[2], działacz ludowy, z zawodu farmaceuta[2]. Wnuk Tomasza Hrehorowicza, syn Zygmunta i Barbary z Hrehorowiczów, ojciec Stanisława i Wacława Zygmunta, dziad Władysława.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Pochodził z rodziny szlacheckiej. Jego pradziad Jan von Anschütz pełnił urząd chorążego wojsk saskich. Władysław Ludwik Anczyc był synem aktorów – Zygmunta Anczyca i Barbary Anczycowej z Hrehorowiczów. Ojciec występował na scenach teatrów w Wilnie, Grodnie, Warszawie i Krakowie; w latach 1838–1839 był także dyrektorem teatru krakowskiego. Matka zaś była aktorką teatru wileńskiego, a po opuszczeniu sceny działaczką dobroczynną[3].

Uczęszczał do szkoły średniej w Krakowie. W tym mieście w roku 1847 ukończył z tytułem magistra farmację na Uniwersytecie Jagiellońskim. Brał udział w powstaniu krakowskim w 1846, za co w latach 1846–1847 więziony był przez władze austriackie. W 1849 był adiunktem Katedry Chemii i Farmacji. Debiutował w redagowanym przez siebie piśmie satyrycznym „Dodatek do Świstka” w 1848.

W latach 1858–1867 przebywał w Warszawie. W roku 1863 założył, a następnie przez rok redagował pismo „Wędrowiec”. Tam też w tym czasie redagował tajne pisma powstańcze „Kosynier” i „Partyzant”. W latach 1858–1861 działał w Towarzystwie Rolniczym w Królestwie Polskim. W trakcie pobytu w Warszawie był także redaktorem pisma dla ludu „Kmiotek[2] (1861–1866) i „Przyjaciela Dzieci” (1866–1867).

Władysław Ludwik Anczyc, 1864.

Od 1861 często bywał w Zakopanem i Tatrach jako turysta. Swoimi artykułami, np. Zwóz żentycy w Tatrach, Zakopane i lud podhalski, Wspomnienia z Tatr, przyczyniał się do popularyzacji Tatr w społeczeństwie. Z drugiej strony, już w 1874 utyskiwał w swoim artykule w „Tygodniku Ilustrowanym” na spowodowaną nadmiarem przybywających do Zakopanego turystów (zwłaszcza tych z Warszawy) drożyznę i trudności w zakwaterowaniu[4].

Był jednym z autorów haseł do 28 tomowej Encyklopedii Powszechnej Orgelbranda z lat 1859–1868. Jego nazwisko wymienione jest w I tomie z 1859 roku na liście twórców zawartości tej encyklopedii[5].

W 1863 napisał cykl Pieśni zbudzonych – w tym Marsz strzelców, którego tekst w czasach PRL był prawie w całości zafałszowany[potrzebny przypis].

W roku 1868 powrócił do Krakowa Prowadził tam ożywioną działalność literacką i oświatową, uczestnicząc w wydawnictwach Czytelni Ludowej, Towarzystwa Oświaty Ludowej i in. W 1875 został właścicielem drukarni, działającej do czasów powojennych, którą przekształcił w ceniony zakład[potrzebny przypis].

W 1876 wystawił w teatrze krakowskim dramat Emigracja chłopska, nagrodzony w krakowskim konkursie dramatycznym. W roku 1880 wystawił dramat Kościuszko pod Racławicami, który stał się najbardziej popularnym widowiskiem przez wiele lat, granym na scenach teatralnych Krakowa. Kolejną nagrodę otrzymał w 1883 za „szkic dramatyczny” Jan III pod Wiedniem.

Pod koniec życia był członkiem Wielkiego Proletariatu i działał z jego ramienia w Warszawie i Krakowie[6].

Pochowany został na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w grobowcu rodzinnym, w pasie Ab[7].

Grób Władysława Ludwika Anczyca na cmentarzu Rakowickim

Jego synowie: Stanisław Anczyc (1868–1927) był metaloznawcą i technologiem. Wacław Anczyc (1866–1938) był drukarzem i wydawcą.

Dzieła

[edytuj | edytuj kod]
Chłopi arystokraci (1851)
Dzieje Polski w dwudziestu czterech obrazkach (1863)
Meszty Abu Kazema (1867)
Emigracja chłopska (1877)
Kościuszko pod Racławicami (1881)
Abecadlnik z historyi polskiej (1869)
ABC : pierwsza nauka dla dzieci (1870)

Twórczość literacka

[edytuj | edytuj kod]
  • 1848 – Emisariusz[8],
  • 1850 – Chłopi arystokraci[9],
  • 1854 – Łobzowianie[10],
  • 1855 – Flisacy[11],
  • 1856 – Błażek opętany[12],
  • 1861 – Tyrteusz (1861, wyd. w 1862, pełny tekst w 1883[13])[14],
  • 1862 – Uczta wyzwoleńca (całość w 1908)[15],
  • 1862 – 24 obrazki z dziejów Polskich,
  • 1863 – Pieśni zbudzonych (w tym Pieśń strzelców),
  • 1863 – Trzech moskali: opowiadanie Walentego Kurka kosyniera spod Bodzentyna[16][17],
  • 1867 – Meszty Abu Kazema[18][19],
  • 1873 – Obrazki dramatyczne ludowe[20],
  • 1876 – Emigracja chłopska[21],
  • 1876 – W Tatry,
  • 1881 – Kościuszko pod Racławicami[22],
  • 1899 – Duchy czarnego boru, czyli kamienne serce[23],
  • 1908 – Pieśni zbudzonych,
  • 1916 – Pieśni zbudzone (zbiór poezji),
  • 1973 – Księżniczka głogu[24].

Działalność popularyzatorska

[edytuj | edytuj kod]
  • 1862 – Elementarz dla dzieci polskich,
  • 1862 – Pierwsza książeczka dla wiejskich dziatek, które już elementarz skończyły,
  • 1863 – Dzieje Polski w dwudziestu czterech obrazkach[25],
  • 1869 – ABC, pierwsza nauka dla dzieci[26].

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Jego imieniem nazwano ulice w Krakowie na Salwatorze[27] i w Łodzi[28].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
 Wykaz literatury uzupełniającej: Władysław Ludwik Anczyc.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Rodzina, herbarz rodzin polskich, t. I, Warszawa, 1904, s. 33.
  2. a b c d e f g h i j k Tomkowski 2002 ↓, s. 9-10.
  3. Władysław Ludwik Anczyc – pisarz i wydawca, naszdziennik.pl, 4–5 kwietnia 2009.
  4. B. Chwaściński, Z dziejów taternictwa: o górach i ludziach, Warszawa 1979, s. 45, 52: W.L. Anczyc, Zakopane i lud podhalski, „Tygodnik Ilustrowany”, T. 14, nr 341, 342, 1874.
  5. „Encyklopedia Powszechna”, tom I, wyd. Samuel Orgelbrand, Warszawa, 1859.
  6. Stanisław Feliksiak (red.), Słownik biologów polskich, Warszawa 1987.
  7. Karolina Grodziska-Ożóg: Cmentarz Rakowicki w Krakowie (1803-1939). Wyd. II. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1987, s. 96. ISBN 83-08-01428-3.
  8. Władysław Ludwik Anczyc, Emisariusz : [wiersz o Edwardzie Dembowskim], wyd. [1848] [online], polona.pl [dostęp 2020-10-15].
  9. Władysław Ludwik Anczyc, Chłopi arystokraci : szkic dramatyczny : w jednej odsłonie ze śpiewkami, wyd. 1850 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-16].
  10. Władysław Ludwik Anczyc, Łobzowianie : obrazek dramatyczny w 1 akcie ze śpiewkami, wyd. 1913 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-16].
  11. Władysław Ludwik Anczyc, Flisacy : obrazek ludowy w jednym akcie ze śpiewami, wyd. 1926 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-16].
  12. Władysław Ludwik Anczyc, Błażek opętany : krotochwila w 1 akcie ze śpiewami, wyd. 1926 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-16].
  13. Mały słownik pisarzy polskich, Wiedza Powszechna, Warszawa, 1969.
  14. Władysław Ludwik Anczyc, Tyrteusz, wyd. 1883 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-16].
  15. Władysław Ludwik Anczyc, Tyrteusz ; Uczta wyzwoleńca, wyd. [1925] [online], polona.pl [dostęp 2020-10-16].
  16. Władysław Ludwik Anczyc, „Trzech moskali: opowiadanie Walentego Kurka kosyniera spod Bodzentyna”, Kraków, 1863.
  17. Władysław Ludwik Anczyc, „Trzech moskali: opowiadanie Walentego Kurka kosyniera spod Bodzentyna” na stronach PBC Polona.
  18. Władysław Ludwik Anczyc, „Meszty Abu Kazema: komedyjka w dwóch aktach napisana wierszem do grania dla dzieci”, Warszawa, 1867.
  19. Władysław Ludwik Anczyc, „Meszty Abu Kazema: komedyjka w dwóch aktach napisana wierszem do grania dla dzieci” na stronach Polony.
  20. Władysław Ludwik Anczyc, Wł. L. Anczyca obrazki dramatyczne ludowe, wyd. 1873 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-16].
  21. Władysław Ludwik Anczyc, Emigracya chłopska : obraz dramatyczny ludowy w pięciu aktach, wyd. 1877 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-16].
  22. Władysław Ludwik Anczyc, Kościuszko pod Racławicami. Obraz historyczno-ludowy w pięciu oddziałach, wyd. 1881 [online], polona.pl [dostęp 2018-06-13].
  23. Władysław Ludwik Anczyc, Duchy czarnego boru czyli Kamienne serce, wyd. 1907 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-16].
  24. Księżniczka Głogu [online], „To dla pamięci”, 26 września 2012 [dostęp 2018-12-15] (pol.).
  25. Władysław Ludwik Anczyc, Dzieje Polski w dwudziestu czterech obrazkach, wyd.1863 [online], polona.pl [dostęp 2018-06-13].
  26. Władysław Ludwik Anczyc, ABC : pierwsza nauka dla dzieci, wyd. 1907 [online], polona.pl [dostęp 2020-10-16].
  27. Wikimapia.org.
  28. Wikimapia.org.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Marian Szyjkowski, Władysław Ludwik Anczyc: Życie i pisma, Tom I – Monografia, II-VI – Pisma, Kraków 1908
  • Jan Tomkowski: Słownik pisarzy polskich. Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media, 2002. (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]