Vai al contenuto

Òm

Da Wikipedia.
(Ridiression da Òmo)
Vos an lenga piemontèisa
Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.
?Homo sapiens

Classìfica sientìfica
Regn: Animalia
Phylum: Chordata
Class: Mammalia
Órdin: Primates
Famija: Hominidae
Géner: Homo
Specie: H. sapiens
Homo sapiens
Linnaeus, 1758

L'òm (costa paròla a peul aplichesse ëdcò ëd fasson pì spessìfica a le përson-e ëd sess masculin) a forma ancheuj da na mira biològica na spece sola, Homo sapiens, l'ùnich dzorvivù dël géner Homo, motobin diversificà an l'ùltim milion e mes d'agn. Homo sapiens a aparten ai primà, j'ominòid diferensià an Asia e an Àfrica, d'andoa a l'é vnùita fòra la famija dont a fa part, j'omìnid.

Plancia ëd n'òm mascc e ëd na fumela an sël Pioneer 11

Ël nòm sientìfich a fa alusion a la caraterìstica biològica pì tìpica: sapiens a veul dì "sapient" o "bon a conòsse", e as arferiss a l'apressiassion dl'òm coma "animal rassional", al contrari che tute j'àutre spece. A l'é pròpe la capacità dl'òm ëd realisé dj'operassion concetuaj e simbòliche motobin complicà - ch'a ancludo, pr'esempi, l'usage ëd sistema lenghìstich motobin sofisticà, ël rasonament astrat e le capacità d'introspession e speculassion - un-a 'd soe caraterìstiche pì marcà. A l'é possìbil che costa complessità, fondà da na mira neurològica an sn'aument dla dimension dël servel e dzora tut an soa complessità, a sia ëdcò un-a dle càuse, e un prodot, dla strutura sossial motobin complessa che l'òm a l'ha dësvlupà, e ch'a forma un-a dle base dla coltura, antërpretà biologicaman coma la capacità a trasmëtte d'anformassion e ëd costume për imitassion e anstrussion, nopà che për ardità genética. Costa propietà a l'é pa esclusiva 'd costa spece, e a l'é important ëdcò an d'àutri primà, ma a argionz ant l'òm un dësvlup diferent da na mira qualitativa, lòn ch'a l'ha giustificà A. Montagu a buté ant la coltura la nicia ecològica 'd nòstra spece. Ël nòm tassonòmich a l'era Homo sapiens, e a l'é giontasse në scond sapiens për fé distinsion, an soa qualità 'd sot-ëspece tipo, da j'àutre sot-ëspece; sòn a l'ha pròpe gnente a che fé con la capacità d'àuto-arflession. Homo sapiens sapiens a signìfica "òm ch'a sa 'd savèj", visadì cossient ëd sò conòsse. Scond chèich autor la denominassion Homo sapiens sapiens a l'é obsoleta pròpe përchè a esist mach na spece d'Homo al dì d'ancheuj e dagià che fòssij ch'as chërdìo dë spece diferente (Cro-Magnon, Grimaldi, e via fòrt) an efet a son ëd fòssij ëd nòstra spece: costa opinion a l'ha 'd sust, ma a smija pì giust goerné la denominassion Homo sapiens sapiens për nòstra spece, për fé distinsion ëdcò da na mira tassonòmica da àutre spece estinguisse, coma l'Homo sapiens idaltu.

Ant n'òm a-i son anviron 1016 célule.