Jump to content

А.Э.И.О.У.

From Vikipediya
Қирол Фредереcкнинг 1446-йилдаги ёзувларидан ёруғлик

А.Э.И.О.У (баъзан А.Э.И.О.В. шаклида ҳам учрайди) — рамзий бирлашма Фредериcк ИИИ (1415-1493) томонидан яратилган ва тарихан Габсбурглар томонидан шиор сифатида ишлатилган. Бу дунёга машҳур ва, эҳтимол, барча шиорлар ичида энг машҳурларидан бири ҳисобланади. Фредериcк ИИИ нинг дафтаридаги бир эслатма (1666-йилда топилган), гарчи бир қўли бўлмаса ҳам, уни немис ва лотин тилларида „Бутун дунё Австрияга бўйсунади“ деб тушунтиради (Аллес Эрдреич ист Öстерреич унтертан ёки Аустриаэ эст импераре орби универсо)[1]. Фредерик одатда Бург Wиэнер Неустадт каби бинолар лойиҳасини имзолаган ёки Граз собори, шунингдек, графемли бошқа об’эктлар қурилиш лойиҳаларини тасдиқлаган[2]. 2017-йилдан бошлаб, А.Э.И.О.У. 1751-йилда ташкил этилган Тересиан Ҳарбий Академиясининг шиори сифатида қўлланилиб келинмоқда. Бу шиор Федерал канцлердаги канслер идораси деворига ҳам ёзилган.

Изоҳ

[edit | edit source]
Габсбург шиори ФИАЭИОУ билан 1466-йилга оид гералдик плакат Чап томонда Габсбург фессе герби ва ўнг томонда Император икки бошли бургут остида бирлаштирилган Cелже герби.
Фредерик ИИИ нинг А.Э.И.О.У. монограммаси
Мерано шаҳридаги (ҳозирги Италия) қуёш соати А.Э.И.О.У. ёзуви билан

Фредериcк ИИИ беш ҳарфли монограммани биринчи марта 1437-йилда Стйриа герцоги бўлганида қўллаган. Унинг дафтаридаги бир эслатма (1666-йилда топилган), гарчи бир қўлда бўлса ҳам, уни немис ва лотин тилларида „Бутун дунё Австрияга бўйсунади“ деб тушунтиради(Аллес Эрдреич ист Öстерреич унтертан ёки Аустриаэ эст импераре орби универсо)[1].

Кейинроқ ўша дафтардаги бошқа бир парчада бир жуфт шеърнинг биринчи мисрасидаги сўзларнинг бош ҳарфлари сифатида ҳарфлар кетма-кет қўлланилган, маъноси: „Мени танлаганлар севади, ноҳақлар учун қасос олувчиларни тайинлаганман.“ (лотин тилида: амор элеcтис, иниустис ординор ултор кўринишида)[1].

Бошқа талқинлар, жумладан, замонавий гералдистлар томонидан ҳам берилган. Бир нечта тушунтиришлар лотинча иборалардан сиёсий шиор сифатида олинган деган тахминга асосланади:

  • Аустриа эст империо оптиме унита („Австрияни энг яхши империяда бирлаштирилган“)[3].
  • Аустриа эрит ин орбе ултима („Австрия дунёга устун бўлади“, баъзан нотўғри талқинда берилган „Австрия дунёдаги охирги (омон қолган) давлат бўлади“)[3].
  • Аустриаэ эст импераре орби универсо („Бутун дунёни бошқариш Австриянинг тақдиридир“)[3].

Фредериcк ИИИ бу қисқартмани у ҳали Австрия Арчгерцоглигининг ҳукмдори бўлмаганида ёзганл ва ўша пайтда Стйриа Австриядан бутунлай ажралиб чиққан эди. Кейинги асргача Стйриа унинг бир қисми ҳисобланмаганлиги сабабли, бу жумлада „Австрия“ атамаси — Австрияни ҳудуд ёки миллат сифатида англатмайди, балки „Австрия уйи“, яъни Габсбурглар сулоласи деган маънони беради.

Мазкур монограмма асрлар давомида лотин ва немис тилларида 300 дан ортиқ вариантда талқин қилишга уринилган; Ушбу версияларнинг аксарияти ҳозирги Австрия ёки кенг қамровли Габсбург монархиясининг шиорига ишора қилади.

Галлерея

[edit | edit source]

Яна қаранг

[edit | edit source]

Манбалар

[edit | edit source]
  1. 1,0 1,1 1,2 „АЭИОУ“. Диэ Wелт дер Ҳабсбургер. Қаралди: 2018-йил 2-август.
  2. Тҳе Диcтионарй оф Пҳрасе анд Фабле, Эдwинстоwе, Энгланд: Авенел Боокс, 1978 [репринт оф 1894 версион], 1-бет, ИСБН 0-517-25921-4
  3. 3,0 3,1 3,2 "А", Меерс Конверсатионслехикон, (вариоус аутҳорс), Волуме 1, паге 1, 1885-1890, wеб (Cоммонс): МКЛ-б1-п1: ҳас „А.Э.И.О.У.“ он фирст паге оф энтире 16-волуме энcйcлопедиа, ас 3 Латин пҳрасес: Аустриаэ эст импераре орби универсо анд Аустриаэ эст империум орбис универси wитҳ тҳе Герман пҳрасе Аллес Эрдреич ист Оэстерреич унтертҳан нотед wитҳ Фриэдрич ИИИ., плус а 3рд Латин пҳрасе Аустриа эрит ин орбе ултима wитҳ Öстерреич wирд бестеҳен бис анс Энде дер Wелт (сометимес гивен ин Энглиш ас „Аустриа wилл станд унтил тҳе энд оф тҳе wорлд“ бут ин тҳе Латин cлосер то „Аустриа wилл бе супреме ин тҳе wорлд“; cф. Cиc. Фин. 3, 9, 30, „суммум бонум, қуод ултимум аппелло“); ноте тҳат Оэстерреич ис Öстерреич („Оэ“) wитҳ фирст леттер „О“. „Ö“ ис нот cонсидеред а сепарате леттер ин Герман.

Адабиётлар

[edit | edit source]
  • Эндрю Уиткрофтнинг „Ҳабсбурглар: Империяни гавдалантиргани“ (1995),ИСБН 0-14-023634-1 .