Jump to content

Демократия индекси

From Vikipediya
Дунё мамлакатларидаги демократия кўрсаткичлари (2020)

Тҳе Эcономист гуруҳи томонидан тузилган демократия индекси – дунёдаги демократиянинг сифатини ўлчаш индекси. Ушбу миқдор ва қиёсий баҳолаш асосий аҳамияти демократик ҳуқуқлар ва демократик институтларга қаратилган. Ушбу демократия индексида демократияни баҳолаш методологияси „Эcономист Интеллигенcе Унит“нинг (Эcономисц Гроуп) қисми бўлган, Британияда жойлашган хусусий компания, „Тҳе Эcономист“ ҳафталик газетасини нашр этади. Индекс бешта туркумга тўпланган 60 та кўрсаткичга асосланган ва улар оммавий фикрлар, фуқаролик эркинликлари ва сиёсий маданиятни ўлчаб олади. Ҳисоб маълумотлари ва рейтингдан ташқари, индекс ҳар бир мамлакатни тўртта режим турига ажратади: мукаммал демократия, номукаммал демократия, аралаш режимлар ва авторитар режимлар. Демократия индекси тўғрисидаги биринчи ҳисобот 2006-йилда нашр этилган. Ҳисоботлар 2010-йилгача ҳар икки йилда бир марта ва ундан кейин ҳар йили нашр этиларди. Индексда 167 мамлакат ва ҳудудлар мавжуд, улардан 166 таси мустақил давлатлар, 164 таси БМТга аъзо давлатлар. Демократия ҳолатига ўхшаш баҳолар билан бошқа демократия индекслари – В-Демократия индекси ва Бертелсманн Трансформатион Индехни ўз ичига олади[1][2][3].

Ҳисоботда тасвирланганидек, Демократия индекси 60 та саволга асосланган ўлчов билан ҳосил қилинади. Ҳар бири икки ёки учта рухсат этилган жавобга эга. Аксарият жавоблар мутахассисларнинг баҳолаши билан боғлиқ. Баъзи жавоблар тегишли мамлакатларда ўтказилган жамоатчилик фикрини ўрганиш орқали тақдим этилади. Сўров натижалари мавжуд бўлмаган мамлакатлар учун, экспертларнинг баҳоларидан фойдаланадилар.

Саволлар беш тоифага бўлинади: сайлов жараёни ва плюралзми, фуқаролик эркинликлари, ҳукуматнинг фаолияти, сиёсий иштирок этиш,сиёсий маданият.

Ҳар бир жавоб 0 ёки 1, учта жавобли саволлар учун 0, 0,5 ёки 1 баллга айланади. Қуйидаги истиснолардан ташқари, ҳар бир туркум ичида натижалар қўшиб, ўн марта кўпайтирилган ва категория бўйича саволларнинг умумий сони билан бўлинади. Бир нечта ўзгарувчан боғлиқликлар мавжуд, улар асосий қоида тартибларидан анча аниқроқ тушунтирилади. Баъзи ҳолларда, битта саволга нол жавоб бериш бошқа саволни бекор қилади: масалан, агар миллий қонун чиқарувчи ва ҳукумат раҳбарининг сайловлари эркин деб ҳисобланмаса (сўров 1), унда кейинги савол: „Сайловлар адолатли бўлмаган“, деб ҳисобланади. Лекин автоматик равишда нол натижа беради. Шу сингари, бир нечта саволлар шунчалик муҳим деб ҳисобланадики, улар бўйича натижалар уларнинг тегишли туркумлари учун умумий натижалар суммасига салбий таъсирини беради: „Миллий сайловлар эркин ва адолатли бўладими“, „сайловчилар хавфсизлиги“, „Хорижий кучларнинг ҳукуматга таъсири“, „Худдий хизматчиларнинг сиёсатни амалга ошириш қобилияти қандай“ ва ҳоказо.

Ўша ҳисоботда кўрсатилган бешта туркум индекслари кейинчалик маълум бир мамлакат учун умумий бални топиш учун ўртача ҳисобланади. Икки ўнлик рақамга айланган натижа мамлакатни режим тури билан таснифлашни аниқлайди.

Ҳисоботда Фреэдом Ҳоусе томонидан танланган демократиянинг бошқа кўрсаткичлари муҳокама қилинади ва „Эcономист Интеллигенcе Унит“ гуруҳининг баъзи танловлари учун баҳслашади. Ушбу таққослашда, сўровлар орқали ўлчанадиган жамоатчилик фикри ва муносабатларига катта эътибор қаратилади. Бошқа томондан, иқтисодий турмуш стандартлари демократиянинг бир мезони сифатида кўрилмайди.

Ҳисобот халқаро матбуотда ва илмий журналларда кенг тарқалади.

Тавсифи

[edit | edit source]
  • Мукаммал демократиялар – фуқаролик эркинликлари ва асосий сиёсий эркинликлар нафақат ҳурмат қилинадиган, балки демократик тамойилларнинг ривожланишига имкон берадиган сиёсий маданият билан мустаҳкамланадиган давлатлар. Ушбу давлатлар ҳукумат назорати ва мувозанатларининг ҳақиқий тизимига эга, мустақил суд ҳокимияти, қарорлари қўлланиладиган, ҳукуматлар тўғри ишлайдиган ва мустақил оммавий ахборот воситалари мавжуд тизимлардир. Ушбу мамлакатларда демократик фаолият кўрсатишда чекланган муаммолар бор.
  • Номукаммал демократиялар – сайловлар адолатли ва эркин бўлган ва асосий фуқаролик эркинликлари ҳурмат қилинадиган, аммо муаммоларга эга бўлиши мумкин бўлган давлатлар (масалан, оммавий ахборот воситалари эркинлигини бузиш ва сиёсий мухолифат ва танқидчиларни камроқ камайтириш). Ушбу мамлакатларда бошқа демократик жиҳатларда, шу жумладан, кам ривожланган сиёсий маданият, сиёсатда иштирок этишнинг паст даражаси ва бошқарув фаолиятида муаммолар мавжуд бўлиши мумкин.
  • Аралаш (чатишган) тартиблар – сайловда мунтазам равишда алдашларга дучор бўлган давлатлардир, бу уларни адолатли ва эркин демократия бўлишга тўсқинлик қилади. Ушбу мамлакатларда одатда сиёсий мухолифат, мустақил бўлмаган судлар, кенг тарқалган коррупсия, оммавий ахборот воситаларига қўйилган таъқиб ва босим, қонуний ҳокимиятнинг анемияси ва кам ривожланган сиёсий маданият, сиёсатда иштирок этишнинг паст даражаси ва бошқарув фаолиятида муаммолар соҳасида номукаммал демократиялардан кўра кўпроқ камчиликларга эга бўлган ҳукуматлар мавжуд.
  • Мутлоқ бошқарувлар – сиёсий плюрализм мавжуд бўлмаган ёки жиддий чекланган мамлакатлардир. Ушбу давлатлар кўпинча мутлақ монархия ёки диктатуралар, анъанавий демократик институтларига эга бўлган, аммо ишламайдиган, фуқаролик эркинликларининг бузилиши ва суиистеъмоллари одатий ҳол бўлган, сайловлар (агар улар ўтказиладиган бўлса) сохта, оммавий ахборот воситалари давлатга тегишли ёки ҳукмрон режим билан боғлиқ гуруҳлар томонидан назорат қилинадиган, суд ҳокимияти мустақил эмас, сензура ва ҳукумат танқидларини тақиқлаши одатий ҳолатдир.

Қитъалар бўйича

[edit | edit source]
Ҳудуд Давлатлар 2023 2022 2021 2020 2019 2018 2017 2016 2015 2014 2013 2012 2011 2010 2008 2006
Ғарбий Европа 21 8.37 8.36 8.23 8.29 8.35 8.35 8.38 8.40 8.42 8.41 8.41 8.44 8.40 8.45 8.61 8.60
Шимолий Америка 2 8.27 8.37 8.36 8.58 8.59 8.56 8.56 8.56 8.56 8.59 8.59 8.59 8.59 8.63 8.64 8.64
Лотин Америкаси ва Кариб давлатлари 24 5.68 5.79 5.83 6.09 6.13 6.24 6.26 6.33 6.37 6.36 6.38 6.36 6.35 6.37 6.43 6.37
Марказий ва Шарқий Европа 28 5.37 5.39 5.36 5.36 5.42 5.42 5.40 5.43 5.55 5.58 5.53 5.51 5.50 5.55 5.67 5.76
Осиё ва Австралия 28 5.21 5.46 5.62 5.67 5.67 5.67 5.63 5.74 5.74 5.70 5.61 5.56 5.51 5.53 5.58 5.44
Жанубий Африка 44 4.04 4.14 4.12 4.16 4.26 4.36 4.35 4.37 4.38 4.34 4.36 4.33 4.32 4.23 4.28 4.24
Яқин Шарқ ва Шимолий Африка 20 3.23 3.34 3.41 3.44 3.53 3.54 3.54 3.56 3.58 3.65 3.68 3.73 3.62 3.52 3.48 3.54
Дунё 167 5.23 5.29 5.28 5.37 5.44 5.48 5.48 5.52 5.55 5.55 5.53 5.52 5.49 5.46 5.55 5.52

2018-йилги рейтинг

[edit | edit source]
# Давлат Умумий баҳо Сайловлар Ҳукуматга ишонч Сиёсий фаоллик Сиёсий маданият Эркинлик Тури
1  Норвегия 9.87 10.00 9.64 10.00 10.00 9.71 Мукаммал демократия
2  Исландия 9.58 10.00 9.29 8.89 10.00 9.71 Мукаммал демократия
3  Швеция 9.39 9.58 9.64 8.33 10.00 9.41 Мукаммал демократия
4  Янги Зеландия 9.26 10.00 9.29 8.89 8.13 10.00 Мукаммал демократия
5  Дания 9.22 10.00 9.29 8.33 9.38 9.12 Мукаммал демократия
6  Канада 9.15 9.58 9.64 7.78 8.75 10.00 Мукаммал демократия
7  Иреланд 9.15 9.58 7.86 8.33 10.00 10.00 Мукаммал демократия
8  Финландия 9.14 10.00 8.93 8.33 8.75 9.71 Мукаммал демократия
9  Австралия 9.09 10.00 8.93 7.78 8.75 10.00 Мукаммал демократия
10  Швейсария 9.03 9.58 9.29 7.78 9.38 9.12 Мукаммал демократия
11  Нидерландия 8.89 9.58 9.29 8.33 8.13 9.12 Мукаммал демократия
12  Люксембург 8.81 10.00 8.93 6.67 8.75 9.71 Мукаммал демократия
13  Германия 8.68 9.58 8.57 8.33 7.50 9.41 Мукаммал демократия
14  Буюк Британия 8.53 9.58 7.50 8.33 8.13 9.12 Мукаммал демократия
15  Уругвай 8.38 10.00 8.57 6.11 7.50 9.71 Мукаммал демократия
16  Австрия 8.29 9.58 7.86 8.33 6.88 8.82 Мукаммал демократия
17  Маврикий 8.22 9.17 8.21 5.56 8.75 9.41 Мукаммал демократия
18  Малта 8.21 9.17 8.21 6.11 8.75 8.82 Мукаммал демократия
19  Испания 8.08 9.17 7.14 7.78 7.50 8.82 Мукаммал демократия
20  Коста Рика 8.07 9.58 7.50 6.67 7.50 9.12 Мукаммал демократия
21  Жанубий Корея 8.00 9.17 7.86 7.22 7.50 8.24 Номукаммал демократия
22  Япония 7.99 8.75 8.21 6.67 7.50 8.82 Номукаммал демократия
23  Эстония 7.97 9.58 8.21 6.67 6.88 8.53 Номукаммал демократия
24  Чили 7.97 9.58 8.57 4.44 8.13 9.12 Номукаммал демократия
25 АҚСҲ байроғи АҚШ 7.96 9.17 7.14 7.78 7.50 8.24 Номукаммал демократия
26  Кабо Верде 7.88 9.17 7.86 6.67 6.88 8.82 Номукаммал демократия
27  Португалия 7.84 9.58 7.50 6.11 6.88 9.12 Номукаммал демократия
28  Боцвана 7.81 9.17 7.14 6.11 7.50 9.12 Номукаммал демократия
29  Франсия 7.80 9.58 7.50 7.78 5.63 8.53 Номукаммал демократия
30  Исроил 7.79 9.17 7.50 8.89 7.50 5.88 Номукаммал демократия
31  Белгия 7.78 9.58 8.93 5.00 6.88 8.53 Номукаммал демократия
32 Тайван бай��оғи Тайван 7.73 9.58 8.21 6.11 5.63 9.12 Номукаммал демократия
33  Италия 7.71 9.58 6.07 7.78 6.88 8.24 Номукаммал демократия
34  Чехия 7.69 9.58 6.79 6.67 6.88 8.53 Номукаммал демократия
35  Кипр Республикаси 7.59 9.17 6.43 6.67 6.88 8.82 Номукаммал демократия
36  Литва 7.50 9.58 6.43 6.11 6.25 9.12 Номукаммал демократия
37  Словения 7.50 9.58 6.79 6.67 6.25 8.24 Номукаммал демократия
38  Латвия 7.38 9.58 6.07 5.56 6.88 8.82 Номукаммал демократия
39  Юнонистон 7.29 9.58 5.36 6.11 6.88 8.53 Номукаммал демократия
40  Жанубий Африка 7.24 7.42 7.50 8.33 5.00 7.94 Номукаммал демократия
41  Ҳиндистон 7.23 9.17 6.79 7.22 5.63 7.35 Номукаммал демократия
42  Шарқий Тимор 7.19 9.08 6.79 5.56 6.88 7.65 Номукаммал демократия
43  Тринидад ва Тобаго 7.16 9.58 7.14 6.11 5.63 7.35 Номукаммал демократия
44  Словакия 7.10 9.58 6.79 5.56 5.63 7.94 Номукаммал демократия
45  Панама 7.05 9.58 6.07 6.67 5.00 7.94 Номукаммал демократия
46  Болгария 7.03 9.17 6.43 7.22 4.38 7.94 Номукаммал демократия
47  Ямайка 7.02 8.75 7.14 4.44 6.25 8.53 Номукаммал демократия
48  Аргентина 7.02 9.17 5.36 6.11 6.25 8.24 Номукаммал демократия
49  Суринам 6.98 9.17 6.43 6.67 5.00 7.65 Номукаммал демократия
50  Бразилия 6.97 9.58 5.36 6.67 5.00 8.24 Номукаммал демократия
51 Колумбия байроғи Колумбия 6.96 9.17 6.79 5.00 5.63 8.24 Номукаммал демократия
52  Малайзия 6.88 7.75 7.86 6.67 6.25 5.88 Номукаммал демократия
53  Филиппин 6.71 9.17 5.71 7.22 4.38 7.06 Номукаммал демократия
54  Полша 6.67 9.17 6.07 6.11 4.38 7.65 Номукаммал демократия
55  Гаяна 6.67 9.17 5.71 6.11 5.00 7.35 Номукаммал демократия
56  Лесото 6.64 9.17 5.00 6.67 5.63 6.76 Номукаммал демократия
57  Венгрия 6.63 8.75 6.07 5.00 6.25 7.06 Номукаммал демократия
58  Гана 6.63 8.33 5.71 6.67 6.25 6.18 Номукаммал демократия
59  Перу 6.60 9.17 5.00 5.56 5.63 7.65 Номукаммал демократия
60 Хорватия байроғи Хорватия 6.57 9.17 6.07 5.56 5.00 7.06 Номукаммал демократия
61  Доминикан Республикаси 6.54 9.17 5.36 6.11 5.00 7.06 Номукаммал демократия
62  Индонезия 6.54 8.05 7.16 6.77 6.68 6.59 Номукаммал демократия
63  Мўғулистон 6.50 9.17 5.71 5.56 5.00 7.06 Номукаммал демократия
64  Тунис 6.41 6.42 5.71 7.78 6.25 5.88 Номукаммал демократия
65  Сербия 6.41 8.25 5.36 6.11 5.00 7.35 Номукаммал демократия
66  Руминия 6.38 9.17 5.71 5.00 4.38 7.65 Номукаммал демократия
67  Сингапур 6.38 4.33 7.86 6.11 6.25 7.35 Номукаммал демократия
68  Эквадор 6.27 8.75 5.36 6.11 4.38 6.76 Номукаммал демократия
69  Намибия 6.25 5.67 5.36 6.67 5.63 7.94 Номукаммал демократия
70  Парагвай 6.24 8.75 5.71 5.00 4.38 7.35 Номукаммал демократия
71  Мексика 6.19 8.33 6.07 7.22 3.13 6.18 Номукаммал демократия
72  Шри Ланка 6.19 7.83 5.71 5.00 6.25 6.18 Номукаммал демократия
73  Сенегал 6.15 7.50 6.07 4.44 6.25 6.47 Номукаммал демократия
74  Гонконг 6.15 3.08 6.07 5.56 7.50 8.53 Номукаммал демократия
75  Папуа Янги Гвинея 6.03 6.92 6.07 3.89 5.63 7.65 Номукаммал демократия
76  Албания 5.98 7.00 4.71 5.56 5.00 7.65 Чатишган тартиб
77  Эл Салвадор 5.96 9.17 4.29 5.56 3.75 7.06 Чатишган тартиб
78  Шимолий Македония 5.87 6.50 5.36 6.67 3.75 7.06 Чатишган тартиб
79  Молдова 5.85 7.08 4.64 6.11 4.38 7.06 Чатишган тартиб
80  Фижи 5.85 6.58 5.36 6.11 5.63 5.59 Чатишган тартиб
81  Бенин 5.74 6.50 5.71 5.00 5.63 5.88 Чатишган тартиб
82  Черногория 5.74 6.08 5.36 6.11 4.38 6.76 Чатишган тартиб
83  Боливия 5.70 7.50 4.64 5.56 3.75 7.06 Чатишган тартиб
84  Украина 5.69 6.17 3.21 6.67 6.25 6.18 Чатишган тартиб
85  Ҳондурас 5.63 8.50 4.64 4.44 4.38 6.18 Чатишган тартиб
86  Замбиа 5.61 6.17 4.64 3.89 6.88 6.47 Чатишган тартиб
87  Гватемала 5.60 7.92 5.36 3.89 4.38 6.47 Чатишган тартиб
88  Бангладеш 5.57 7.83 5.07 5.56 4.38 5.00 Чатишган тартиб
89  Грузия 5.50 7.83 3.57 6.11 4.38 5.59 Чатишган тартиб
90  Малави 5.49 6.58 4.29 4.44 6.25 5.88 Чатишган тартиб
91  Мали 5.41 7.42 3.93 3.89 5.63 6.18 Чатишган тартиб
92  Танзаниа 5.41 7.00 5.00 5.00 5.63 4.41 Чатишган тартиб
93  Либерия 5.35 7.42 2.57 5.56 5.63 5.59 Чатишган тартиб
94  Бутан 5.30 8.75 6.79 2.78 4.38 3.82 Чатишган тартиб
95 Мадагаскар байроғи Мадагаскар 5.22 6.08 3.57 6.11 5.63 4.71 Чатишган тартиб
96  Уганда 5.20 5.25 3.57 4.44 6.88 5.88 Чатишган тартиб
97    Непал 5.18 4.33 5.36 5.00 5.63 5.59 Чатишган тартиб
98  Қирғизистон 5.11 6.58 2.93 6.67 4.38 5.00 Чатишган тартиб
99  Кения 5.11 3.50 5.36 6.67 5.63 4.41 Чатишган тартиб
100  Марокаш 4.99 5.25 4.64 5.00 5.63 4.41 Чатишган тартиб
101  Босния ва Герсеговина 4.98 6.50 2.93 5.56 3.75 6.18 Чатишган тартиб
102  Гаити 4.91 5.58 2.93 3.89 6.25 5.88 Чатишган тартиб
103  Арманистон 4.79 5.67 4.64 5.56 2.50 5.59 Чатишган тартиб
104  Буркина Фасо 4.75 4.42 4.29 4.44 5.63 5.00 Чатишган тартиб
105  Сиэрра Леоне 4.66 6.58 1.86 3.33 6.25 5.29 Чатишган тартиб
106  Ливан 4.63 3.92 2.21 6.67 5.63 4.71 Чатишган тартиб
107  Таиланд 4.63 3.00 4.29 5.00 5.00 5.88 Чатишган тартиб
108 Нигерия байроғи Нигерия 4.44 6.08 4.64 3.33 3.75 4.41 Чатишган тартиб
109 Фаластин Давлати 4.39 3.83 2.14 7.78 4.38 3.82 Чатишган тартиб
110  Туркия 4.37 4.50 5.00 5.00 5.00 2.35 Чатишган тартиб
111 Гамбия байроғи Гамбия 4.31 4.48 4.29 3.33 5.63 3.82 Чатишган тартиб
112  Покистон 4.17 6.08 5.36 2.22 2.50 4.71 Чатишган тартиб
113 Кот д'Ивуар байроғи Кот-д'Ивуар 4.15 4.83 2.86 3.33 5.63 4.12 Чатишган тартиб
114  Ироқ 4.06 4.75 0.07 6.67 5.00 3.82 Чатишган тартиб
115  Иордания 3.93 3.58 4.29 3.89 4.38 3.53 Мутлоқ бошқарув
116  Мозамбик 3.85 3.58 2.14 5.00 5.00 3.53 Мутлоқ бошқарув
117  Қувайт 3.85 3.17 4.29 3.89 4.38 3.53 Мутлоқ бошқарув
118  Мянмар 3.83 3.67 3.93 3.89 5.63 2.06 Мутлоқ бошқарув
119  Мавритания 3.82 3.00 3.57 5.00 3.13 4.41 Мутлоқ бошқарув
120  Нигер 3.76 5.25 1.14 3.33 4.38 4.71 Мутлоқ бошқарув
121 Коморос байроғи Комор ороллари 3.71 4.33 2.21 4.44 3.75 3.82 Мутлоқ бошқарув
122  Никарагуа 3.63 2.67 1.86 3.89 5.63 4.12 Мутлоқ бошқарув
123  Ангола 3.62 1.75 2.86 5.56 5.00 2.94 Мутлоқ бошқарув
124  Габон 3.61 2.58 2.21 4.44 5.00 3.82 Мутлоқ бошқарув
125  Камбоджа 3.59 1.33 5.00 2.78 5.63 3.24 Мутлоқ бошқарув
126  Жазоир 3.50 2.58 2.21 3.89 5.00 3.82 Мутлоқ бошқарув
127  Миср 3.36 3.58 3.21 3.33 3.75 2.94 Мутлоқ бошқарув
128  Руанда 3.35 1.67 5.00 2.78 4.38 2.94 Мутлоқ бошқарув
129 Эфиопия байроғи Эфиопия 3.35 0.00 3.57 5.56 5.00 2.65 Мутлоқ бошқарув
130  Хитой 3.32 0.00 5.00 3.89 6.25 1.47 Мутлоқ бошқарув
131 Конго Демократик Республикаси байроғи Конго Республикаси 3.31 3.17 2.50 3.89 3.75 3.24 Мутлоқ бошқарув
132 Камерун байроғи Камерун 3.28 3.17 2.86 3.33 4.38 2.65 Мутлоқ бошқарув
133  Қатар 3.19 0.00 4.29 2.22 5.63 3.82 Мутлоқ бошқарув
134  Венесуэла 3.16 1.67 1.79 4.44 4.38 3.53 Мутлоқ бошқарув
135  Зимбабве 3.16 0.50 2.00 4.44 5.63 3.24 Мутлоқ бошқарув
136  Гвинея 3.14 3.50 0.43 4.44 4.38 2.94 Мутлоқ бошқарув
137  Беларус 3.13 0.92 2.86 3.89 5.63 2.35 Мутлоқ бошқарув
138  Того 3.10 3.17 0.79 3.33 5.00 3.24 Мутлоқ бошқарув
139  Виэтнам 3.08 0.00 3.21 3.89 5.63 2.65 Мутлоқ бошқарув
140  Уммон 3.04 0.00 3.93 2.78 4.38 4.12 Мутлоқ бошқарув
141  Эсwатини 3.03 0.92 2.86 2.22 5.63 3.53 Мутлоқ бошқарув
142  Куба 3.00 1.08 3.57 3.33 4.38 2.65 Мутлоқ бошқарув
143  Афғонистон 2.97 2.92 1.14 4.44 2.50 3.82 Мутлоқ бошқарув
144  Россия 2.94 2.17 1.79 5.00 2.50 3.24 Мутлоқ бошқарув
145  Қозоғистон 2.94 0.50 2.14 4.44 4.38 3.24 Мутлоқ бошқарув
146  Жибути 2.87 0.42 1.79 3.89 5.63 2.65 Мутлоқ бошқарув
147  Бирлашган Араб Амирликлари 2.76 0.00 3.93 2.22 5.00 2.65 Мутлоқ бошқарув
148  Баҳрайн 2.71 0.83 3.21 2.78 4.38 2.35 Мутлоқ бошқарув
149  Озарбайжон 2.65 0.50 2.14 3.33 3.75 3.53 Мутлоқ бошқарув
150  Эрон 2.45 0.00 3.21 4.44 3.13 1.47 Мутлоқ бошқарув
151  Лаос 2.37 0.83 2.86 1.67 5.00 1.47 Мутлоқ бошқарув
152  Эритреа 2.37 0.00 2.14 1.67 6.88 1.18 Мутлоқ бошқарув
153  Бурунди 2.33 0.00 0.43 3.89 5.00 2.35 Мутлоқ бошқарув
154  Ливия 2.19 1.00 0.36 1.67 5.00 2.94 Мутлоқ бошқарув
155  Судан 2.15 0.00 1.79 2.78 5.00 1.18 Мутлоқ бошқарув
156  Ўзбекистон 2.01 0.08 1.86 2.22 5.00 0.88 Мутлоқ бошқарув
157  Гвинея-Бисау 1.98 1.67 0.00 2.78 3.13 2.35 Мутлоқ бошқарув
158  Яман 1.95 0.00 0.00 3.89 5.00 0.88 Мутлоқ бошқарув
159  Тожикистон 1.93 0.08 0.79 1.67 6.25 0.88 Мутлоқ бошқарув
160  Саудия Арабистони 1.93 0.00 2.86 2.22 3.13 1.47 Мутлоқ бошқарув
161 Экваториал Гвинея байроғи Экваториал Гвинея 1.92 0.00 0.43 3.33 4.38 1.47 Мутлоқ бошқарув
162  Туркманистон 1.72 0.00 0.79 2.22 5.00 0.59 Мутлоқ бошқарув
163  Чад 1.61 0.00 0.00 1.67 3.75 2.65 Мутлоқ бошқарув
164  Марказий Африка Республикаси 1.52 2.25 0.00 1.11 1.88 2.35 Мутлоқ бошқарув
165  Конго Демократик Республикаси 1.49 0.50 0.71 2.22 3.13 0.88 Мутлоқ бошқарув
166  Сурия 1.43 0.00 0.00 2.78 4.38 0.00 Мутлоқ бошқарув
167  Шимолий Корея 1.08 0.00 2.50 1.67 1.25 0.00 Мутлоқ бошқарув

2012-йилги рейтинг

[edit | edit source]
Давлат Кўрсаткич Туркум Бошқарув шакли
1 Норвегия 9.93 Мукаммал демократия Конституциявий монархия
3 Исландия 9.65 Мукаммал демократия Парламентар Республика
2 Швеция 9.73 Мукаммал демократия Конституциявий монархия
4 Дания 9.52 Мукаммал демократия Конституциявий монархия
5 Янги Зеландия 9.26 Мукаммал демократия Конституциявий монархия
6 Австралия 9.22 Мукаммал демократия Конституциявий
7 Швейцария 9.09 Мукаммал демократия Парламентар Республика
8 Канада 9.08 Мукаммал демократия Конституциявий монархия
9 Финландия 9.06 Мукаммал демократия Парламентар Республика
10 Нидерландия 8.99 Мукаммал демократия Конституциявий монархия
11 Люксембург 8.88 Мукаммал демократия Конституциявий монархия
13 Ирландия 8.56 Мукаммал демократия Парламентар Республика
12 Австрия 8.62 Мукаммал демократия Парламентар Республика
14 Олмония 8.34 Мукаммал демократия Парламентар Республика
15 Малта 8.28 Мукаммал демократия Парламентар Республика
17 Чехия 8.19 Мукаммал демократия Парламентар Республика
18 Уругвай 8.17 Мукаммал демократия Президентлик Республикаси
16 Бирлашган Қироллик 8.21 Мукаммал демократия Конституциявий монархия
21 АҚШ 8.11 Мукаммал демократия Федерация, Президентлик Республикаси
22 Коста Рика 8.10 Мукаммал демократия Президентлик Республикаси
23 Япония 8.08 Мукаммал демократия Конституциявий монархия
20 Корея Республикаси 8.13 Мукаммал демократия Президентлик Республикаси
24 Белгия 8.05 Мукаммал демократия Федерация, Конституциявий монархия
28 Маврикий 8.17 Мукаммал демократия Парламентар Республика
25 Испания 8.02 Мукаммал демократия Конституциявий монархия
26 Кабо Верде 7.92 Номукаммал демократия Республика
26 Португалия 7.92 Номукаммал демократия Парламентар Республика
31 Жанубий Африка Республикаси 7.79 Номукаммал демократия Конституциявий Республика
28 Франсия 7.88 Номукаммал демократия Республика
28 Словения 7.88 Номукаммал демократия Республика
32 Италия 7.74 Номукаммал демократия Парламентар Республика
33 Греция 7.65 Номукаммал демократия Парламентар Республика
33 Боцвана 7.85 Номукаммал демократия Парламентар Республика
34 Эстония 7.61 Номукаммал демократия Парламентар Республика
36 Чили 7.54 Номукаммал демократия Президентлик Республикаси
37 Исроил 7.53 Номукаммал демократия
35 Тайван 7.57 Номукаммал демократия Президентлик Республикаси
40 Словакия 7.35 Номукаммал демократия Парламентар Республика
38 Ҳиндистон 7.52 Номукаммал демократия Федерация
41 Қибрис 7.29 Номукаммал демократия Президентлик Республикаси
47 Литва 7.05 Номукаммал демократия Президентлик Республикаси
43 Шарқий Тимор 7.16 Номукаммал демократия Парламентар Республика
48 Тринидад ва Тобаго 6.99 Номукаммал демократия Парламентар Республика
39 Ямайка 7.39 Номукаммал демократия Конституциявий монархия
44 Полша 7.12 Номукаммал демократия Парламентар Республика
44 Бразилия 7.12 Номукаммал демократия Президентлик Республикаси
46 Панама 7.08 Номукаммал демократия Конституциявий демократия
49 Можаристон 6.96 Номукаммал демократия Парламентар Республика
51 Мексика 6.90 Номукаммал демократия Президентлик Республикаси
52 Аргентина 6.84 Номукаммал демократия Президентлик Республикаси
54 Болгария 6.72 Номукаммал демократия Парламентар Республика
50 Хорватия 6.93 Номукаммал демократия Парламентар Республика
56 Суринам 6.65 Номукаммал демократия Конституциявий демократия
57 Колумбия 6.63 Номукаммал демократия Президентлик Республикаси
61 Перу 6.47 Номукаммал демократия Президентлик Республикаси
89 Шри Ланка 5.75 Номукаммал демократия Президентлик Республикаси
58 Таиланд 6.55 Номукаммал демократия Конституциявий монархия
59 Руминия 6.54 Номукаммал демократия Президентлик Республикаси
53 Индонезия 6.76 Номукаммал демократия Президентлик Республикаси
61 Салвадор 6.47 Номукаммал демократия Президентлик Республикаси
70 Парагвай 6.26 Номукаммал демократия Президентлик Республикаси
97 Мали 5.12 Ўтиш даври Президентлик Республикаси
66 Сербия 6.33 Номукаммал демократия Парламентар Республика
67 Молдова 6.32 Номукаммал демократия Парламентар Республика
55 Лесото 6.66 Номукаммал демократия Конституциявий монархия
67 Папуа Янги Гвинея 6.32 Номукаммал демократия Федерация , Конституциявий монархия
72 Намибия 6.24 Номукаммал демократия Республика
65 Монголия 6.35 Номукаммал демократия Президентлик Республикаси
60 Доминика Республикаси 6.49 Номукаммал демократия Республика
64 Малайзия 6.41 Номукаммал демократия Конституциявий монархия
70 Замбия 6.26 Номукаммал демократия Республика
73 Македония 6.16 Номукаммал демократия Парламентар Республика
76 Монтенегро 6.15 Номукаммал демократия Парламентар Республика
69 Филиппин 6.30 Номукаммал демократия Президентлик Республикаси
79 Бенин 6.00 Номукаммал демократия Республика
76 Гаяна 6.05 Номукаммал демократия Президентлик Республикаси
78 Гана 6.02 Номукаммал демократия Президентлик Республикаси
63 Гонконг 6.42 Номукаммал демократия Носуверен демократия
81 Сингапур 5.88 Ўтиш даври Парламентар Республика
81 Гватемала 5.88 Ўтиш даври Президентлик Республикаси
84 Бангладеш 5.86 Ўтиш даври Парламентар Республика
85 Боливия 5.84 Ўтиш даври Президентлик Республикаси
85 Гондурас 5.84 Ўтиш даври Республика
75 Малави 6.08 Номукаммал демократия Республика
90 Албания 5.67 Ўтиш даври Парламентар Республика
88 Туркия 5.76 Ўтиш даври Парламентар Республика
87 Эквадор 5.78 Ўтиш даври Президентлик Республикаси
81 Танзания 5.88 Ўтиш даври Республика
92 Никарагуа 5.56 Ўтиш даври Президентлик Республикаси
90 Тунис 5.67 Ўтиш даври Республика
74 Сенегал 6.09 Номукаммал демократия Президентлик Республикаси
99 Ливан 5.05 Ўтиш даври Парламентар Республика
98 Босния ва Герсеговина 5.11 Ўтиш даври Парламентар Республика
94 Уганда 5.16 Ўтиш даври Президентлик Республикаси
95 Венесуэла 5.15 Ўтиш даври Президентлик Республикаси
101 Либерия 4.95 Ўтиш даври Президентлик Республикаси
103 Фаластин 4.80 Ўтиш даври Президентлик Республикаси
102 Мозамбик 4.88 Ўтиш даври Президентлик Республикаси
100 Камбоджа 4.96 Ўтиш даври Конституциявий монархия
104 Кения 4.71 Ўтиш даври Президентлик Республикаси
107 Бутан 4.65 Ўтиш даври Конституциявий монархия
108 Покистон 4.57 Ўтиш даври Парламентар Республика
104 Сиэрра Леоне 4.71 Ўтиш даври Республика
111 Непал 4.16 Ўтиш даври Парламентар Республика
110 Мавритания 4.17 Ўтиш даври Ислом Республикаси
111 Нигер 4.16 Ўтиш даври Президентлик Республикаси
114 Арманистон 4.09 Ўтиш даври Президентлик Республикаси
113 Ироқ 4.10 Ўтиш даври Парламентар Республика
125 Бурунди 3.60 Мутлоқ бошқарув Республика
116 Гаити 3.96 Мутлоқ бошқарув Президентлик Республикаси
109 Миср 4.56 Ўтиш даври ҳарбий хунта
117 Мадагаскар 3.93 Мутлоқ бошқарув Президентлик Республикаси
122 Россия 3.74 Мутлоқ бошқарув Федерация, Президентлик Республикаси
121 Иордания 3.76 Мутлоқ бошқарув Конституциявий монархия
120 Нигерия 3.77 Мутлоқ бошқарув Президентлик Республикаси
115 Марокаш 4.07 Ўтиш даври Конституциявий монархия
123 Эфиопия 3.72 Мутлоқ бошқарув Парламентар Республика
119 Қувайт 3.78 Мутлоқ бошқарув Конституциявий монархия
124 Фиджи 3.67 Мутлоқ бошқарув Ҳарбий диктатура
127 Буркина Фасо 3.52 Мутлоқ бошқарув Президентлик Республикаси
95 Ливия 5.15 Ўтиш даври муваққат ҳукумат
127 Куба 3.52 Мутлоқ бошқарув Коммунизм
127 Комор ороллари 3.52 Мутлоқ бошқарув Федерация
126 Габон 3.56 Мутлоқ бошқарув Республика
130 Того 3.45 Мутлоқ бошқарув Республика
118 Жазоир 3.83 Мутлоқ бошқарув Президентлик Республикаси
131 Камерун 3.44 Мутлоқ бошқарув Республика
134 Гамбия 3.31 Мутлоқ бошқарув Республика
133 Ангола 3.35 Мутлоқ бошқарув Президентлик Республикаси
135 Уммон 3.26 Мутлоқ бошқарув Мутлоқ монархия
137 Эсватини 3.20 Мутлоқ бошқарув Мутлоқ монархия
132 Руанда 3.36 Мутлоқ бошқарув Республика
138 Қатар 3.18 Мутлоқ бошқарув Конституциявий монархия
142 Хитой 3.00 Мутлоқ бошқарув Коммунизм
136 Кот-дъИвуар 3.25 Мутлоқ бошқарув Президентлик Республикаси
144 Ветнам 2.89 Мутлоқ бошқарув Коммунизм
150 Баҳрайн 2.53 Мутлоқ бошқарув Конституциявий монархия
144 Конго Республикаси 2.89 Мутлоқ бошқарув Республика
146 Гвинея 2.79 Мутлоқ бошқарув Ҳарбий диктатура
148 Зимбабве 2.67 Мутлоқ бошқарув Президентлик Республикаси
147 Жибути 2.74 Мутлоқ бошқарув Президентлик Республикаси
149 Бирлашган Араб Амирликлари 2.58 Мутлоқ бошқарув Конституциявий монархия
140 Яман 3.12 Мутлоқ бошқарув Республика
152 Афғонистон 2.48 Мутлоқ бошқарув Ислом Республикаси
154 Судан 2.38 Мутлоқ бошқарув Президентлик Республикаси Республика
153 Эритрея 2.40 Мутлоқ бошқарув Президентлик Республикаси Республика
159 Конго Демократик Республикаси 1.92 Мутлоқ бошқарув Президентлик Республикаси
156 Лаос 2.32 Мутлоқ бошқарув Коммунизм
164 Сурия 1.63 Мутлоқ бошқарув Президентлик Республикаси
166 Гвинея-Бисау 1.43 Мутлоқ бошқарув Президентлик Республикаси
158 Эрон 1.98 Мутлоқ бошқарув Ислом Республикаси
157 Марказий Африка Республикаси 1.99 Мутлоқ бошқарув
160 Экваториал Гвинея 1.83 Мутлоқ бошқарув Президентлик Республикаси
163 Саудия Арабистони 1.71 Мутлоқ бошқарув Ислом давлати, Мутлоқ монархия
155 Бирма 2.35 Мутлоқ бошқарув ҳарбий хунта
165 Чад 1.62 Мутлоқ бошқарув Республика
167 Шимолий Корея 1.08 Мутлоқ бошқарув Коммунизм[4]

Сўнгги ўзгаришлар

[edit | edit source]

2016-йилда Қўшма Штатлар мукаммал демократиядан номукаммал демократияга пасайган. 2015-йилда 8,05 дан 2016-йилда 7,98 гача пасайган. Ҳисоботда америкаликларнинг давлат муассасаларига бўлган ишончини бузган кўплаб омиллар сабаб бўлганлиги айтилган.

Нигерия авторитар режимдан аралаш режимга ўтди.

2017 йилги Демократия индекси 2010-11-йиллардан буён жаҳон демократияси учун энг ёмон йил бўлган. Осиё 2016-йилдан буён энг катта пасайиш кўрсаткичини кўрсатган минтақа бўлди. Венесуэла аралаш режимдан авторитар режимга айлантирилди. Хитойда Хитой Коммунист партияси (ХКП) бош котиби Хи Жинпинг ўз ҳокимиятини янада мустаҳкамлади. Молдавия муаммоли сайловлар натижасида аралаш режимга айлантирилди. Арманистон президентликдан парламентга куч ўтказган конституциявий ўзгаришлар натижасида авторитар режимдан аралаш режимга қайта ўзгартирилди. Гамбия 2016-йил президент сайловларида мухолифат номзоди Адама Барроw томонидан 1996-йилдан 2017-йилгача президент бўлган Яҳё Жамеҳ ғалаба қозонганидан сўнг, 2017-йилда авторитар режимдан аралаш режимга ўтди.

2019-йилда Франсия, Португалия ва Чили мукаммал демократияга ўтди. Малта мукаммал демократиядан номукаммал демократияга айланди. Таиланд ва Албания аралаш режимлардан номукаммал демократияга ўтдилар. Алгериа яна авторитар режимдан аралаш режимга ўтди.

2020-йилда Тайван суд тизимида ислоҳотлар бўйича номукаммал демократиядан мукаммал демократияга кўтарилди[5]. 33 йилдаги олдинги позициясидан 11-ўринга кўтарилган. Япония ва Жанубий Корея ҳам мукаммал демократияга айланди, Франсия ва Португалия эса яна камчиликларга эга бўлган демократияга айлантирди. Гонконг номукаммал демократиядан аралаш режимга айлантирилди. Жазоир аралаш режимдан авторитар режимга яна пасайтирилди. Интеллигенcе Унит демократияга „2020-йилда катта зарар етказилганини“ таъкидлади. Кўрсатилган мамлакатларнинг деярли 70% умумий сонининг пасайиши қайд этилди, чунки уларнинг аксарияти CОВИД-19 пандемиясига қарши чекловлар қўйди. Жаҳон ўртача баллари индекс 2006-йилда бошланганидан бери энг паст даражага тушди.

2021-йилда Марказий ва Шарқий Европа минтақасидан ташқари, глобал ва минтақавий ўртача баллар пасайиб бормоқда. Испания ва Чили мукаммал демократиядан номукаммал демократияга айланди. Эквадор, Мексика, Парагвай ва Тунис эса номукаммалдан аралаш режимларга айланди. Гаити, Ливан ва Қирғизистон аралаш режимлардан авторитар режимларга айлантирилди. Бундан ташқари, Молдова, Яқин Шарқ ва Шимолий Македонияни аралаш режимлардан номукаммал демократияга айлантирган бўлса, Мавритания авторитар режимдан аралаш режимга айлантирган. Биринчи марта икки мамлакат Шимолий Кореяни демократия индексида энг паст даражадаги давлатлар сифатида кўчирди. Афғонистон 2021-йилги Толибон ҳужуми натижасида демократия индексидаги энг паст натижаларни 0,32 га етказди.

2022-йилда глобал ўртача баллар сусайиб қолди, CОВИД билан боғлиқ чекловлар кўп жиҳатдан бутун дунё бўйлаб бошқа салбий ўзгаришлар туфайли бекор қилинди.

2023-йилда глобал ўртача натижа янада ёмонлашди, аксарият пасайишлар авторитар ва аралаш режимларда содир бўлди[6].

Манбалар

[edit | edit source]
  1. Геиссел, Бригитте; Кнеуэр, Марианне; Лаутҳ, Ҳанс-Жоачим (2016). "Меасуринг тҳе қуалитй оф демоcраcй: Интродуcтион". Интернатионал Политиcал Сcиэнcе Ревиэw (Саге Публиcатионс) 37 (5): 571–579. дои:10.1177/0192512116669141. ИССН 0192-5121. https://www.jstor.org/stable/26556872. Қаралди: 2023-04-03. Демократия индекси]]
  2. Тҳе Эcономист Интеллигенcе Унитъс индех оф демоcраcй
  3. „Демоcраcй Индех 2018: Ме тоо? Политиcал партиcипатион, протест анд демоcраcй“. Тҳе Эcономист Интеллигенcе Унит (Тҳе ЭИУ). Қаралди: 2019-йил 25-январ.
  4. Тҳе Эcономист Интеллигенcе Унитъс Демоcраcй Индех 2011
  5. „Таиwан мост демоcратиc cоунтрй ин Эаст Асиа: Тҳе Эcономист“ (2021-йил 3-феврал). Қаралди: 2021-йил 8-феврал.
  6. https://www.economistgroup.com/group-news/economist-intelligence/eius-2023-democracy-index-conflict-and-polarisation-drive-a-new-low-for