Jump to content

Парисер майдони

From Vikipediya
Бранденбург дарвозаси билан Парисер майдони

Парисер майдони (инглизча: Парис Сқуаре) Германиянинг Берлин шаҳрининг тарихий марказидаги майдон, Унтер ден Линден кўчасининг охирида, Бранденбург дарвозаси ёнида жойлашган. Майдон Франсия пойтахти Париж номига Наполеонга қарши иттифоқчиларнинг Париж жангидаги ғалабаси (1814) шарафига берилган ва шаҳарнинг асосий марказларидан бири ҳисобланади.

Тарихи

[edit | edit source]
Наполеон Парисер майдонида. 1810-йил
Франко-Пруссия урушидан кейин 1871-йилда Бранденбург дарвозаси безаклари ва ғалаба қозонган Пруссия қўшинлари билан.
Парисер майдони. 1945-йил июн ойида
Шарқий Германиядаги Парисер майдони. 1977-йил
Парисер майдони. 1995-йил
Парисер майдони ёнида янги Адлон меҳмонхонаси.
Парисер майдони. 2009-йил январида.

Парисер майдони — ғарбдаги ҳайвонот боғидан Берлиннинг тарихий марказига яқинлашишдаги, Бранденбург дарвозаси орқасидаги майдон. Неокласик услубдаги Бранденбург дарвозаси 1790-йилларнинг бошларида Карл Готтард Лангҳанс томонидан қурилган. 1814-йилгача майдон оддийгина тўғридан-тўғри (квадрат) номи билан танилган. 1814-йил март ойида Пруссия қўшинлари бошқа иттифоқчилар билан биргаликда Наполеон қўшинларини енгди. Сўнг Парижни эгаллаб олгандан сўнг, бу ғалабани нишонлаш учун майдонга Парисер номини қўйди.

Бранденбург дарвозаси ХВИИИ асрда шаҳарни ўраб турган Божхона деворининг ғарбий томонидаги асосий дарвоза бўлган. Парисер майдони шаҳарнинг марказий кўчаси бўлган Унтер ден Линденнинг ғарбий учида жойлашган бўлиб, у ердан Гоҳензоллерн давридан тортиб Германия Демократик Республикасигача бўлган барча режимларнинг ғолиб қўшинлари ғалаба билан ўтган.

Иккинчи жаҳон урушидан олдин Парисер майдони Берлиндаги энг катта майдон бўлиб, у Америка ва Франсия элчихоналари, энг яхши меҳмонхона (Адлон меҳмонхонаси), Санъат академияси ва бир нечта квартира ва офислар блоклари билан ўралган эди.

Иккинчи жаҳон урушининг сўнгги йилларида майдон атрофидаги барча бинолар ҳаво ҳужумлари ва кучли артиллерия бомбардимонлари натижасида вайронага айланган. Парисер майдони харобаларида қолган ягона иншоот Бранденбург дарвозаси бўлиб, Шарқий Берлин ва Ғарбий Берлин ҳукуматлари томонидан қайта тикланган. Урушдан кейин ва айниқса Берлин девори қурилиши билан майдон вайронага айланган ва шаҳарни ажратиб турувчи ўлим зонасининг бир қисмига айланган.

1990-йилда Германия қайта бирлашганда, Парисер майдонини яна гўзал шаҳар майдонига айлантириш кераклиги ҳақида кенг консенсус мавжуд эди[1]. Элчихоналар ҳудуддан кўчирилган, меҳмонхона ва санъат академияси қайта тикланади ва нуфузли фирмаларнинг майдон атрофида оффислар қуриши рағбатлантирилади[2].. Қайта қуриш қоидаларига кўра, корниş баландлиги 22 метр бўлиши керак эди. Тош қопламасидан иложи борича кўпроқ фойдаланиш керак эди. Бироқ, чекловларнинг талқинлари жуда хилма-хилдир.

Парисер майдонидаги бинолар

[edit | edit source]

Қуйида Бранденбург дарвозасидан соат милига тескари йўналишда ишлайдиган Парисер майдонидаги бинолар ва иншоотларнинг қисман рўйхати келтирилган:

  • Бранденбург дарвозаси
  • Ҳаус Соммер, Cоммерзбанк томонидан қўлланилади
  • АҚШ элчихонаси
  • Палаис Wрангел, ДЗ Банк томонидан фойдаланилади
  • Бадиий академияси, Берлин
  • Бранденбург дарвозаси музейи
  • Адлон меҳмонхонаси
  • Франсия элчихонаси
  • Дресднер Банк томонидан ишлатиладиган Эуген-Гутманн-Ҳаус
  • Парисер Платз саройи
  • Либерманн уйи

Парисер майдони яқинида:

  • Шимол: Рейхстаг биноси ва ҳукумат округи
  • Жануб: Европанинг ўлдирилган яҳудийлар хотирасига ёдгорлик
  • Жануби-шарқий: Вилгелмстрасседаги Британия элчихонаси
  • Шарқ: Унтер ден Линдендаги Россия ва Венгрия элчихоналари

Таниқли аҳоли

[edit | edit source]
  • Ачим фон Арним, шоир ва ёзувчи
  • Август вон Котзебуэ, драматург
  • Макс Либерманн, рассом
  • Гиакомо Меербер, бастакор
  • Фридрих Карл фон Савигнй, ҳуқуқшунос
  • Алберт Спеэр, меъмор, нацистларнинг қуролланиш вазири
  • Фридрих фон Врангел, Пруссия генералфелдмаршалл

Транспорт

[edit | edit source]

Майдон яқинида Берлин С-Баҳн С1 линиясида хизмат кўрсатадиган Бранденбургер Тор метро бекати жойлашган ва Берлин У-Баҳн У5 линиясидаги стансия ҳисобланади. С-Баҳн стансияси 1936-йилда Унтер ден Линден номи билан очилган ва 1961-йилда Берлин девори қурилиши билан ёпилган ва Берлиннинг арвоҳ стансияларидан бирига айланган. У 1990-йил 1-сентябрда қайта очилди.

Майдоннинг ўзи автомобиллар ҳаракати учун ёпиқ, аммо яқин атрофда маҳаллий автобус линиялари хизмат кўрсатади.

Парисер майдонининг панорамаси (2011)

Манбалар

[edit | edit source]
  1. Зwеи ҳисторисче Бруннен ауф дем Парисер Платз ауф дер Wебсите дес Берлинер Сенац
  2. К. вон Кросигк, " Гартенденкмалпфлеге, Теил дер Берлинер Денкмалландсчафт ", ин Ландесденкмаламт Берлин, Гартенкунст Берлин : 20 Жаҳре Гартенденкмалпфлеге ин дер Метрополе, Берлин, 1999, Счелзкй унд Жеэп, п. 111.

Адабиётлар

[edit | edit source]
  • Парисер Платзда — Берлиндаги шаҳар майдонини лойиҳалаш ва қуриш, Германия, Анне Вйне томонидан, Тҳе Арчитеcтурал Ревиэw, № 1, 1999 йил.

Ҳаволалар

[edit | edit source]