Jump to content

Уранорти элементлар

From Vikipediya

Асосий тушунча

[edit | edit source]

Квант механикасида ўрганиладиган намуналарнинг (миркозаррачалар — элеcтрон, протон, ядро, атом ва бошқа.) чизиқли ўлчами 10(-8)÷10(-15) м тартибидадир. Агар зарра ϑ≪c тезлик билан ҳаракатланса, норелятивистик квант механикаси билан иш кўрилади. Микрозарралар устида ўтказилган тажрибалар шуни кўрсатадики, микрозарралар ҳам тўлқин, ҳам зарра хоссасига эга. Тўлқин хоссаси уларнинг тарқалиш жараёнида (интерференсия ҳодисаси, дифраксия ҳодисалари), зарра хоссаси эса зарраларнинг ўзаро таъсирида (фотоэффект, комптон эффекти ва бошқаларда) намоён бўлади. Оддий кўз билан кўриш мумкин бўлган зарралар макрозарралар дейилади.

Уранорти элементлар

[edit | edit source]

Уранорти элементлар — бу тартиб рақами уран У-92 дан катта бўлган элементлар ҳисобланади.

Ураниум-236

"Уранорти элементлари" (шунингдек, трансуран элементлар сифатида ҳам танилган) атом рақамлари 92 дан катта бўлган кимёвий элементлар бўлиб, ураннинг атом рақамидир. Бу элементларнинг барчаси беқарор ва радиоактив равишда бошқа элементларга айланади. Нептуний ва плутонийдан (табиатда оз миқдорда топилган) бундан мустасно, уларнинг барчаси Ерда табиий равишда учрамайди ва синтетикдир.

Кўпелектронли атомлар системаси

[edit | edit source]

Атомиc_орбиталс_дубниум

Водород ва водородсимон атомлар электрон қобиғида атом ядроси майдонида битта элеcтрон ҳаракатланади. Вадорад ва вадородсимон атомлар спектрини органиш микроолам физиканинг аосий қонуниятларини органади. Электрони бирдан ортиқ болган атомлар коп электронли атомлар дейилади.

Ҳйдроген_ГИФ

Коп электронли атомлар спектерини органиш эса бир қатор янги қануниятларни органишда имкон яратди. Кўп электронли атомлар учун орбиталнинг энергияси ҳам н, ҳам л га боғлиқ бўлиб, н доимий бўлганда ҳам энергия л ортиши билан ортади. Масалан, 3д орбитал 3п орбиталга қараганда юқори энергияга эга, бу эса ўз навбатида 3п орбиталга қараганда юқори энергияга эга. Бир ва кўп электронли ҳолатлар ўртасидаги бу фарқнинг сабаби қуйида муҳокама қилинади. Орбиталнинг энергияси ҳали ҳам магнит квант сони м га боғлиқ эмас.

Уранорти элементлар: Нп, Пу, Ам, Cм, Бк, Cф, Эс, Фм, Мд, Но, Лw

[edit | edit source]

Уранорти элементларининг кашф қилинишига 1930-йилларнинг ўрталаридан бошлаб, Чедвик томонидан нейтроннинг кашф қилинишига туртки бўлган. 1932 ва 1934-йилда Жолиот-Кюри томонидан сунъий радиоактивлик, ядровий синтез олимлар (жумладан, кимёгарлар ҳам, физиклар ҳам) истиқболи билан қизиқиб қолди. Табиатда учрамайдиган янги „сунъий“ элементларни синтез қилиш мумкинлигини аниқлаган.

Уран, энг оғир маълум элемент, 1789 йилда кашф этилган ва ҳали у деярли 150 йил бўлиши керак эди нинг синтези билан қадимги алкимёгарларнинг трансмутация ҳақидаги орзусига эришилгунга қадар биринчи трансуран элементи, нептун, 1940-йил. Охирги олтмиш йил ичида 20 трансуран элементлари ишлаб чиқарилган.

Манбалар

[edit | edit source]

1. https://www.sharingculture.com.au/where-is-transuranium-elements-located?ysclid=lh3k9ehkom126846521 (Wайбаcк Мачине сайтида 2023-06-22 санасида архивланган)

2. https://moviecultists.com/what-are-the-new-transuranium-elements

3. Кеннеди Крейн, Интродуcтион то Нуcлеар Пҳйсиcс

4. Р. Б. Бекжанов атом ядроси ва элементар зарралар физикаси

5. К. Н. Мухин Эксперименталная ядерная физика 1992

6. Артҳур И. Берман Пҳотонуcлеар реаcтион 1953

7. Тошиюки Шизума Пҳотонуcлеар реаcтион дата меасуременц анд интерпретатион.