Meno

Meno est dialogus Socraticus^(en) a Platone philosopho Atheniensi incerto anno compositus, sed quia vix a Socraticis placitis discedit, inter dialogos iuventutis poni solet, plerumque post Gorgiam Protagoramque et ante Phaedonem et Theaetretus. In hoc dialogo disputatur quid sit virtus et an quisquam eam docere possit. Simul theoria reminiscentiae explicatur. Praeclarus est locus ubi Socrates torpedini adsimulatur.

Personae dialogi

Socrates, philosophus quem omnes norunt
Meno, vir Thessalus ex Larissa, Gorgiae discipulus et philosophiae curiosus
Servus
Anytus, vir politicus Atheniensis, futurus Socratis accusator. Tum hospes Menonis erat.

Servo Socrati opus est ad reminiscentiae doctrinam probandam e geometriae quaestione. Plerusque dialogus inter Menonem et Socratem fit. Breviter Socrates cum Anyto quaerit an sint qui virtutem docere sciant, at ille irascitur cum Socrates ostendit optimos cives Athenienses ipsos filios virtutem docere nequivisse. Recedente Anyto Socrates ad Menonem rursus se convertit qui interlocutor docilis simul et iners ostenditur.

Dialogus non multis annis ante Socratis iudicium haberi videtur quoniam Anytus iam vir potens apud Athenienses habetur et eo magis quod Socrati vindictam minatur.

Quid sibi proposuerit auctor

Prima pagina Menonis in antiquissimo manuscripto quod habeamus, Codice Clarkiano dicto, anno 895 exarato.

Quaestio iam in Gorgia disputata repetitur: an virtus docenda sit? nunc quidem negatur quoniam nec magistri huius rei usquam inveniri possunt nec discipuli. Novae tamen notiones duae introducuntur; opinio vera et reminiscentia.

Opinio vera idem valet atque scientia quoniam res per eam tam feliciter et bene procedunt quam per scientiam^[1] nisi quod ei qui ea utuntur veram rationem cur ita agendum sit reddere nequeunt. Opinio vera in politicis et ethicis rebus maxime pollet ubi virtutis vicem agit. Qua freti magni cives ut Themistocles et Pericles et Aristides res Athenienses prospere gesserunt nec tamen eam filios docere potuerunt. Illae opiniones verae ne ex animo effugerent ratione quadam tamen retinendae sunt.

Simul Menoni respondetur dubitanter quaerenti an operae pretium sit rem ignotam (hoc est virtutem) quaerere cum ne quid sit quidem quod quaeramus sciamus. Tunc Socrates servum geometriae ignarum arcessit cui, interrogante tantum non docente Socrate, geometriae problema difficile solvere contingit. E qua demonstratione Socrates colligit in se ipso servum responsum invenisse et eius animam antequam nasceretur in vitis anterioribus multa et egregia vidisse et quamvis in praesenti vita earum rerum oblitam tamen nonnumquam reminisci posse^[2] (quam doctrinam a Pythagoricis sumebat sed moderni hoc demonstrationis genere contenti esse non possunt). Postea in Phaedone haec reminiscentiae notio sine probatione accipitur, e quo constat Menonem anteriorem esse. Ita opinio vera, ad quam pertinet virtus, velut deorum donum esse videtur et homo qui eam ad tempus possidet 'divinus' iure appellari potest ut poetae et vates deorum inspiratione moti multa et egregia canunt quae ipsi interpretari nequeunt^[3]. Ob has novitates multi eruditi in Menone velut transitionem agnoscunt inter primos dialogos Socraticos qui saepe in aporiam ducebant et dialogos quos Plato iam maturior de suo scripturus erat^[4].

Simul per Anytum personam Plato ostendit quomodo libere quaerendo loquendoque Socrates suus magister multos et periculosos inimicos sibi paraverit. Hic enim indignatur Anytos quod Socrates neget honestos (καλοὺς κἀγαθούς) cives Athenienses liberos suos virtutem docere posse.

Summarium

Meno ex abrupto Socratem rogat an virtus discatur aut exercitio paretur aut homini innata sit aut aliquo alio modo fiat. Socrates respondet nemini se umquam occurisse qui sciat quid sit virtus, nedum qualis sit. Meno qui Gorgiae auditor in Thessalia fuit plures huius notionis finitiones proponit quae omnes a Socrate recusantur (primo enim varias esse virtutes esse vult prout ad virum aut mulierem aut puerum aut servum pertinent, deinde virtutem esse imperandi facultatem contendit, tertio pulchra amare atque sibi parare posse).

Dialectica argumentatione victus et animi turbatus Meno Socratem cum torpedine confert quae omnia quae tangit torpere facit. Socrates hanc similitudinem probaturus est tantummodo si torpedo ipsa torpet cum alios torpefacit. Ipse enim nesciens alios interrogat.

'Quomodo quis quaerat de quo nihil sciat', ait iam omni Meno spe deiectus. Tum Socrates reminiscentiae theoriam demonstrare instituit: servum geometriae imperitum ad problema quadrati duplicationis solvendum interrogando perducit, quod non potuisse fieri existimat nisi aliquo modo iam scientiam quandam huius rei in anima sua habuisset. Unde notionem opinionis verae introducit quae scientia carens tamen eadem efficit. Cum ad quaestionem initialem, an discenda sit virtus, redeunt Socrates Anytum interpellat rogans sciatne qui idonei sint ad virtutem docendam. At ille omnes bonos cives Athenienses idoneos esse contendit, quod Socrates recusat quia constat optimos Athenienses duces ipsos filios suos virtutem docere nequivisse. Iratus Anytos e sermone recedit. Sermo cum Menone redintegratur et ad conclusionem pervenit virtutem quidem disci non posse sed opinionem veram esse quae velut deorum donum accipitur.

Notae

↑ 97b: δόξα ἄρα ἀληθὴς πρὸς ὀρθότητα πράξεως οὐδὲν χείρων ἡγεμὼν φρονήσεως = Opinio vera ad actionem rectam non minus quam intellectus ducit.
↑ 86b: οὐκοῦν εἰ ἀεὶ ἡ ἀλήθεια ἡμῖν τῶν ὄντων ἐστὶν ἐν τῇ ψυχῇ, ἀθάνατος ἂν ἡ ψυχὴ εἴη, ὥστε θαρροῦντα χρὴ ὃ μὴ τυγχάνεις ἐπιστάμενος νῦν τοῦτο δ᾽ ἐστὶν ὃ μὴ μεμνημένος ἐπιχειρεῖν ζητεῖν καὶ ἀναμιμνῄσκεσθαι; = nonne siquidem veritas rerum in nostra anima versatur immortalis esset anima et bona fiducia oportet quae nunc nescis vel potius nunc non memineris quaerere ac reminisci conari?
↑ 99c-d: οὐκοῦν, ὦ Μένων, ἄξιον τούτους θείους καλεῖν τοὺς ἄνδρας, οἵτινες νοῦν μὴ ἔχοντες πολλὰ καὶ μεγάλα κατορθοῦσιν ὧν πράττουσι καὶ λέγουσι;
↑ Klara Buchmann (1936).

Editiones et commentarii

Scholiorum ad Menonem manuscriptum mediaevale: figurae ostendunt quomodo longitudo lateris quadrati inveniatur cuius superficies valet octo.

Collection des Universités de France: Platon. Œuvres complètes. 3. 2e partie, Gorgias, Ménon ; texte établi par Alfred Croiset,... ; avec la collaboration de Louis Bodin,... Les Belles Lettres, 1924
Jacob Klein, A Commentary on Plato’s Meno. The University of North Carolina Press, Chapel Hill, 1965 Nonnullae paginae apud Guglum librorum
John E. Thomas, Musings on the Meno. A New Translation with Commentary, Martinus Nijhoff, 1980 Recensio critica Nonnullae paginae apud Guglum librorum
Bruno Vancamp, "Spécimen d’une nouvelle édition du Ménon de Platon", L'Antiquité Classique, 2016: 193-200
- Untersuchungen zur handschriftlichen Überlieferung von Platons "Menon", Steiner, 2010 Recensio critica Altera recensio critica

Plura legere si cupis

J. T. Bedu-Addo, "Sense-Experience and Recollection in Plato's Meno", The American Journal of Philology, 1983: 228-248
Rémi Brague, Le restant. Supplément aux commentaires du « Ménon » de Platon, Les Belles Lettres, 1978 Recensio critica Altera recensio critica
Klara Buchmann. Die Stellung des Menon in der platonischen Philosophie, Lipsiae, 1936 Recensio critica
Jane Mary Day, Plato's Meno in Focus, Routledge, 1994 Nonnullae paginae apud Guglum librorum
Rosemary Desjardins, "Knowledge and Virtue: Paradox in Plato's "Meno"", The Review of Metaphysics, 1985: 261-281
Daniel T. Devereux, "Nature and Teaching in Plato's "Meno"", Phronesis, 1978: 118-126
François Fédier, Lire Platon. Quatre leçons sur le Ménon, Pocket, 2011 [1]
Gail Fine, The possibility of inquiry : Meno's paradox from Socrates to Sextus, Oxford University Press, 2014 Nonnullae paginae apud Guglum librorum
Michael Erler et al. (ed.), Gorgias - Menon. Selected Papers from the Seventh Symposium Platonicum, Academia-Verlag, Sankt Augustin 2007 (International Plato Studies 25). Recensio critica Altera recensio critica
Sang-In Lee, Anamnesis im "Menon" : Platons Überlegungen zu Möglichkeit und Methode eines den Ideen gemässen Wissenserwerbes, Francofurti, P. Lang, 2001 Recensio critica
Lidia Palumbo, "Mimēsis in Plato’s Meno" in The Many Faces of Mimesis: Selected Essays from the 2017 Symposium on the Hellenic Heritage of Western Greece, 2018: 103-112
Lorraine Smith Pangle, Virtue is knowledge : the moral foundations of Socratic political philosophy, The University of Chicago press, 2014 Nonnullae paginae apud Guglum librorum Recensio critica
Guillaume Pilote, La réminiscence chez Platon : théorie de la connaissance ; anthropologie ; éthique, Lutetiae, 2016 (Dissertatio academica)
Imre Toth, Lo schiavo di Menone : il lato del quadrato doppio, la sua misura non-misurabile, la sua ragione irrazionale : commentario a Platone, "Menone" 82 B-86 C, Vita e pensiero, 1998 Nonnullae paginae apud Guglum librorum
Roslyn Weiss, Virtue in the cave : moral inquiry in Plato's Meno, Lexington Books, 2008 Nonnullae paginae apud Guglum librorum Recensio critica Altera recensio critica

Nexus externi

[1] 97b: δόξα ἄρα ἀληθὴς πρὸς ὀρθότητα πράξεως οὐδὲν χείρων ἡγεμὼν φρονήσεως = Opinio vera ad actionem rectam non minus quam intellectus ducit.

[2] 86b: οὐκοῦν εἰ ἀεὶ ἡ ἀλήθεια ἡμῖν τῶν ὄντων ἐστὶν ἐν τῇ ψυχῇ, ἀθάνατος ἂν ἡ ψυχὴ εἴη, ὥστε θαρροῦντα χρὴ ὃ μὴ τυγχάνεις ἐπιστάμενος νῦν τοῦτο δ᾽ ἐστὶν ὃ μὴ μεμνημένος ἐπιχειρεῖν ζητεῖν καὶ ἀναμιμνῄσκεσθαι; = nonne siquidem veritas rerum in nostra anima versatur immortalis esset anima et bona fiducia oportet quae nunc nescis vel potius nunc non memineris quaerere ac reminisci conari?

[3] 99c-d: οὐκοῦν, ὦ Μένων, ἄξιον τούτους θείους καλεῖν τοὺς ἄνδρας, οἵτινες νοῦν μὴ ἔχοντες πολλὰ καὶ μεγάλα κατορθοῦσιν ὧν πράττουσι καὶ λέγουσι;

[4] Klara Buchmann (1936).

[1]