Benedykt XV

papież XX-wieczny

Benedykt XV (łac. Benedictus PP. XV; właśc. Giacomo della Chiesa; ur. 21 listopada 1854 w Genui, zm. 22 stycznia 1922 w Rzymie[1]) – włoski duchowny rzymskokatolicki, arcybiskup Bolonii w latach 1907–1914, 258. papież w okresie od 3 września 1914 do 22 stycznia 1922[2].

Benedykt XV
Benedictus Quintus Decimus
Giacomo Paolo Battista della Chiesa
Papież
Biskup Rzymu
Ilustracja
Benedykt XV (1915)
Herb duchownego In Te, Domine, speravi; non confundar in aeternum
Tobie Panie zaufałem, nie zawstydzę się na wieki
Kraj działania

Włochy

Data i miejsce urodzenia

21 listopada 1854
Genua

Data i miejsce śmierci

22 stycznia 1922
Rzym

Miejsce pochówku

Groty Watykańskie

Papież
Okres sprawowania

3 września 1914–22 stycznia 1922

Arcybiskup metropolita Bolonii
Okres sprawowania

1907–1914

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Prezbiterat

21 grudnia 1878

Nominacja biskupia

18 grudnia 1907

Sakra biskupia

22 grudnia 1907

Kreacja kardynalska

23 maja 1914
Pius X

Kościół tytularny

bazylika Czterech Koronowanych Świętych

Pontyfikat

3 września 1914

Faksymile
Strona internetowa
Sukcesja apostolska
Data konsekracji

22 grudnia 1907

Miejscowość

Watykan

Miejsce

kaplica Sykstyńska

Konsekrator

Pius X

Współkonsekratorzy

Pietro Balesta
Teodoro Valfré di Bonzo

Kard. Giacomo della Chiesa

Życiorys

edytuj

Wczesne życie

edytuj

Giacomo della Chiesa pochodził z rodziny patrycjuszowskiej i był synem Giuseppe della Chiesy i Giovanny Migliorati[3]. Pierwsze nauki pobierał w domu rodzinnym, a następnie dostał się do Istituto Donavaro e Giusso (1862-1868), który przygotowywał do stanu kapłańskiego. Na skutek nalegań ojca przerwał edukację w tym kierunku. W 1869 eksternistycznie ukończył studia filozoficzne w seminarium w Genui i rozpoczął w tym mieście studia prawnicze (1871) na uniwersytecie królewskim, gdzie uzyskał w 1875 doktorat z pra­wa cywilnego. Dopiero wtedy ojciec pozwolił mu na studia przygotowujące do kapłaństwa. W latach od 1875 do 1879 studiował na uniwersytecie Gregorianum w Rzymie, na którym w 1879 uzyskał doktorat z teologii, a w rok później doktorat z prawa kanonicznego[3]. Od 1879 do 1885 studiował nauki dyplomatyczne na Papieskiej Akademii Kościelnej[3].

21 grudnia 1878 w Rzymie przyjął święcenia kapłańskie[3]. Dwa lata później przystąpił do III Zakonu św. Dominika, zostając tercjarzem[4]. W latach 1882–1907 został zaangażowany w papieskiej służbie dyplomatycznej, gdzie zyskał sławę sprawnego dyplomaty[3]. W 1901 został zastępcą sekretarza stanu[3]. 18 grudnia 1907 papież Pius X mianował go arcybiskupem Bolonii i osobiście udzielił mu sakry 4 dni później w kaplicy Sykstyńskiej[3]. W czasie sprawowania tej funkcji odwiedził wszystkie parafie i kaplice. Największą uwagę arcybiskup poświęcał wychowaniu kleru (nauce religii). Chciał w ten sposób przeciwstawić się wybuchającym w Bolonii zamieszkom wywoływanym przez socjalistów. Kapelusz kardynalski otrzymał dopiero 23 maja 1914 po śmierci kardynała Rampolli[3]. Mówiono, że najwyższe władze kościelne obawiały się wzrostu wpływów kardynała Rampolli, gdyby do Kolegium Kardynałów dołączono jego ucznia.

Wybór na papieża

edytuj

Po śmierci Piusa X konklawe zebrało się już w trakcie pierwszej wojny światowej. O wyborze della Chiesy zadecydowało przekonanie kardynałów o potrzebie doświadczonego dyplomaty na tronie Piotrowym[1]. W dziesiątym skrutynium, 3 września 1914 otrzymał 38 głosów na 57 wówczas oddanych. Jako papież przyjął imię Benedykta XV. Jego wybór był zaskoczeniem dla opinii publicznej[5]. Koronacja – a zarazem oficjalna inauguracja pontyfikatu – odbyła się w kaplicy Sykstyńskiej 6 września 1914[3].

Pontyfikat

edytuj

I wojna światowa

edytuj

Pontyfikat Benedykta XV był uwarunkowany I wojną światową[2]. Podejmował wiele inicjatyw pokojowych oraz starał się łagodzić skutki wojny, m.in. organizował pomoc dla ofiar wojny[2]. W 1914 w Watykanie papież otworzył biuro opieki nad jeńcami oraz ośrodek informacyjny o jeńcach i zaginionych, który ułatwiał kontakt jeńców wojennych z ich rodzinami[1]. Organizował pomoc sanitarną i żywnościową dla jeńców i ludności krajów objętych działaniami wojennymi[2]. Wobec stron walczących starał się zachować maksymalną neutralność, przez co był oskarżany przez uczestników, o sprzyjanie stronie przeciwnej[1]. W encyklice Ad Beatissimi Apostolorum ogłoszonej 1 listopada 1914 zwrócił się z apelem do panujących o zachowanie pokoju. Dodatkowym kłopotem dla papieża, było włączenie się do wojny Włoch (1915), podczas gdy Watykan nie był niepodległy[2]. 1 sierpnia 1917 wydał notę pokojową skierowaną do walczących państw, w której wzywał do zawarcia pokoju bez zwycięzców i zwyciężonych[1]. Apelował o uwzględnienie żądań narodów bałkańskich i Ormian. Opowiadał się także za przyznaniem niepodległości Polsce[6].

W 1915 nakazał odprawić w intencji pokoju w kościołach specjalne nabożeństwa do Serca Pana Jezusa. Francja i Hiszpania przemilczały wezwanie papieża, natomiast Niemcy, początkowo przychylni, zrezygnowali z propozycji papieża, gdy ich szanse na zwycięstwo urosły wobec wojny domowej w Rosji[1]. Po zakończeniu wojny, w wyniku tajnych ustaleń aliantów z Włochami, nie dopuszczono Stolicy Apostolskiej do rokowań pokojowych[1]. Papież natomiast 23 maja 1920 wydał encyklikę Pacem Dei munus, w której nawoływał o pojednanie między narodami, a także poparł Ligę Narodów[1]. Nawiązywał także stosunki dyplomatyczne z wieloma państwami, stwarzając warunki do zawierania konkordatów[1].

Lata powojenne

edytuj

W listopadzie 1919 uchylił zasadę non expedit, która zabraniała katolikom włoskim działalności politycznej, a także pobłogosławił Luigiego Sturzo, założyciela Partii Ludowej[1]. Starał się znaleźć rozwiązanie kwestii rzymskiej, którą dzięki jego działaniom dyplomatycznym udało się zakończyć za czasów jego następcy[1].

Benedykt XV ogłosił przygotowany przez poprzednika papieża Piusa X kodeks prawa kanonicznego (obowiązujący do 1983)[2] i zniósł Kongregację Indeksu. Starał się o wznowienie katolickiej działalności misyjnej[2]. Listem apostolskim Maximum illud z 1919 zapoczątkował nową erę w misjach katolickich. W 1915 powołał Kongregację Seminariów i Uniwersytetów a w 1917 Kongregację Kościołów Wschodnich oraz Instytut Orientalistyczny w Rzymie[1]. Założył Katolicki Uniwersytet Najświętszego Serca w Mediolanie w 1921.

W encyklice Humani generis redemptionem wydanej w 15 czerwca 1917 zawarł teologiczne podstawy przepowiadania słowa Bożego w Kościele. 15 września 1920 ogłosił z okazji 1500. rocznicy śmierci św. Hieronima encyklikę Spiritus Paraclitus o inspiracji ksiąg biblijnych i ważności studium Pisma świętego. Wiernych zachęcał do czytania Biblii.

Benedykt XV wprowadził bullą Incruentum z 1919 prefację za zmarłych oraz przywilej odprawiania trzech mszy w Dzień Zaduszny. 9 maja 1920 dokonał kanonizacji Joanny d’Arc, a 5 października ogłosił Efrema Syryjczyka doktorem Kościoła[1].

W latach 1914–1922 pełnił funkcję Wielkiego Mistrza Zakonu Rycerskiego Grobu Bożego w Jerozolimie[7]. Kreował 32 kardynałów na pięciu konsystorzach[3].

Śmierć

edytuj

Benedykt XV zmarł 22 stycznia 1922 w Rzymie na grypę, z której rozwinęło się zapalenie płuc[1]. Został pochowany w bazylice św. Piotra.

 
Grób Papieża Benedykta XV w Grotach Watykańskich

Encykliki

edytuj
  1. Ad Beatissimi Apostolorum, Apel o pokój, pierwsza encyklika papieża o przyczynach I wojny światowej. Papież omawia w tej encyklice problemy Kościoła u progu swego pontyfikatu 1 listopada 1914
  2. Humani Generis Redemptionem, O głoszeniu Słowa Bożego, 15 czerwca 1917
  3. Quod Iam Diu, O przyszłej konferencji pokojowej, 1 grudnia 1918
  4. In Hac Tanta, O św. Bonifacym, 14 maja 1919
  5. Paterno Iam Diu, O dzieciach w centralnej Europie, 24 listopada 1919
  6. Pacem, Dei Munus Pulcherrimum, O pokoju i chrześcijańskim pojednaniu, 23 maja 1920
  7. Spiritus Paraclitus, O św. Hieronimie 15 września 1920
  8. Principi Apostolorum Petro, O św. Efremie, 5 października 1920
  9. Annus Iam Plenus, O dzieciach w centralnej Europie, 1 grudnia 1920
  10. Sacra Propediem, O III Zakonie św. Franciszka w 700-lecie jego założenia, 6 stycznia 1921
  11. In Praeclara Summorum, O Dantem, 30 kwietnia 1921
  12. Fausto Appetente Die, O św. Dominiku 29 czerwca 1921

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g h i j k l m n John N. D. Kelly: Encyklopedia papieży. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1997, s. 441-443. ISBN 83-06-02633-0.
  2. a b c d e f g Rudolf Fischer-Wollpert: Leksykon papieży. Kraków: Znak, 1996, s. 167-168. ISBN 83-7006-437-X.
  3. a b c d e f g h i j Della Chiesa, Giacomo. The Cardinals of the Holy Roman Church. [dostęp 2013-10-06]. (ang.).
  4. W tym roku mija 90 lat od wyboru Benedykta XV.... [dostęp 2019-05-04].
  5. Ambrogio Piazzoni: Historia wyboru papieży. Kraków: Wydawnictwo M, 2004, s. 348. ISBN 83-7221-648-7.
  6. Piotr Szubarczyk, Benedykt XV – przyjaciel Polski, „Bibula – pismo niezależne”, 23 stycznia 2012.
  7. Henryk Gapski: Bożogrobcy w Polsce. Krótki zarys dziejów i stan obecny. oessh.pl. [dostęp 2023-08-18].

Zobacz też

edytuj