Kaniów (Ukraina)

miasto na Ukrainie w obwodzie czerkaskim

Kaniów (ukr. Канів) – miasto na Ukrainie, w obwodzie czerkaskim, w rejonie czerkaskim, nad Zbiornikiem Kaniowskim na Dnieprze.

Kaniów
Канів
Ilustracja
Sobór Zaśnięcia Matki Bożej
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

 czerkaski

Rejon

czerkaski

Zarządzający

Reńkas Ihor Ołeksandrowycz

Powierzchnia

17,42 km²

Populacja (2019)
• liczba ludności


23 591[1]

Nr kierunkowy

+380 4736

Kod pocztowy

19000-19009

Tablice rejestracyjne

CA

Położenie na mapie obwodu czerkaskiego
Mapa konturowa obwodu czerkaskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Kaniów”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Kaniów”
Ziemia49°44′41″N 31°27′21″E/49,744722 31,455833
Strona internetowa

Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[2], w 1765 roku należał do starostwa kaniowskiego w województwie kijowskim[3].

Historia

edytuj
 
Kaniów na mapie radziwiłłowskiej (1613)

Pierwsza wzmianka o Kaniowie pochodzi z 1078. Miejscowość była znana jako główne miejsce przepraw przez rzekę Dniepr.

Korsuń i Kaniów są to najpiękniejsze miejsca, dawnego województwa kijowskiego. Kaniów położony nad Dnieprem miał warowny zamek; rządził w nim książę Hleb udzielnie; roku 1146 ks. Wsiewołod zbudował cerkiew św. Grzegorza. Za czasów udzielnych książąt Rusi przez Kaniów przechodziły do Kijowa towary z Carogrodu. Połowce ciągle napadali idące karawany pod Kaniowem; bywały z tego powodu nieustanne z Połowcami walki, którzy prowadząc życie koczujące, żywili się z rabunku przechodzących karawan. (...)[4]

Po 1240 był siedzibą nadzorców tatarskich (baskaków). Po przejęciu tych terenów przez Wielkie Księstwo Litewskie, książę Witold utworzył w Kaniowie komorę celną. W 1569, w następstwie unii lubelskiej roku Kaniów przeszedł z Litwy do Korony.

Za Zygmunta I, gdy wyznaczonym był komisarz dla zwiedzenia wszystkich zamków litewskich aż do Perekopu, wspomina o Kaniowie jako o warownym. Około r. 1595 żadnego zamku już w Kaniowie nie było. Cła od towarów oficyaliści starosty Kaniowskiego zbierali dla zbudowania nowego. Stanął zameczek mały dla obrony od hajdamaków, który w czasie rzezi Gonty do szczętu był zniszczony. To zburzenie w swym poemacie skreślił Goszczyński. Starostą Kaniowskim był ks. Janusz Ostrogski, kasztelan krakowski; w ostatnich czasach Potocki Mikołaj powszechnie był znany pod imieniem Kaniowskiego. [4]

W 1600 Kaniów uzyskał prawa miejskie. Od 1635 wypłacano tu żołd Kozakom rejestrowym. W 1654 moskiewski książę Siemion Bołchowskij przyjmował w nim od Kozaków i Bohdana Chmielnickiego przysięgę wierności wobec Carstwa Rosyjskiego. W 1678 Kaniów został zniszczony przez Turków. W czerwcu 1768 podczas koliszczyzny miasto zostało zdobyte przez hajdamaków, a jego wszyscy obrońcy wymordowani. W rzezi uczestniczyli także miejscowi chłopi ruscy i Kozacy[5]. O tych wydarzeniach opowiada jeden z najważniejszych utworów polskiego czarnego romantyzmu - Zamek kaniowski Seweryna Goszczyńskiego.

 
Odjazd Katarzyny II z Kaniowa w 1787 roku, Jan Bogumił Plersch

Miejscowość rozwinęła się znacznie po 1775, gdy dziedzicznym starostą kaniowskim został bratanek króla Stanisław Poniatowski, który wprowadził wiele reform gospodarczych, m.in. oczynszował chłopów. W 1787 Katarzyna II Wielka caryca Rosji spotkała się w Kaniowie z królem Polski Stanisławem Augustem Poniatowskim – Tadeusz Miciński oparł na tych zdarzeniach swój dramat Termopile Polskie, a także powiązaną z nim powieść Wita. Gdy w 1793 miasto zostało zajęte przez Rosję, Stanisław Poniatowski sprzedał swoje miejscowe dobra. W 1861 pochowano pod miastem poetę Tarasa Szewczenkę, w miejscu, w którym obecnie istnieje Narodowy Rezerwat Szewczenki.

 
Odznaka pamiątkowa Związku Kaniowczyków, wykonana z mosiądzu (awers).

Podczas I wojny światowej w nocy z 10 na 11 maja 1918 rozpoczęła się bitwa pod Kaniowem, gdy przeważające liczebnie oddziały niemieckie bez żadnych uprzedzeń zaatakowały rozlokowane w okolicy Kaniowa jednostki polskie generała Hallera, niezadowolone z postanowień traktatu brzeskiego. Po całodziennej walce i wyczerpaniu się zapasów amunicji II Korpus Polski został zmuszony do złożenia broni. Straty niemieckie wyniosły ok. 1500 zabitych i rannych, polskie nie przekraczały 1000.

W 1972 w pobliżu miasta uruchomiono elektrownię wodną.

W 1989 liczyło 29 049 mieszkańców[6][7].

W 2013 liczyło 25 558 mieszkańców[8].

Zabytki

edytuj

Gospodarka

edytuj

W mieście rozwinął się przemysł elektrotechniczny, spożywczy oraz drzewny[9].

Ludzie związani z miastem

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Kaniowem.

Miasto w literaturze

edytuj

W Kaniowie toczy się akcja poematu Seweryna Goszczyńskiego Zamek kaniowski.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Чисельність населення (за оцінкою) на 1 вересня 2019 року // Головне управління статистики у Черкаській області
  2. Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 14.
  3. Archiwum Baworowskich (fond 209), rkps 707, k. 1v, wypis z lustracji 1765 roku z kancelarii kwarcianej skarbu koronnego z 1778 roku
  4. a b Eustachy Iwanowski, Rozmowy o polskiéj koronie, na str. 649
  5. Władysław Andrzej Serczyk, Koliszczyzna, Kraków 1968, s. 105-106
  6. Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу
  7. Канев // Большой энциклопедический словарь (в 2-х тт.). / редколл., гл. ред. А. М. Прохоров. том 1. М., "Советская энциклопедия", 1991. стр.537
  8. Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).
  9. Kaniów, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-07-15].

Linki zewnętrzne

edytuj