Kapadocja

kraina historyczna w środkowej Turcji

Kapadocja (łac. Cappadocia) – kraina historyczna w środkowej Turcji w centralnej części Anatolii, znana przede wszystkim z charakterystycznych form tufowych, tworzących „księżycowy” krajobraz, oraz z domów i kościołów wykutych w tych wulkanicznych skałach. Od antyku do średniowiecza była ważnym ośrodkiem chrześcijaństwa oraz miejscem narodzin idei życia klasztornego.

Kapadocja
Cappadocia
Państwa

Cesarstwo rzymskie

Ważniejsze miejscowości

Cezarea Kapadocka, Tyana

Położenie na mapie
Mapa Kapadocji
38°39′30″N 34°51′13″E/38,658333 34,853611
Miasto Ortahisar – Światowe Dziedzictwa UNESCO

Etymologia nazwy

edytuj

Najwcześniejsze wzmianki o Kapadocji pochodzą z drugiej połowy VI wieku p.n.e., gdzie jest wymieniana jako posiadłość (staroperski dahyu-) dwóch wczesnych achemenidzkich królów PersjiDariusza Wielkiego i Kserksesa I. W języku staroperskim nazywana Katpatuka, co z pewnością jest wyrazem pochodzenia obcego będącym zbitką dwóch słów. Dwie inne wersje językowe tej inskrypcji, elamicka i akadyjska, zawierają prostszą nazwę, czyli Katpa – oznaczające krainę oraz wodza przodków Tuka w elamickim[1].

Według Herodota nazwa Kapadocjanie została jakoby przejęta od Persów, podczas gdy wcześniej dla określenia ludów zamieszkujących ten obszar używano greckiego słowa Leucosyri, oznaczającego Syryjczyków bądź Białych Syryjczyków. Jednym z plemion kapadockich, wymienianych przez Herodota, a także przez Józefa Flawiusza, byli Mescheńczycy wywodzący swe pochodzenie od Mosocha, syna Jafeta[2].

A Mescheńczycy, wywodzący się od Mosocha,
obecnie zwą się Kapadocejczykami,
ale istnieje wyraźny ślad ich dawnego miana:
jeszcze dziś jest u nich miasto Mazaka,
którego nazwa ludziom wnikliwym jasno wykazuje,
że tak właśnie zwał się niegdyś cały ten lud.

Józef Flawiusz w Antiquitates Judaicae:

Nazwa tej krainy jest też wspomniana w Dziejach Apostolskich[3], gdzie Kapadocjanie są wymieniani jako jedne z pierwszych ludów, które poznały Ewangelię z ust Galilejczyków we własnym języku w dniu zesłania Ducha Świętego, wkrótce po wniebowstąpieniu Jezusa[4]. Zapis Flawiusza i wykopaliska[5] potwierdzają, że na terytorium Kapadocji istniały w tym czasie wspólnoty żydowskie[6].

Podział Kapadocji przez Persów

edytuj
 
Uosobienie Kapadocji na rzymskiej monecie

W czasach imperium perskiego zdobywcy podzielili Kapadocję na dwie odrębne satrapie: jedną zwaną nadal Kapadocją (w antycznej geografii czasem jako Wielka Kapadocja), obejmującą obszary położone centralnie, i drugą określaną jako Pont. Podział nastąpił przed czasami Ksenofonta, ponieważ wędrowano już przez Pont. Po upadku imperium perskiego historia Pontu potoczyła się odrębnie.

Królestwo Kapadocji istniało jako niezależne państwo jeszcze w czasach Strabona, choć nazwa obszaru została zmieniona na Cylicję po utworzeniu nowej stolicy prowincji – Mazaca. Strabon wymienia tylko dwa miasta tego królestwa, czyli Cezarea[7] i Tyana, położona niedaleko podnóża gór Taurus. Za panowania cesarza Tyberiusza Kapadocja została przekształcona w rzymską prowincję.

Monastycyzm kapadocki

edytuj
 
Fresk: Jezus nauczający Apostołów, Kapadocja, ok. XII w.

W IV wieku w Kapadocji, pod wpływem cenobityzmu egipskiego zapoczątkowanego przez Pachomiusza, zaczęły powstawać małe wspólnoty anachoretów, żyjących pod duchowym kierownictwem św. Bazylego, biskupa Cezarei. Drążyli oni swe pomieszczenia w miękkich skałach tufowych. Szczególne skupisko klasztorów znajduje się w granicach dzisiejszego Parku Narodowego Göreme, będącego na liście zabytków UNESCO. W okolicy Nevşehir istnieją liczne podziemne miasta mnichów, np. Kaymaklı, Derinkuyu i inne, w których chrześcijanie ukrywali się przed prześladowaniami, najpierw ze strony Rzymian, potem muzułmanów[8].

Ojcowie kapadoccy

edytuj

W IV stuleciu nastąpił rozkwit życia teologicznego w Kapadocji. Do najbardziej znanych tam Ojców Kościoła należą Bazyli Wielki z Cezarei, Grzegorz z Nyssy i Grzegorz z Nazjanzu, patriarcha Konstantynopola, w tradycji prawosławnej zwany „teologiem”. Ich nauczanie było kontynuacją szkoły Orygenesa, znajdującego w nich obrońców, którzy znając zasługi i skrajności mistrza, mimo iż czasem się z nim nie zgadzali, zachowali jego ducha[9].

Atrakcje turystyczne Kapadocji

edytuj
 
Mapa Kapadocji z zaznaczonymi „podziemnymi miastami”.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Room, Adrian. (1997). Placenames of the World. London: MacFarland and Company.
  2. Józef Flawiusz Antiquitates Judaicae I:6, zobacz też ten fragment we fragmencie żydowskiej Miszny Ketubie 13:11.
  3. Dz 2,9 w przekładach Biblii.
  4. Dz 2,5 w przekładach Biblii.
  5. Między innymi odkrycie synagogi w Sardes.
  6. Zob. Historia Żydów w Turcji (ang.).
  7. Nowa, nadana przez Rzymian nazwa Mazaki.
  8. Por. Capadocia Traveltours.com: Derinkuyu Underground City. [w:] Known Underground Cities in Cappadocia [on-line]. [dostęp 2010-08-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-10)]. (ang.).
  9. H. Rondet: The Cappadocians, s. 91.
  10. Przewodnik Turcja, s. 298, Biblioteka Gazety Wyborczej, ISBN 83-60174-03-2.
  11. Tamże.

Bibliografia

edytuj
  • Rondet H.: The Cappadocians. W: Tenże: Original Sin. The Patristic and Theological Background. Shannon Irlandia: 1972, s. 91–100. ISBN 0-7165-0516-9.