Mol

podstawowa w układzie SI jednostka liczności materii

Mol (skrót od molekuła) – podstawowa w układzie SI jednostka liczności materii[1] o symbolu (oznaczeniu) mol[2].

mol [mol]
Układ

SI

Wymiar

[1]

Jednostka

liczności materii

Typowe symbole wielkości

N, n

w jednostkach SI

podstawowa

Pochodzenie nazwy

niem. Molekül

Jeden mol zawiera dokładnie obiektów elementarnych[3]. Liczba ta jest nazywana liczbą Avogadra[4][a].

Definicja ta została zaaprobowana w listopadzie 2018 r., zmieniając starą definicję mola opartą na liczbie atomów w 12 gramach węgla 12C. Przed 20 maja 2019 roku, kiedy definicja ta weszła w życie[7], przyjmowano, że jeden mol jest to liczność materii układu zawierającego liczbę cząstek (np. atomów, cząsteczek, jonów, elektronów i innych indywiduów chemicznych) równą liczbie atomów zawartych w dokładnie 0,012 kilograma izotopu węgla 12C[5][b] (przy założeniu, że węgiel jest w stanie niezwiązanym chemicznie, w spoczynku, a jego atomy nie znajdują się w stanie wzbudzenia). Wyznaczona w ten sposób liczba była rezultatem pomiaru i obarczona była niepewnością pomiarową[c]. Niedogodność ta została usunięta i w obecnej definicji mol odpowiada dokładnie znanej liczbie obiektów. Ponadto nowa definicja mola i wartość stałej Avogadra nie są już zależne od definicji kilograma[13].

Mol jest jednostką bezwymiarową, podobnie jak inne jednostki miary liczności, jak np. tuzin, mendel, kopa czy gros. Jednak, w przeciwieństwie do jednostek typu „tuzin”, użycie mola, ze względu na jego wielkość, jest ograniczone do zliczania obiektów mikroskopowych.

Wyznaczanie liczności materii w molach

edytuj

Jeżeli substancją jest pierwiastek lub związek chemiczny, o określonej masie molowej μ (substancja chemiczna), wówczas liczność materii w molach, zazwyczaj oznaczana symbolem n, jest równa:

 
gdzie m jest masą substancji.

Liczność materii w molach można wyrazić również wzorem:

 
gdzie N jest całkowitą liczbą atomów bądź cząsteczek substancji, a NA jest liczbą (stałą) Avogadra.

Pojęcia pochodne

edytuj

Zobacz też

edytuj
  1. Przed 1971 r. (zanim wprowadzono jednostkę mola), posługiwano się równoważnymi pojęciami: liczba Avogadra, gramocząsteczka i gramoatom[5][6].
  2. Pierwotnie jako wzorzec masy przyjmowano tlen, zakładając, że jego masa atomowa wynosi 16. Ponieważ korzystano przy tym z naturalnie występującego tlenu, będącego – co stwierdzono później – mieszaniną izotopów 16, 17 i 18 o nie zawsze takim samym składzie, prowadziło to do błędów. Sytuację skomplikował fakt zidentyfikowania ww. izotopów tlenu i przypisania jednemu z nich masy 16. W efekcie fizycy i chemicy korzystali z różnych wzorców masy. W celu uporządkowania tych rozbieżności, na przełomie 1959/1960 IUPAC wprowadził jako referencję masę atomową izotopu węgla-12[5]. Definicja ta obowiązywała do maja 2019 r.
  3. Wielkości mola publikowane przez CODATA w latach 1998–2019 wynosiły:
    • 1998:  [8]
    • 2002:  [9]
    • 2006:  [10]
    • 2010:  [11]
    • 2019:  [12].
    W nawiasie podawane było odchylenie standardowe wartości, np. dla 2019:   ( ).

Przypisy

edytuj
  1. mol, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-01].
  2. Oficjalna definicja mola [online], BIPM [dostęp 2019-05-20] (ang.).
  3. Aleksandra Gadomska, mol [online], Główny Urząd Miar [dostęp 2020-01-14].
  4. Avogadro constant. CODATA, 2014. [dostęp 2019-03-13]. (ang.).
  5. a b c BIPM, The International System of Units (SI), wyd. 8, Bureau International des Poids et Mesures, 2006, s. 114–115 [dostęp 2020-01-14] (ang.).
  6. Adam Bielański, Chemia ogólna i nieorganiczna, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 28–29, ISBN 83-01-02626-X.
  7. Wchodzą w życie nowe definicje jednostek miar układu SI, m.in. kilograma [online], Nauka w Polsce, 20 maja 2019.
  8. Avogadro constant [online], CODATA, 1998 [zarchiwizowane z adresu 2000-10-25] (ang.).
  9. Avogadro constant [online], CODATA, 2002 [zarchiwizowane z adresu 2004-06-20] (ang.).
  10. Avogadro constant [online], CODATA, 2006 [zarchiwizowane z adresu 2007-08-14] (ang.).
  11. Avogadro constant [online], CODATA, 2010 [zarchiwizowane z adresu 2011-06-05] (ang.).
  12. Avogadro constant [online], CODATA, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-03-22] (ang.).
  13. Bernd Güttler i inni, Amount of substance and the mole in the SI, „Metrologia”, 7 maja 2019 (ang.).

Linki zewnętrzne

edytuj