Przejdź do zawartości

Królestwa i Kraje w Radzie Państwa Reprezentowane

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Przedlitawia)
Królestwa i Kraje w Radzie Państwa Reprezentowane / Kraje austriackie
Die im Reichsrat vertretenen Königreiche und Länder / Österreichische Länder
1867–1918
Herb Flaga
Herb Flaga
Hymn: Volkshymne
(Hymn ludowy)

Ustrój polityczny

monarchia konstytucyjna

Stolica

Wiedeń

Data powstania

1 marca 1867

Data likwidacji

11 listopada 1918

Władca

Karol I Habsburg

Waluta

gulden (do 1892)
korona (od 1892)

Język urzędowy

niemiecki

Religia dominująca

katolicyzm

Terytoria zależne

Kraje Korony Świętego Stefana
Bośnia i Hercegowina (1908–1918)

Mapa opisywanego kraju
Austro-Węgry po aneksji Bośni i Hercegowiny. Przedlitawia widoczna w kolorze czerwonym.

     Przedlitawia

     Zalitawia

     Bośnia

Położenie na mapie świata
Mapa konturowa świata, u góry znajduje się punkt z opisem „Królestwa i Kraje w Radzie Państwa Reprezentowane / Kraje austriackie”
48°30′N 16°23′E/48,500000 16,383333

Królestwa i Kraje w Radzie Państwa Reprezentowane (niem. Die im Reichsrat vertretenen Königreiche und Länder, od 1915 roku Österreichische LänderKraje austriackie), pot. Przedlitawia[1], Cislitawia[1] (niem. Cisleithanien) – nazwy (oficjalna i potoczne) używane na określenie „austriackiej” i zarazem cesarskiej części Austro-Węgier. Jej stolicą był Wiedeń.

Potoczna nazwa Przedlitawia (Cislitawia) pochodzi od rzeki Litawy, wzdłuż której biegła częściowo granica pomiędzy Cesarstwem Austrii a Królestwem Węgier.

Królestwa i Kraje w Radzie Państwa Reprezentowane posiadały dwuizbowy parlament, Radę Państwa (niem. Reichsrat). Na czele rządu stał premier, powoływany przez cesarza i rządzący w oparciu o większość tworzoną w zróżnicowanym nie tylko politycznie, ale też narodowo parlamencie.

Stosowany najpowszechniej w administracji język niemiecki nigdy nie uzyskał statusu oficjalnego języka państwowego – odpowiedni projekt z 14 grudnia 1880 roku został odrzucony przez Radę Państwa w styczniu 1884 roku[2].

Kraje koronne

[edytuj | edytuj kod]

Przedlitawia dzieliła się na 15 krajów koronnych.

Herb Nazwa potoczna Pełna nazwa Ośrodek adm. Powierzchnia w km² Ludność w 1910
Górna Austria
Oberösterreich
Arcyksięstwo Austrii za Anizą
Erzherzogtum Österreich ob der Enns
Linz 11.982 853.006
Dolna Austria
Niederösterreich
Arcyksięstwo Austrii przed Anizą
Erzherzogtum Österreich unter der Enns
Wiedeń
Wien
19.825 3.513.814
Styria
Steiermark
Księstwo Styrii
Herzogtum Steiermark
Graz 22.425 1.444.157
Karyntia
Kärnten
Księstwo Karyntii
Herzogtum Kärnten
Klagenfurt 10.326 396.200
Salzburg Księstwo Salzburga
Herzogtum Salzburg
Salzburg 7.153 214.737
Tyrol
Tirol
Książęce Hrabstwo Tyrolu
Gefürstete Grafschaft Tirol
Innsbruck 26.683 946.613
Vorarlberg Kraj Vorarlberg
Das Land Vorarlberg
Bregencja
Bregenz
2.602 145.408
Kraina
Krain
Księstwo Krainy
Herzogtum Krain
Lublana
Laibach
9.954 525.995


Pobrzeże
Küstenland
w tym:
– Triest
Gorycja i Gradyska
Görz und Gradisca
Istria
Istrien
Pobrzeże Austriackie
Österreichisches Küstenland
w tym:
Wolne cesarskie miasto Triest
Die Reichsunmittelbare Stadt Triest und ihr gebiet
Książęce Hrabstwo Gorycji i Gradyski
Gefürstete Grafschaft Görz und Gradisca
Margrabstwo Istrii
Markgrafschaft Istrien
Triest

Triest
Gorycja
Gorizia
Poreč
7.969

95
2.918
4.956
893.797

229.510
260.721
403.566
Dalmacja
Dalmatien
Królestwo Dalmacji
Königreich Dalmatien
Zadar
Zara
12.831 645.666
Czechy
Böhmen
Królestwo Czech
Königreich Böhmen
Praga
Prag
51.947 6.769.548
Morawy
Mähren
Margrabstwo Moraw
Markgrafschaft Mähren
Brno
Brünn
22.222 2.622.271
Śląsk Austriacki
Schlesien
Księstwo Górnego i Dolnego Śląska, Księstwo Śląska
Herzogtum Ober- und Niederschlesien, Herzogtum Schlesien
Opawa
Troppau
5.147 756.949
Galicja i Lodomeria
Galizien und Lodomerien
Królestwo Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim i Księstwami Oświęcimskim i Zatorskim
Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau und den Herzogtümern Auschwitz und Zator
Lwów
Lemberg
78.497 8.025.675
Bukowina Księstwo Bukowiny
Herzogtum Bukowina
Czerniowce
Czernowitz
10.441 800.098

Ludność

[edytuj | edytuj kod]

W 1910 roku Królestwa i Kraje w Radzie Państwa Reprezentowane liczyły 28 571 900 mieszkańców. Największą grupą narodową (według deklarowanego języka ojczystego) byli Niemcy stanowiący 35,6% ogółu ludności. Do grupy tej spis zaliczał również Żydów deklarujących język niemiecki jako ojczysty. W dalszej kolejności plasowali się Czesi, Polacy i Ukraińcy (Rusini).

Pomiędzy wieloma narodami występowały konflikty, z których wiele wybuchło z całą mocą po rozpadzie monarchii.

Narodowości Przedlitawii według spisu powszechnego z 1910 roku
Naród populacja populacja %
Niemcy 9 950 266 34,8%
Czesi 6 435 983 22,5%
Polacy 4 967 984 17,3%
Ukraińcy 3 518 854 12,3%
Słoweńcy 1 252 940 4,4%
Serbowie i Chorwaci 783 334 2,8%
Włosi 768 422 2,7%
Rumuni 275 115 1%
Węgrzy 10 974 0,03%
Suma 28 571 934 100%

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Austro-Węgry, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-06-29].
  2. Piotr Majewski „Niemcy sudeccy 1848–1948. Historia pewnego nacjonalizmu”, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2007, s. 81

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]