Mau Mau ustanak

Mau Mau ustanak (engl. Mau Mau Uprising), također poznat i kao Mau Mau pobuna ili Kenijsko izvanredno stanje (engl. Kenyan Emergency) je naziv za oružani sukob koji se od 1952. do 1960. vodio u tadašnjoj Britanskoj Keniji između nacionalističkih paravojnih formacija lokalnog crnog stanovništva, pretežno iz naroda Kikuyu na jednoj, te britanskih vojnih, policijskih i paravojnih formacija na drugoj strani. Uzrok je bilo nastojanje većinskog crnačkog stanovništva da se okonča britanska kolonijalna vlast nad Kenijom, čijom je ekonomijom i upravom tada dominirala manjina bijelih kolonista, koja se uglavnom obogatila temeljem otimanja zemlje od strane lokalnih plemena. Poticaj za samo izbijanje sukoba je dao početak raspada evropskih kolonijalnih imperija (uključujući britanski) u Aziji nakon završetka Drugog svjetskog rata, ali i neuspjeh domorodačkih organizacija i političara da od britanskih vlasti reforme i druge ustupke ishode mirnim putem. Najmilitantniji dio nezadovoljnika se postepeno počeo organizirati u tajne paravojne organizacije kojima će Britanci kasnije dati ime Mau Mau. Njihove aktivnosti su ispočetka bile ograničene na zabačena ruralna područja, odnosno atentate i napade na izolirane predstavnike i pristaše britanske vlasti, da bi tek kasnije eskalirale u gerilske napade na policijske stanice. Tek je ubistvo evropske doseljenice potaklo 1952. godine britanske vlasti da proglase izvanredno stanje i započnu opsežnije vojne operacije i akcije u svrhu gušenja ustanka. Britanci su pri tome djelomično primijenili vlastita kontragerilska iskustva iz istovremenog gušenja komunističkog ustanka u Malaji, koristeći s jedne strane izuzetno oštre mjere poput masovnih likvidacija, deportacija i osnivanja koncentracionih logora, a s druge strane podmićivanje plemenskih vođa, regrutiranje dijela crnačkog stanovništva u pro-britansku miliciju pod imenom Kenijsko domobranstvo, kao i određeni ustupke umjerenim nacionalističkim političarima. Te su mjere do 1956. dovele do likvidacije najvećih grupa ustanika i hvatanja ustaničkog vođe Dedana Kimathija koji je sljedeće godine pogubljen. Posljednja grupa ustanika je likvidirana nekoliko godina kasnije. U međuvremenu su britanske vlasti prihvatile većinu zahtjeva domorodačkih političara, uključujući izbore po načelu "jedan čovjek - jedan glas" koje je garantiralo da će vlast u budućoj Keniji umjesto bijelaca imati crnci. Godine 1963. je Kenija dobila nezavisnost. Pitanje koliko je Mau Mau ustanak tome doprinio, odnosno je li potakao ili usporio taj proces je izvor brojnih rasprava među historičarima u Keniji i inozemstvu, a odnos prema Mau Mauima u samoj Keniji - koji se u nekim krugovima smatraju mučeničkim borcima za slobodu, a u drugima krvoločnim tribalističkim teroristima - predmet političkih, etničkih i plemenskih podjela koji traju do današnjeg dana.

Mau Mau ustanak

Pripadnici britanske pukovnije Kraljevih afričkih strijelaca za vrijeme Mau Mau ustanka
Datum 1952–1960
Lokacija Britanska Kenija
Ishod vojnička pobjeda Britanaca
Sukobljene strane
Mau Mau pobunjenici[A]  Ujedinjeno Kraljevstvo
Komandanti i vođe
Dedan Kimathi
Musa Mwariama
Waruhiu Itote
Stanley Mathenge
Ujedinjeno Kraljevstvo Evelyn Baring
Ujedinjeno Kraljevstvo George Erskine
Ujedinjeno Kraljevstvo Kenneth O'Connor
Snage
nepoznata 10.000 regularnih trupa
21.000 pripadnika policije
25.000 pripadnika Kikuyu domobranstva[1][2]
Žrtve i gubici
ubijenih: 12.000 prema službenim procjenama; prema neslužbenim procjenama preko 20.000[3]
zarobljenih: 2.633
koji su se sami predali: 2.714
poginulih: 200
ranjenih: 579
civila

žrtava Mau Maua:[1][4]
Ovi podaci ne uključuju stotine Afrikanaca koji su "nestali" i čiji leševi nikada nisu pronađeni.
ubijenih Afrikanaca: 1.819
ranjenih Afrikanaca: 916
ubijenih Azijata: 26
ranjenih Azijata: 36
ubijenih Evropljana: 32
ranjenih Evropljana: 26

Izvori

uredi
  1. 1,0 1,1 Page 2011: str. 206.
  2. Anderson 2005: str. 5.
  3. Anderson 2005: str. 4.
  4. Anderson 2005: str. 84.

Vanjske veze

uredi