Naar inhoud springen

Thulium

Zoek dit woord op in WikiWoordenboek
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Thulium
1 18
1 H 2 Periodiek systeem 13 14 15 16 17 He
2 Li Be B C N O F Ne
3 Na Mg 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Al Si P S Cl Ar
4 K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
5 Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
6 Cs Ba Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
7 Fr Ra ↓↓ Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og
 
Lanthaniden La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
Actiniden Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Thulium
Thulium
Algemeen
Naam Thulium
Symbool Tm
Atoomnummer 69
Groep Scandiumgroep
Periode Periode 6
Blok F-blok
Reeks Lanthaniden
Kleur Zilverwit
Chemische eigenschappen
Atoommassa (u) 168,9342
Elektronenconfiguratie [Xe]4f13 6s2
Oxidatietoestanden +3
Elektronegativiteit (Pauling) 1,25
Atoomstraal (pm) 173
1e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1) 596,70
2e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1) 1162,66
3e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1) 2284,79
Fysische eigenschappen
Dichtheid (kg·m−3) 9321
Smeltpunt (K) 1838
Kookpunt (K) 2223
Aggregatietoestand Vast
Smeltwarmte (kJ·mol−1) 18,4
Verdampingswarmte (kJ·mol−1) 247
Kristalstructuur Hex
Molair volume (m3·mol−1) 18,12 · 10−6
Specifieke warmte (J·kg−1·K−1) 160
Elektrische weerstandΩ·cm) 79
Warmtegeleiding (W·m−1·K−1) 16,8
SI-eenheden en standaardtemperatuur en -druk worden gebruikt,
tenzij anders aangegeven
Portaal  Portaalicoon   Scheikunde

Thulium is een scheikundig element met symbool Tm en atoomnummer 69. Het is een zilverwit lanthanide.

In 1879 is thulium ontdekt door de Zweedse chemicus Per Teodor Cleve tijdens het bestuderen van onzuiverheden in lanthanideoxiden. Eén voor één verwijderde hij alle bekende bestanddelen uit erbiumoxide, waarbij uiteindelijk twee onbekende substanties overbleven. De ene was een bruinkleurig oxide van het gelijktijdig door Marc Delafontaine ontdekte holmium, de andere was een groen oxide van een toen nog niet eerder ontdekt element dat hij thulium noemde.

De naam thulium is afkomstig van Thule, de oude Romeinse naam voor een mythisch land in het verre noorden, vermoedelijk Scandinavië of mogelijk IJsland.

Thulium kan worden gebruikt om lasers te maken, maar door de hoge kosten van dit metaal zijn de toepassingsmogelijkheden gering. Enkele andere zeldzame toepassingen zijn:

Het instabiele 171Tm kan in de toekomst mogelijk als beperkt inzetbare energiebron worden gebruikt.

Opmerkelijke eigenschappen

[bewerken | brontekst bewerken]

Van alle lanthaniden komt thulium op aarde het minst voor. Het is een buigzaam en helder glanzend metaal, dat redelijk corrosiebestendig is tegen lucht.

In zeer lage concentraties (ongeveer 0,007%) wordt thulium aangetroffen in mineralen waarin ook veel andere lanthaniden voorkomen, zoals monaziet. Met behulp van ionenwisselaars kan thulium hieruit worden geïsoleerd. Een andere methode is door reductie met calcium.

Zie Isotopen van thulium voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Stabielste isotopen
Iso RA (%) Halveringstijd VV VE (MeV) VP
168Tm syn 93,1 d β 1,679 168Yb
169Tm 100 stabiel met 100 neutronen
170Tm syn 128,6 d β 3,990 170Yb
171Tm syn 1,92 j β 1,490 171Yb

In de natuur komt er één stabiele thulium isotoop voor. Er zijn 31 radioactieve thulium isotopen bekend, waarvan het meest stabiele isotoop 171Tm is met een halveringstijd van 1,92 jaar. De overige isotopen hebben halveringstijden van minder dan 64 uur.

Toxicologie en veiligheid

[bewerken | brontekst bewerken]

Over de toxische eigenschappen van thulium is weinig bekend, daarom moet het met grote zorgvuldigheid worden behandeld. Van poedervormig thulium is bekend dat het brand- en explosiegevaar kan opleveren.

[bewerken | brontekst bewerken]
Zie de categorie Thulium van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.